Narożniki: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 16:11, 4 wrz 2021

Rogi

(narożniki) (ang. corners, fr. coins, niem. Ecken, wł. angoli)

Miejsca, w których zbiegają się krawędzie okładzin od strony żłobka, zwykle wystające poza blok, mające za zadanie jego ochronę. Okładzinówka w rogach może być prosta, zaokrąglona, fazowana lub niefazowana. W zależności od kształtu rogów oraz rodzaju materiału obleczeniowego stosuje się różne techniki ich oblekania. W wyniku użytkowania książki są narażone na uszkodzenia, z tego powodu w dawnych kodeksach umieszczano na narożnikach metalowe okucia.

Dla ochrony przed uszkodzeniem ta partia okładki była wzmacniana. W oprawach średniowiecznych na rogach mocowano metalowe okucia narożnikowe. Moda na okucia metalowe wróciła w XIX w., choć miały one raczej charakter dekoracyjny niż ochronny. Jedynie wybrane tomy, ciężkie i często użytkowane (np. księgi handlowe) zaopatrywano w narożne skuwki.

Funkcję wzmacniającą miały także rogi w oprawach półskórkowych, półpergaminowych i półpłóciennych. Dla zaoszczędzenia droższego materiału stosowano go tylko w miejscach newralgicznych - na grzbiecie i na rogach, resztę okładzin oblekając materiałem tańszym, zwykle papierem. W purystycznej terminologii oprawa w pół- nie zaopatrzona w wzmocnione rogi nazywana jest oprawą w ćwierć- (ćwierćskórek, ćwierćpergamin, ćwierćpłótno).

Rogi w oprawach w pół- były najczęściej oblekane tym samym materiałem co grzbiet, choć zdarza się zastosowanie innego materiału, czy to mocniejszego - pergaminu, czy to tańszego - płótna.

W niektórych wyrafinowanych oprawach bibliofilskich wykonywano rożki kryte. Róg był wzmocniony skórą lub pergaminem, ale papierowa obłóczka zakrywała je niemal w całości, dostrzegalny był tylko samym róg oraz zawinięcie materiału na spodniej stronie okładzin.

Ostre rogi niekiedy uważano za niebezpieczne, dlatego czasem zaokrąglano je. Lekkie zaokrąglenie rogu powstaje w drodze szlifowania tektury. Dla mocnego zaokrąglania rogów skonstruowano specjalną gilotynkę, tzw. rogówkę, na której zaokrąglano zarówno rogi okładek jak i rogi bloków. Zaokrąglanie rogów jest wskazane w tekturowych książeczkach dla małych dzieci, w masowej produkcji jest wykonywane w drodze sztancowania.

Zawinięcie rogów

Istnieje kilka typów opracowania zawinięcia rogów, które są stosowane zależnie od rodzaju materiału obleczeniowego oraz stopnia zaokrąglenia rogów.

• zwykłe zawinięcie, w którym jedna część przykrywa nieco drugą stosowane w oprawach w papier lub płótno z ostrymi rogami
• rogi z zawinięciem na styk, zwykle w rogach oklejonych skórą, czasem wyrównane po wyschnięciu przez przecięcie i usunięcie nadmiaru materiału
• rogi z umarszczonym zawinięciem wykonywane przy rogach zaokrąglonych oraz obleczeniem skórzanym
• zawinięcie "z języczkiem" stosowane w oprawach pergaminowych
• rogi konserwatorskie, z nieodcinanym lecz podwiniętym rogiem obłóczki.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Pół-

Grafika

• 

  Zwykłe zawinięcie rogu

• 

  Zawinięcie marszczone

• 

  Zawinięcie z języczkiem

• 

  Zawinięcie konserwatorskie

• 

  Różne schematy oblekania narożników. (Zjawiński 1967, s. 172)

Przypisy

1. M. Wolf-Lefranc, Ch. Vermuyse, La reliure, Paris 1957, s. 301.
2. Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, szp. 1583.
3. Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 14.
4. Z. Zjawiński, Introligatorstwo, Warszawa 1967, s. 172.

Autor: E.P., M.P.B.