Papiery nakrapiane
Spis treści
Papiery nakrapiane
(francuski papier skórzany) (ang. sprinkled paper, plover‟s egg, niem. Sprenklenpapier, Frantz Leder Papier, Kibitzpapier)
Rodzaj papieru dekoracyjnego wykonywanego sposobem rzemieślniczym w warsztatach introligatorskich. W założeniu imitujący lico skóry. Tło papieru nakrapianego zazwyczaj było jasnobrązowe, a zdobiące go kropki były ciemniejsze, np. czarne, brunatne, brązowe (il. 1).
Historia
Papiery nakrapiane pojawiły się w Europie około 1580 r. W założeniu papiery te miały imitować lico skóry. We wzorniku papierów dekoracyjnych Georga Christopha Stoy‟a z 1730 r. niemiecka nazwa "Frantz Leder Papier", nawiązywała do ich podobieństwa do skór. Jednak w języku angielskim była na te papiery stosowana również nazwa "plover‟s egg", nadana ze względu na podobieństwo papieru nakrapianego do ptasiego jaja (siewki).
Technika wykonania
Wykonanie papieru nakrapianego polegało na nakropieniu pędzlem farb w różnych kolorach, np. czarnym, czerwonym lub brązowym na powierzchnię arkusza papieru. Nakropienie można było wykonać pędzlem o długim włosiu (il. 2) zanurzonymi w farbie poprzez uderzanie nimi w specjalną metalową podkładkę (il. 3). Można było użyć również szczotki o krótkim włosiu (il. 4)i wykonać nakrapianie pocierając włosie metalową blaszką, palcem lub specjalnym sitkiem (il. 5).
Modyfikacje
W II. poł. XIX i na pocz. XX w. nastąpił nawrót do papierów nakrapianych, wiele z nich nie było już dziełem samych introligatorów, lecz specjalnych wytwórni, a niektóre były wytwarzane maszynowo. Dla uzyskania odmiennych efektów wizualnych eksperymentowano z typem farb, stosując obok farb tradycyjnych farby anilinowe, bejce itp., dodając do farb różnych substancji (krochmal, ałun, mleko wapienne, spirytus, kwas), poddając powierzchnię papieru działaniu różnych substancji: przed barwieniem (wodorotlenek potasu, ałun) lub natryskując je po uprzednim nakropieniu barwami (kwas konopny, spirytu). Wskutek reakcji zawartych w barwnikach i dodatkach związków chemicznych, kwasów, zasad, soli metali, aldehydów i alkoholu powstawały niezwykłe efekty rozpływania lub wypierania farb, poszarpanych, chmurzastych plam, kropek zabarwionych silniej na skrajach lub przeciwnie - w centrum.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Gustav-marmor
Marmurek korzeniowy
Papier spirytusowy
Papier chmurny
Grafika
il. 1. Papier dekoracyjny nakrapiany, obleczenie; Biblioteka PAN w Kórniku, sygn.: 113675, Frezier, Amadée François Traité des feux d'artifice pour le spectacle, Paris, Chez D. Jollet, 1706, 12° (fot. E. Siemieniako)
il. 2. Pędzel z długim włosiem.
il. 3. Szczotka z krótkim włosiem.
il. 4. Sitko służące do nakrapiania.
il. 5. Rzemieślnik wykonuje nakrapianie obleczenia okładek (Fig.3) i marmoryzowanie skórzanego obleczenia (Fig.5) używając pędzla o długim włosiu, którym uderza o metalową podkładkę.
Przypisy
- Crane J. E., Bookbinding, Londyn.
- Diehl Edith, Bookbinding: Its Background and Technique, Nowy Jork, 1980.
- Haemmerle A. von, Buntpapiere: Herrkomen, Geshichte, Techniken, Beziehungenzur Kunst, Monachium, 1961.
- Krauze S., Rinck J., Buntpapier – ein Bestimmungsbuch, Decorated Papers – a Guidebook, Sierpapier – een Gids, Stuttgart, 2016.
- LoB: http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/3988 [dostęp: 18. 08. 2018 r.].
- Sutter S., Wrapped in Color: A Survey of Paste Paper Bookbindings, Chicago, 1994.
- Tomaszewski J., Dudek K., Ręcznie zdobione papiery introligatorskie , Kraków 2002.
- Windyka T., Papiery wzorzyste. Katalog zbiorów Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju, Duszniki Zdrój, 2002.
- Zaehnsdorf Joseph William, The Art of Bookbinding, Londyn, 1890.
Autor: MPG, E.S., E.P.
