Pęd ruty
Spis treści
Pęd ruty
pojęcie spopularyzowane w niemieckiej tegumentologii (niem.: Rautengerank), nawiązujące do grupy gatunków roślin zielnych (Rutaceae). Zgodnie z typologią dekoracji opraw gotyckich, zaproponowaną niegdyś przez P. Schwenke i I. Schunke, istnieją 2 odmiany tego motywu: a) odcinek stylizowanego p. r., esowato zagiętego, zwykle o wrzecionowym kształcie, z dwoma lub czterema (po 2 na obu stronach pędu) pączkami bądź pierzastymi listkami (→żabka). Wyciskany z niewielkich tłoków, w różnych układach: zazwyczaj pojedynczo lub w zwielokrotnionych wyciskach, tworzących ornamenty. Kombinacja dwóch ukośnie ułożonych i stykających się wycisków tego motywu wykorzystywano jako element →owocu granatu wzoru, określanego nieprawidłowo jako →pędu ruty wzór; b) analogiczny układ dwóch p-w r., ale wyciskanych z jednego tłoka, tworzący →łuk w ośli grzbiet. Motyw ten był przeznaczony do tworzenia wzoru owocu granatu lub kompozycji architektonicznych. Obie odmiany motywu były charakterystyczne dla ślepo wyciskanych dekoracji opraw późnogotyckich, zwłaszcza w kręgu niemieckim od około poł. XV w. Oba też przetrwały na oprawach do około 2 ćw. XVI w., aż do zupełnego wyparcia przez ornamentykę renesansową.
Zobacz też
Grafika
Ramka ornamentalna utworzona z wycisków tłoka przedstawiającego pędu ruty; oprawa prawdopodobnie krakowska z około 1500 r.; zbiory Biblioteki W.S.D. we Włocławku; fot. A. Wagner
Przerys ołówkowy wycisku tłoka z motywem tzw. pędu ruty
Motywy tzw. pędu ruty wykorzystane do utworzenia wzoru owocu granatu; oprawa krakowska z 4 ćw. XV w.; zbiory Biblioteki Jagiellońskiej; fot. A. Wagner
Motywy tzw. pędu ruty wykorzystane do utworzenia wzoru owocu granatu; oprawa krakowska z 4 ćw. XV w.; zbiory Biblioteki Jagiellońskiej; fot. A. Wagner
Fragment wzoru owocu granatu utworzonego m.in. z wycisków tłoka przedstawiającego pęd ruty; oprawa krakowska?, koniec XV-pocz. XVI w.; zbiory Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie; fot. A. Wagner
Wzór owocu granatu utworzony m.in. z motywów pędu ruty; oprawa Introligatora IC, Kraków, koniec XV w.; zbiory Biblioteki Jagiellońskiej, fot. A. Wagner
Kompozycja utworzona z wycisków tłoka przedstawiającego pęd ruty; oprawa krakowska z 4 ćw. XV w.' zbiory Biblioteki Diecezjalnej w Łowiczu; fot. A. Wagner
Przypisy
- Schwenke, Schunke 1979, tabl. 231-243.
Autor: A.W.
