Lilia
Lilia
(także: lilia heraldyczna) (ang. fleur-de-lys/fleur-de-lis; fr. lis)
Motyw stylizowanego, symetrycznego kwiatu lilii z trzema płatkami i przewiązką u dołu, poniżej której trójpłatkowe zakończenia zamiast łodygi. Nieliczne przykłady tłoków z l. znane są z opraw romańskich, popularnością cieszyły się zaś na oprawach bizantyńskich zdobionych tłokami. Będąc symbolem Najświętszej Marii Panny l. stała się jednym z najpowszechniejszych elementów dekoracji opraw gotyckich XIV-pocz. XVI w. Jako godło królów Francji (fleur-de-lys) od XIII w. zajmuje eksponowane miejsce w zdobnictwie opraw francuskich. Ze względu na charakterystyczny kształt najczęściej ukazywana na tłokach romboidalnych, rzadziej zamknięta w kwadracie, pierścieniu, mandorli lub jako otwarta. Występuje w rozmaitych odmianach, różniących się formą płatków i przewiązki oraz stopniem odwzorowania detali (np. l. o niemal symetrycznej formie powyżej i poniżej przewiązki, o zgeometryzowanych lub płynnych kształtach, z dodatkowymi pręcikami między płatkami, w kropkowanym otoku, itd.). Jako francuskie godło królewskie, od początku prezentowana nie tylko na oprawach skórzanych, ale i oprawach z kosztownych, haftowanych tkanin. W epoce renesansu motyw ten stracił na znaczeniu, pojawiając się głównie w superekslibrisach (w Polsce m.in. Bonarowa i Gozdawa)oraz na owalnych plakietach medalionowych. W szesnastowiecznej Francji zmultiplikowane l-e ukazywano w superekslibrisach królewskich oraz na licznych, kunsztownych dziełach z dekoracją à semé (m.in. oprawy dla Henryka III Walezego jako władcy Francji). Tradycja „rozsiewania” l-i po okładzinach przetrwała we Francji do XVII w., później zaś (XVIII-XIX w.) motyw ten był wkomponowywano w inne formy dekoracji. Na gruncie polskim, w 3-4 ćw. XVI w. popularność zyskał motyw l. o bujnej formie, zbliżonej do heraldycznej lilii włoskiej oraz kwiatonu (ze środkowym płatkiem o wyglądzie kwiatu, bocznymi – strzępiastymi – płatkami oraz drobnymi kwiatkami na zagiętych łodyżkach między płatkami). Wzorem ówczesnych opraw francuskich, ich złocone wyciski rozmieszczano regularnie w polu zwierciadła bądź tworzono rodzaj czterodzielnej rozety (z czterech prostopadle stykających się l-i) na orientalizujących oprawach.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Floralne motywy
À semé oprawy
Orientalizujące oprawy
Grafika
Wycisk tłoka gotyckiego z motywem lilii (lilii heraldycznej), XV w.
Wycisk tłoka gotyckiego z motywem lilii (lilii heraldycznej), XV w
Wycisk tłoka gotyckiego z motywem lilii (lilii heraldycznej), XV w.
Zmultiplikowane motywy lilii na oprawie gotyckiej, XV-pocz. XVI w.
Lilie w układzie à semé na oprawie paryskiej dla króla Franciszka I, ok. 1539, wg Laffitte, Le Bars 1999
Wycisk tłoka z motywem lilii na oprawie francuskiej z XVIII w.
Lilie w układzie à semé na oprawie francuskiej z XVII w.
Wycisk tłoka z motywem lilii w typie włoskim na oprawie polskiej z 3-4 ćw. XVI w.
Wycisk tłoka z motywem lilii w typie włoskim na oprawie polskiej z 3-4 ćw. XVI w.
Wycisk tłoka z motywem lilii w typie włoskim na oprawie polskiej z 3-4 ćw. XVI w.
Wycisk tłoka z motywem lilii w typie włoskim na oprawie polskiej z 3-4 ćw. XVI w.
Motyw rozety ukształtowany z czterech lilii w dekoracji oprawy polskiej z 3-4 ćw. XVI w.
Motyw rozety ukształtowany z czterech lilii w dekoracji oprawy polskiej z 3-4 ćw. XVI w.
Motyw rozety ukształtowany z czterech lilii w dekoracji oprawy polskiej z 3-4 ćw. XVI w.
Motyw lilii wkomponowany w owalną plakietę medalionową, 2 poł. XVI w.
Motyw lilii wkomponowany w owalną plakietę medalionową, 2 poł. XVI w.
Motyw lilii wkomponowany w owalną plakietę medalionową, 2 poł. XVI w.
