Szycie ściegiem na sztych

Ścieg na sztych (ścieg klamerkowy)(ang. stab-sewing, side-sewing), bezzwięzowy system szycia kodeksów, karty przeszywane są przez otwory znajdujące się wzdłuż grzbietu, w pewnej odległości od niego.

Historia

Jeden z pierwszych systemów szycia kodeksów. Wywodzi się bezpośrednio z konstrukcji poliptyków tabliczek drewnianych. Pierwsze kodeksy szyte tym sposobem pochodzą z pierwszych wieków naszej ery z terenów Morza Śródziemnego. System ten stosowano do zszywania w bloki pojedyncze karty, ale też i sfalcowane pojedyncze karty oraz bifolia. Częściej zszywano w ten sposób karty papirusowe i pergaminowe niż papierowe. Ten sposób szycia szczególnie przyjął się i zdominował inne sposoby w kodeksach dalekowschodnich (chińskich i japońskich). W Europie był popularny w Anglii w XVI - XVIII w., w notesach sprzedawanych bez oprawy lub z oprawą wykonaną z niebieskiego lub brązowego papieru. Używano go również do tymczasowego łączenia ze sobą składek, co pozostawiało po sobie ślady w postaci dziurek.

Rodzaje szycia na sztych

• 1 sposób (tzw. podstawowy, podwójna ósemka) - trzy do pięciu otworów, przez które nić prowadzona jest od otworu środkowego i z powrotem do niego, gdzie końcówki są związywane. (il. 1)
• 2 sposób - trzy otwory, przez środkowy przechodzą obie końcówki, przy czym pętla pozostaje; następnie każda z końcówek prowadzona jest do skrajnych otworów, skąd wracają na powierzchnię, gdzie po przeprowadzeniu przez pętlę, zostają związane. (il. 2)
• 3 sposób - siedem otworów, przez które nić prowadzona jest od przedostatniego do skrajnego otworu, dalej do trzeciego, po drodze tworząc supeł przy otworze, od którego rozpoczęte zostało szycie. Następnie przechodzi przez kolejne otwory. Po opuszczeniu ostatniego otworu, przechodzi do otworu przedostatniego, gdzie tworzy węzeł. (il. 3)
• 4 sposób (tzw. szycie na sztych obrzucające, ang. blanket sewing) - łączy szycie na sztych ze znanym z krawiectwa ściegiem obrzucającym. Otwory znajdują się nie dalej niż 9 mm od grzbietu bloku. Szycie prowadzone jest jak w sposobie 3, przy czym po przejściu przez każdy kolejny otwór, nić oplata grzbiet kodeksu. (il. 4)

Zobacz też

• sposób szycia
• system szycia
• szycie na pierścień

Grafika

• 

  il. 1. Szycie na sztych, sposób 1. (rys. Middleton B.C., 1984, s. 2)

• 

  il. 2. Szycie na sztych, sposób 2. (rys. Johnson A.W., 1978, s. 65)

• 

  il. 3. Szycie na sztych, sposób 3. (rys. Johnson A.W., 1978, s. 65)

• 

  il. 4. Szycie na sztych obrzucające, sposób 4. (rys. Johnson A.W., 1978, s. 65)

Przypisy

1. Johnson A.W., The Thames and Hudson Mannual of Bookbinding, Londyn, 1978.
2. Marks P.J.M., The British Library Guide to Bookbinding History and Techniques, Londyn, 1998.
3. Middleton B.C., A History of English Craft Bookbinding Technique, Londyn, 1978.
4. Miller J., Books will speak plain. A handbook for identifying and describing historical bindings, 2014.
5. Miller J., Puzzle me this, Early bindings fragments in the Papyrology Collection of the University of Michigan Collection [w:] Sauve Mechanichals. Essays on the History of Bookbinding [red. J. Miller], Volume 2, 2015.
6. Pokorzyńska E., Z dziejów introligatorstwa warszawskiego XIX i 1. połowy XX wieku, Katowice, 2009.
7. Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017.
8. Zjawiński Z., Introligatorstwo, Warszawa, 1966.

---

Autor: MPG, B.W.