Bradel
Bradel
(oprawa à la Bradel) (ang. Bradel binding, niem. Bradel-Einband, Cartonage à la Bradel, fr. cartonnage à la Bradel)
Oprawa wykonywana w technice wklejanej, opracowana w końcu XVIII w. (pomiędzy 1772 a 1809) przez francuskiego introligatora Alexisa Pierre Bradela. Konstrukcja Bradela miała na celu uproszczenie technologii oprawy, była techniką rewolucyjną, punktem wyjścia dla różnych technik XIX-wiecznych, przede wszystkim oprawy wklejanej stosowanej na skalę przemysłową.
Pierwotnie Bradel całą okładkę wykonywał z jednego użytku cienkiej tektury, którą przełamywał w przegubie, a następnie oblekał papierową obłóczką. Oprawa była traktowana jako oprawa tymczasowa, dlatego czasem nie obcinano przedniej i dolnej krawędzi, a jedynie górną, którą niekiedy złocono. Z czasem w miejsce jednej tekturki zaczęto stosować dwie odrębne tekturowe okładzinówki oraz kartonową grzbietówkę, które montowano na pasku papieru. Po obleczeniu okładki są łączone z blokiem, poprzez przyklejenie wyklejek oraz wąsów (końcówek zwięzów) do wewnętrznej strony okładek.
Oprawę wykonuje się zszywając składki na taśmy, grzbiet jest lekko zaoporkowany i oklejony cienkim płótnem, którego końce schodzą na karty ochronne tworząc skrzydełka. Oprawa charakteryzuje się wolnym przegubem oraz odsadkami pomiędzy grzbietem i okładkami. Bradel jest z założenia oprawą lżejszą oraz bardziej uproszczoną niż oprawa wykonywana na bloku (np. oprawa francuska), okladi zwykle wykonywane saz dość cienkiej tektury.
Odmiany oprawy à la Bradel
Nazwę Bardel stosowano dla różnych odmian techniki oprawy, która różniła się od wcześniejszych technik, zwłaszcza oprawy organicznej tym, że okładkę wykonywano odrębnie od bloku. Jednak większa staranność, dostosowywanie okładki do konkretnego egzemplarza i wykonywanie wielu procedur w bezpośrednim kontakcie okładki z blokiem (choć nie sklejonej z nim), a także oporek odróżnia ją od zwykłej oprawy wklejanej.
W tradycji francuskiej wyróżniano kartonaż a la Bradel od oprawy a la Bradel. Ten drugi wariant, stosowany głównie dla opraw pergaminowych charakteryzował się rozbudowaną liczbą kart ochronnych zaopatrzonych w scezurę Powstało kilka odmian
Współcześnie nazwę Bradel stosuje się dla oprawy wklejanej z oporkowanym grzbietem. Oporek o wygięciu 45° powinien być na tyle wystawać ponad blok, by zrównać się z grubością okładzinówek. Obecność oporka i odsadki powoduje, że technika jest przeznaczona dla opraw papierowych lub płóciennych, ewentualnie pergaminowych. Wykonanie oprawy ze skóry wymaga cienkiego zszarfowania skóry w partii odsadek.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Wklejane oprawy
Przegub wolny
Grzbiet łamany
Grafika
Obrazek 1
Przypisy
- Bradel binding, w: M.T. Roberts, D. Etherington, Bookbinding and the Conservation of books. A Dictionary of Descriptive Terminology http://cool.conservation-us.org/don/dt/dt0459.html
- Bradel, Alexis Pierre, w: G. Moessner, Buchbinder ABC, Bergisch Gladbach 1981, s. 18.
- J. Cambras, La reliure, Vineuil 2013, s. 52-53.
Autor: E.P.
