Sztancowanie
Spis treści
Sztancowanie
(wykrawanie, wycinanie)
Rodzaj krojenia wykonywany przy użyciu sztancy (wykrojnika).
Wykrojnik to forma o żądanym kształcie uformowana z blachy zaostrzonej po jednej stronie. Sztancowanie przepbiega poprzez przyłożenie wykrojnika do materiału i poddanie silnemu naciskowi, który może być realizowany ręcznie (uderzenie mlotka) lub maszynowo. W introligatorstwie sztancowanie zwykle ma charakter seryjny, wykrawana jest jednocześnie większa liczba użytków (stos), a proces wykrawania wykonywany jest przy użyciu prasy np. prasy do złocenia, maszyny drukarskiej dociskowej (sztanctygiel) lub maszyny drukarskiej płaskiej.
Wykrawanie stosowane jest do wykonywania papierowych produktów o skomplikowanych kształtach, np. etykiety. W drodze sztancowania produkowane są kartonowe i tekturowe opakowania, przez sztancowanie uzyskiwano skorowidze (registry) oraz otwory (dziurki) np. dla oprawy spiralnej lub grzebieniowej.
Sztancowanie miało także zastosowanie w pracach artystycznych. Znane są np. książki o nietypowych kształtach, wówczas w drodze wykrawania uzyskano ich formę. Sztancowanie miało też zastosowanie w dekoracji okładek. Uzyskiwano w ten sposób otwory w wierzchniej części obłóczki, przez które widoczne były elementy umieszczone pod spodem (współcześnie do tego celu stosuje się wycinanie laserowe). Sztancowane elementy stosowano także jako aplikacje.
Zobacz też
Grafika
Książka o wysztancowanym kształcie. Wł. Muzeum Drukarstwa Warszawskiego
Sztancowana aplikacja na oprawie Ludwika Wierzbickiego z 1874. Wł. Pracownia-Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiego w Poznaniu.
Nalepka introligatorska o fantazyjnym kształcie uzyskanym w drodze sztancowania
Przypisy
- Wykrawanie, w: Współczesne polskie introligatorstwo i papiernictwo. Mały słownik encyklopedyczny, pod red. J. Celma-Panek, Wrocław 1986, s. 175.
Autor: E.P.
