Złocenie: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 18:13, 6 wrz 2019

Złocenie

(niem. Vergoldung)

Złocenie jest jednym z podstawowych sposobów dekorowania opraw. Do złocenia używano metalicznego złota, zwykle w płatkach, ale też w folii, w proszku złotej farby lub folii z prawdziwego złota, zarówno jednowarstwowej jak i wielowarstwowej. Zamiast złota używano także środków zastępczych: płatków szlagmetalu oraz metalicznych folii introligatorskich. Używano także metali innych niż złoto: srebra a nawet platyny, a identyczne do złocenia folią metaliczną jest tłoczenie folią pigmentową.

Złocenie prawdziwym złotem odbywa się po odtłuszczeniu (kwasem), zagruntowaniu (albuminą, klajstrem) oraz naniesieniu środka wiążącego, którym zwykle było białko jaja kurzego. Przyłożony do właściwego miejsca płatek złota jest następnie wtłaczany rozgrzanym tłokiem metalowym.

Złocenie ręczne

(niem. Handvergoldung)

Złocenie ręczne jest najstarszym sposobem złocenia opraw, w introligatorstwie europejskim występuje od XV w., a zostało przejęte ze świata islamu.

Złocenie jest wykonywane za pomocą tłoków introligatorskich zaopatrzonych w drewniany uchwyt. Możliwe jest złocenie z poddrukiem lub bez niego. W złoceniu z poddrukiem najpierw wykonywany jest ślepy wycisk lekko nagrzanym narzędziem. Określone w ten sposób pole złocenia jest następnie powlekane białkiem. Złoto płatkowe zostaje nałożone na właściwe miejsce i wtłoczone rozgrzanym narzędziem. W oprawach luksusowych proces jest powtarzany dla uzyskania grubszej, "nieprzesiewającej" warstwy złota. Inny sposób złocenia polega na przyklejeniu płatka złota do lekko natłuszczonego tłoku i przeniesienie w ten sposób złota na miejsce złocenia.

Złocenie folią introligatorską nie wymaga gruntowania białkiem, konieczne jest natomiast dobre oznakowanie miejsca tłoczenia, zakrytego podczas złocenia folią.

Złocenie maszynowe

(niem. Goldprägung)

Złocenie maszynowe jest wykonywane przy użyciu płaskich plakiet, matryc lub klisz introligatorskich. Matryca jest mocowana na górnej płycie prasy do złocenia. Zamontowane w płycie urządzenia grzewcze nagrzewają matryce. Przeznaczona do złocenia okładka jest umieszczana na płycie dolnej. W przypadku złocenia złotem płatkowym, musi zostać zagruntowana białkiem, na niej ułożone jest złoto. Po wsunięciu okładki pod tłok, następuje dociśnięcie nagrzanej matrycy i wytłoczenie złotej dekoracji.

Współcześnie złocenie wykonywane jest przy użyciu folii introligatorskiej, która jest nakładana na okładkę i wytłaczana.

Introligatorzy nie dysponujący specjalistyczną prasa do złocenia realizowali złocenie w zwykłej prasie belkowej lub kolumienkowej. W tym celu na okładkę nakładali złoto lub folię, na to przykładali rozgrzaną matrycę i razem sprasowywali w prasie ręcznej. Ten sposób złocenia nie pozwala na kontrolowanie nacisku, temperatury i czasu złocenia i grozi przepaleniem obłóczki.

Złocenie na zimno

(niem. Naßvergoldung)

Złocenie na zimno jest najstarszym sposobem złocenia opraw, znanym w krajach Orientu od średniowiecza.

Technika złocenia na zimo jest realizowana na skórze, która musi być dogłębnie nawilżona. Następnie nakładany jest środek wiążący, płatek złota i następuje sprasowanie okładki z płaskim tłokiem. Tłoczenie następuje przy użyciu płaskich plakiet i prasy, samo sprasowanie musi trwać dłużej, aż do całkowitego wyschnięcia wilgoci i białka. To tłoczenia na zimo można było używać tłoków drewnianych, także drukarskich form drzeworytowych.

Złocenie krawędzi

(niem. Goldschnitt)

Przeznaczone do złocenia krawędzie muszą zostać odpowiednio przygotowane. Po obcięciu są silnie zaprasowane w prasie belkowej (ew. w uchylnej prasie do oporkowania) i oszlifowane, albo ręcznie przy użyciu szkła, specjalnego noża zwanego cykliną lub papieru ściernego o drobnym ziarnie, albo też za pomocą mechanicznych szlifierek. Następnie powierzchnia jest powlekana bolusem rozrobionym w białku, a po przeschnięciu - środkiem wiążącym: białkiem jaja kurzego roztrzepanym i rozcieńczonym wodą albo też dostępną w handlu substancją o podobnym składzie (fixor). Na tak przygotowaną powierzchnie nakładane jest złoto płatkowe. Po przeschnięciu jest polerowane przez papier woskowany.

Współcześnie wypracowano zamienniki umożliwiające złocenie przy użyciu specjalnej folii do krawędzi. Jest wgrzewana poprzez docisk specjalnej nagrzewanej elastycznej rolki.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Tłoczenie
Zdobienia krawędzi
Tłoki introligatorskie

Grafika

• 

  Obrazek 1

• 

  Obrazek 2

Przypisy

1. Przypis 1
2. Przypis 2

Autor: E.P.