Szycie z wiązaniem: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 11:09, 24 sie 2019

Szycie z wiązaniem (ang. tacketing, niem. Langstichband, wł. legatura con cucitura, esterna sul dorso) bezzwięzowy system szycia kodeksów (np. szycie ściegiem łańcuszkowym, podłużnym) z jednoczesnym połączeniem bloków z okładką (wiązanie). Najprostsze wiązanie składek z obleczeniem to przeprowadzenie nici/sznurka/rzemienia przez dwa otwory w grzbiecie składki i obleczeniu i następnie związanie jego końców.

Historia

Wiązanie składek z obleczeniem stosowane było w kodeksach koptyjskich już w IV w. Zastosowano je do połączenia bloków i okładek jednoskładkowych kodeksów z Nadż Hammadi, pochodzących z poł. IV w. Do wiązań wykorzystywano rzemienie, sznurki, nici, rzadziej pergaminowe paski. Ten sposób konstrukcji kodeksów, tj. szycia i wiązania był popularny w całym średniowieczu, aż do 1 poł. XVIII w., szczególnie w miękkich oprawach pergaminowych. W różnych odmianach, zdobył największą popularność we Włoszech, Hiszpanii, Niemczech i Holandii.

Rodzaje szyć z wiązaniem

Szycia z wiązaniem dzielą się przede wszystkim na pierwotne (ang. primary) i wtórne (ang. secondary). Szycie z wiązaniem pierwotne łączy pojedyncze składki kodeksu z obleczeniem. Wtórne szycie z wiązaniem natomiast, łączy uszyty już blok z obleczeniem.

• 1. Szycie z wiązaniem pierwotne - nić przeprowadzano przez dwa otwory w grzbiecie składki i okładki, a końce związywano, przy czym przed związaniem nici były często owijane wokół siebie, tak że nić wychodząca z prawego otworu ostatecznie zawiązywany była po lewej stronie i na odwrót. (il. 1)
• 2. Szycie z wiązaniem wtórne - łączenie składek w blok może być wykonane różnymi systemami szycia (np. ściegiem łańcuszkowym, podłużnym). Szycie wykonywano często przez kościane, metalowe, drewniane płytki, tzw. wzmocnienia. Stanowiły one wewnętrzną podporę konstrukcji. Przez te wzmocnienia przewlekano w różny sposób sznurki, bądź rzemienie, które następnie przewlekano przez otwory w obleczeniu(il. 2). Na zewnątrz okładki miejsca wiązań (stacje) były wzmacniane ochraniaczami (ang. overband, wł. copri nervi). Były to najczęściej 3 paski ze skóry lub pergaminu umieszczone w poprzek grzbietu i przedłużone na okładki (il. 3).

Zobacz też

• sposób szycia
• system szycia
• szycie na pierścień
• szycie ściegiem na pierścień
• szycie ściegiem łańcuszkowym

Grafika

• 

  il. 1. Ścieg szelkowy pierwotny. (rys. Middleton B.C., 1978, s. 14)

• 

  il. 2. Ścieg szelkowy wtórny przewleczony przez wewnętrzne podpory konstrukcji. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 305)

• 

  il. 3. Ścieg szelkowy wtórny. Pomiędzy grzbietem bloku a obleczeniem wzmocnienia/podpory konstrukcji, na zewnatrz obleczenia paskki zwane ochraniaczami. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 310)

Przypisy

1. Bardenstein R., Historical Bindings of the Chamberlain-Warren Samaritan Collection, [w:] Sauve Mechanichals. Essays on the History of Bookbinding [red. Miller J.], Volume 3, 2016.
2. Johnson A.W., The Thames and Hudson Mannual of Bookbinding, Londyn, 1978.
3. Majkowski H., Krótki zarys historii introligatorstwa [w:] „Polska gazeta introligatorska”, 1933, nr 6.
4. Marks P.J.M., The British Library Guide to Bookbinding History and Techniques, Londyn, 1998.
5. Middleton B.C., A History of English Craft Bookbinding Technique, Londyn, 1978.
6. Miller J., Books will speak plain. A handbook for identifying and describing historical bindings, 2014.
7. Miller J., Puzzle me this, Early bindings fragments in the Papyrology Collection of the University of Michigan Collection [w:] Sauve Mechanichals. Essays on the History of Bookbinding [red. J. Miller], Volume 2, 2015.
8. Pokorzyńska E., Z dziejów introligatorstwa warszawskiego XIX i 1. połowy XX wieku, Katowice, 2009.
9. Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017.
10. Zjawiński Z., Introligatorstwo, Warszawa, 1966.

Autor: MPG, B.W.