Kapitałka podstawowa z oplotem: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 20:58, 5 lut 2019

Nazwy w innych językach

Ang. braided/plaited endband, niem. geflochtenes Kapital, Kapital mit Lederriemen/Lederstreifen, fr. tranchefile tressée de laniére de peau, hol. omvlochten kapitaal, cz. obtáčený kapitálek opletený nitĕmi usňovým řemínkem

Definicja

Kapitałka składająca się z szycia podstawowego i oplotu zewnętrznego wykonanego z paska skóry, rzemienia lub tasiemki. Kapitałki te zwykle wykonywano po obleczeniu książki.

Opis

Kapitałki te składają się z szycia podstawowego oraz paska materiału, zwykle skóry, zaplecionego wokół niego (ang. braided endband/plaited endband)4. Oplot wykonywano przed lub po obleczeniu kodeksu. Pasek miał szerokość 2 – 5 mm i najczęściej był wykonany ze skóry cielęcej garbowanej roślinnie lub skóry owczej, koziej, świńskiej wyprawy glinowej. Paski czasem barwiono na jeden lub dwa kolory. W rzadszych przypadkach zamiast paska skóry stosowano jedwabną tasiemkę, którą owijano wokół rdzenia kapitałki (il. 1) lub stosowano jeden z rodzajów oplotów. W niektórych przypadkach w jednej oprawie stosowane były także dwa rodzaje kapitałek: obszywana lub z tkaniny bliżej grzbietu bloku i z oplotem ze skóry przy grzbiecie oprawy. Takie rozwiązania zidentyfikowano szczególnie w oprawach zdobionych techniką ledersznytu (il. 2)

Rodzaje oplotów

Istnieje wiele metod wykonywania oplotów. Do najbardziej popularnych należą:

• antyfonarzowy

ang. ‘antiphonary’ type - oplot wykonywany po obleczeniu książki, zachodzący na grzbiet nawet na kilka cm. (il. 3)

• hiszpański

ang. spanish edge braiding - oplot, w którym pasek skóry lub tasiemka prowadzona jest wokół szycia podstawowego z utworzeniem wzoru przypominającego warkocz. (il. 4)

• krzyżowy

ang. crossed braid, German braided headband - oplot wykonywany po obleczeniu książki, z utworzeniem wzoru krzyżującego. (il. 5).

• odwrócony

ang. reversed loop braid - oplot rzadko stosowany zbliżony wyglądem do oplotu antyfonarzowego, ale wykonywany dwoma końcami paska skóry zamiast jednego. (il. 6)

• ze stopką

niem. Kapital mit Riemenflechtung - oplot rzadko stosowany, w którym dwa końce paska skóry są prowadzone podobnie jak nici w kapitałce „niemieckiej” szytej bezpośrednio. (il. 7)

Informacje

Kapitałki z oplotem popularne były od końca XIV w. do połowy XVI w. zwłaszcza w oprawach niemieckich, a także we francuskich, niderlandzkich i szwajcarskich, pochodzących z warsztatu opactwa St. Gallen.

Grafika

• 

  il. 1. Kapitałka podstawowa z oplotem, w formie tasiemki owiniętej wokół rdzenia.

• 

  il. 2. Podwójna kapitałka, z obszyciem i oplotem odwróconym.

• 

  il. 3. Oplot antyfonarzowy. (rys. M. Dorębska)

• 

  il. 4. Oplot hiszpański. (rys. M. Dorębska)

• 

  il. 5. Oplot krzyżowy. (rys. M. Dorębska)

• 

  il. 6. Oplot odwrócony. (rys. M. Dorębska)

• 

  il. 7. Oplot ze stopką. (rys. M. Dorębska)

Przypisy

1. Cermanova T., Kapitalek, dulezity prvek knizni vazby a jeho funkce, praca licencjacka, Univerzita Pardubice, Pardubice 2008.
2. http://cool.conservation-us.org/don/dt/dt1721.html [dostęp: 17 maja 2017].
3. Kneep en Binding een terminologie voor de beschrijving van de constructies can oude boekbanden, pod red. Gnirrep W. K., Gumbert J.
4. Petersen Heinz, Bucheinbände, 2 wyd., 1991.
5. Szirmai John A., The Archeology of medieval bookbinding, Hants 1999.
6. Jäckel Karl, Vom Stechen alter Handschriftenkapitale, „Allgemeiner Anzeiger für Buchbindereien“, 1961, nr 74, s. 288-291.
7. Jäckel Karl, Alte Techniken des Buchbinderhandwerks in der modernen Schriftgutrestaurierung, 2: Das Kapital, „Bibliotheksforum Bayern“, 1975, t. 3, s. 207-219.
8. Greenfield Jane, Hille Jenny, Headbands: How to Work Them, New Castle 1991.
9. Hille Jenny, Merian Sylvie L., The Armenian Endband: History and Technique (3-Article), „The New Bookbinder”, 2011, t. 31, s. 45 – 60.

Autor: M.P.-G.'