Daszek: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 17:42, 20 lut 2022

Daszek

(kapturek, czapeczka, kapitałka ze skóry) (ang. cap, pulled-over cap, headcap, fr. coiffe, niem. Häubchen, wł. cuffia)

Zawinięcie materiału obleczeniowego, zazwyczaj skóry, na dole (stópka) i górze (główka) grzbietu oprawy. Daszki nachodzą na kapitałki, a gdy książka nie jest zaopatrzona w ten element, daszki zawinięte są nad górną i dolną krawędzią grzbietu.

Daszki były tworzone na wiele różnych sposobów. Zaciąganie skóry nad kapitałkami odnotowano już na pocz. XV w., jednak uformowanie w wyraźny kształt daszku odnotowuje się dopiero w XVI w. Najczęściej w podwinięcie skóry wprowadzany był sznurek lub inny materiał, np. skóra, tektura. W przypadku kodeksów powstałych w 1 poł. XVI w. zadaniem „pogrubienia” daszka mogło być wrażeniowe wyrównanie różnicy grubości pomiędzy drewnianymi okładzinami a cienkim obleczeniem grzbietu. W 2 poł. XVIII w., gdy kapitałki praktycznie zanikły, pogrubione daszki spełniały jedną z przypisywanych kapitałkom funkcji, tj. maskowały konstrukcję grzbietu książki od strony górnej i dolnej krawędzi. Dla opraw z XIX-XX w. charakterystyczne były daszki cienkie, będące jedynie spłaszczoną fałdą skóry nad kapitałkami. W bogato zdobionych oprawach także daszki były zdobione tłoczeniem.

Daszek lioński

Daszek lioński (fr. coiffe lyonaise) stanowi specyficzny rodzaj zwieńczenia grzbietu, będący formą przejściową pomiędzy daszkiem a kapitałką. Umieszczony po wewnętrznej stronie grzbietu, zsunięty w głąb zawinięcia materiału, jest ulokowany bezpośrednio nad blokiem, w miejscu kapitałki.

Daszek alla greca

W →alla greca oprawach, gdzie kapitałka wystawała ponad wysokość okładzin oraz była przedłużona na deski, także osłaniający ją skórzany daszek był przedłużony ponad kapitałkę tworząc charakterystyczne "uszy".

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Główka
Stópka
Ścięcie rogu

Grafika

• 

  Daszek nad kapitałką, daszek z rdzeniem zastępujący kapitałkę, daszek lioński, główka płaska bez daszku (rys. K. Komsta-Sławińska)

• 

  Daszek w oprawie książki spełniający maskującą funkcję kapitałki.

• 

  Daszek lioński, koniec XIX w.

Przypisy

1. Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 106.
2. Roberts M.T., Etherington D., A Dictionary of Descriptive Terminology, http://cool.conservation-us.org/don/ (data dostępu 11.07.2018)
3. Language of Bindings, http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/1240 9data dostępu 11.07. 2018)
4. Zjawiński Z., Introligatorstwo. Warszawa 1967, s. 195.
5. M. Wolf-Lefranc, Ch. Vermuyse, La reliure, Paris 1957, s. 301.

Autor: M.P.B., E.P.