Szycie z wiązaniem
Spis treści
Szycie z wiązaniem
(ang. tacketing, niem. Langstichband, wł. legatura con cucitura, esterna sul dorso)
Bezzwięzowy system szycia kodeksów (np. szycie ściegiem łańcuszkowym, podłużnym) z jednoczesnym połączeniem bloków z okładką (wiązanie). Najprostsze wiązanie składek z obleczeniem to przeprowadzenie nici/sznurka/rzemienia przez dwa otwory w grzbiecie składki i obleczeniu i następnie związanie jego końców.
Historia
Wiązanie składek z obleczeniem stosowane było w kodeksach koptyjskich już w IV w. Zastosowano je do połączenia bloków i okładek jednoskładkowych kodeksów z Nadż Hammadi, pochodzących z poł. IV w. Do wiązań wykorzystywano rzemienie, sznurki, nici, rzadziej pergaminowe paski. Ten sposób konstrukcji kodeksów, tj. szycia i wiązania był popularny w całym średniowieczu, aż do 1 poł. XVIII w., szczególnie w miękkich oprawach pergaminowych. W różnych odmianach, zdobył największą popularność we Włoszech, Hiszpanii, Niemczech i Holandii.
Rodzaje szyć z wiązaniem
Szycia z wiązaniem dzielą się przede wszystkim na pierwotne (ang. primary) i wtórne (ang. secondary). Szycie z wiązaniem pierwotne łączy pojedyncze składki kodeksu z obleczeniem. Wtórne szycie z wiązaniem natomiast, łączy uszyty już blok z obleczeniem.
- 1. Szycie z wiązaniem pierwotne - nić przeprowadzano przez dwa otwory w grzbiecie składki i okładki, a końce związywano, przy czym przed związaniem nici były często owijane wokół siebie, tak że nić wychodząca z prawego otworu ostatecznie zawiązywany była po lewej stronie i na odwrót. (il. 1)
- 2. Szycie z wiązaniem wtórne - łączenie składek w blok może być wykonane różnymi systemami szycia (np. ściegiem łańcuszkowym, podłużnym). Szycie wykonywano często przez kościane, metalowe, drewniane płytki, tzw. wzmocnienia. Stanowiły one wewnętrzną podporę konstrukcji. Przez te wzmocnienia przewlekano w różny sposób sznurki, bądź rzemienie, które następnie przewlekano przez otwory w obleczeniu(il. 2). Na zewnątrz okładki miejsca wiązań (stacje) były wzmacniane ochraniaczami (ang. overband, wł. copri nervi). Były to najczęściej 3 paski ze skóry lub pergaminu umieszczone w poprzek grzbietu i przedłużone na okładki (il. 3).
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
System szycia
Szycie na pierścień
Szycie ściegiem na pierścień
Szycie ściegiem łańcuszkowym
Grafika
il. 1. Ścieg szelkowy pierwotny. (rys. Middleton B.C., 1978, s. 14)
il. 2. Ścieg szelkowy wtórny przewleczony przez wewnętrzne podpory konstrukcji. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 305)
il. 3. Ścieg szelkowy wtórny. Pomiędzy grzbietem bloku a obleczeniem wzmocnienia/podpory konstrukcji, na zewnatrz obleczenia paskki zwane ochraniaczami. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 310)
Przypisy
- Bardenstein R., Historical Bindings of the Chamberlain-Warren Samaritan Collection, [w:] Sauve Mechanichals. Essays on the History of Bookbinding [red. Miller J.], Volume 3, 2016.
- Johnson A.W., The Thames and Hudson Mannual of Bookbinding, Londyn, 1978.
- Majkowski H., Krótki zarys historii introligatorstwa [w:] „Polska gazeta introligatorska”, 1933, nr 6.
- Marks P.J.M., The British Library Guide to Bookbinding History and Techniques, Londyn, 1998.
- Middleton B.C., A History of English Craft Bookbinding Technique, Londyn, 1978.
- Miller J., Books will speak plain. A handbook for identifying and describing historical bindings, 2014, s. 292, 494.
- Miller J., Puzzle me this, Early bindings fragments in the Papyrology Collection of the University of Michigan Collection [w:] Sauve Mechanichals. Essays on the History of Bookbinding [red. J. Miller], Volume 2, 2015.
- Pokorzyńska E., Z dziejów introligatorstwa warszawskiego XIX i 1. połowy XX wieku, Katowice, 2009.
- Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017.
- Wachnik Barbara, Systemy szycia zabytkowych kodeksów - terminologia, historia, systematyka, zagadnienia konserwatorskie, część teoretyczno-badawcza pracy dyplomowej magisterskiej, promotor: dr hab. M. Pronobis-Gajdzis, prof. UMK, Toruń UMK 2020, s. 20.
- Zjawiński Z., Introligatorstwo, Warszawa, 1966.
Autor: M.P.B.
