Kapitałka podstawowa z oplotem: Różnice pomiędzy wersjami
| Linia 6: | Linia 6: | ||
==Opis== | ==Opis== | ||
| − | Kapitałki te składają się z szycia podstawowego oraz paska materiału, zwykle skóry, zaplecionego wokół niego (ang. braided endband/plaited endband)4. Oplot wykonywano przed lub po obleczeniu kodeksu. Pasek miał szerokość 2 – 5 mm i najczęściej był wykonany ze skóry cielęcej garbowanej roślinnie lub skóry owczej, koziej, świńskiej wyprawy glinowej. Paski czasem barwiono na jeden lub dwa kolory. W rzadszych przypadkach zamiast paska skóry stosowano jedwabną tasiemkę, którą owijano wokół rdzenia kapitałki (il. 1) lub stosowano jeden z rodzajów oplotów. | + | Kapitałki te składają się z szycia podstawowego oraz paska materiału, zwykle skóry, zaplecionego wokół niego (ang. braided endband/plaited endband)4. Oplot wykonywano przed lub po obleczeniu kodeksu. Pasek miał szerokość 2 – 5 mm i najczęściej był wykonany ze skóry cielęcej garbowanej roślinnie lub skóry owczej, koziej, świńskiej wyprawy glinowej. Paski czasem barwiono na jeden lub dwa kolory. W rzadszych przypadkach zamiast paska skóry stosowano jedwabną tasiemkę, którą owijano wokół rdzenia kapitałki (il. 1) lub stosowano jeden z rodzajów oplotów. W niektórych przypadkach w jednej oprawie stosowane były także dwa rodzaje kapitałek: obszywana lub z tkaniny bliżej grzbietu bloku i z oplotem ze skóry przy grzbiecie oprawy. Takie rozwiązania zidentyfikowano szczególnie w oprawach zdobionych techniką ledersznytu (il. 2) |
==Rodzaje oplotów== | ==Rodzaje oplotów== | ||
Istnieje wiele metod wykonywania oplotów. Do najbardziej popularnych należą: | Istnieje wiele metod wykonywania oplotów. Do najbardziej popularnych należą: | ||
* antyfonarzowy | * antyfonarzowy | ||
| − | ang. ‘antiphonary’ type - oplot wykonywany po obleczeniu książki, zachodzący na grzbiet nawet na kilka cm. (il. | + | ang. ‘antiphonary’ type - oplot wykonywany po obleczeniu książki, zachodzący na grzbiet nawet na kilka cm. (il. 3) |
* hiszpański | * hiszpański | ||
| − | ang. spanish edge braiding - oplot, w którym pasek skóry lub tasiemka prowadzona jest wokół szycia podstawowego z utworzeniem wzoru przypominającego warkocz. (il. | + | ang. spanish edge braiding - oplot, w którym pasek skóry lub tasiemka prowadzona jest wokół szycia podstawowego z utworzeniem wzoru przypominającego warkocz. (il. 4) |
* krzyżowy | * krzyżowy | ||
| − | ang. crossed braid, German braided headband - oplot wykonywany po obleczeniu książki, z utworzeniem wzoru krzyżującego. (il. | + | ang. crossed braid, German braided headband - oplot wykonywany po obleczeniu książki, z utworzeniem wzoru krzyżującego. (il. 5). |
* odwrócony | * odwrócony | ||
| − | ang. reversed loop braid - oplot rzadko stosowany zbliżony wyglądem do oplotu antyfonarzowego, ale wykonywany dwoma końcami paska skóry zamiast jednego. (il. | + | ang. reversed loop braid - oplot rzadko stosowany zbliżony wyglądem do oplotu antyfonarzowego, ale wykonywany dwoma końcami paska skóry zamiast jednego. (il. 6) |
* ze stopką | * ze stopką | ||
| − | niem. Kapital mit Riemenflechtung - oplot rzadko stosowany, w którym dwa końce paska skóry są prowadzone podobnie jak nici w kapitałce „niemieckiej” szytej bezpośrednio. (il. | + | niem. Kapital mit Riemenflechtung - oplot rzadko stosowany, w którym dwa końce paska skóry są prowadzone podobnie jak nici w kapitałce „niemieckiej” szytej bezpośrednio. (il. 7) |
==Informacje== | ==Informacje== | ||
| Linia 30: | Linia 30: | ||
<gallery> | <gallery> | ||
File:Il. 5kapzop.jpg|il. 1. Kapitałka podstawowa z oplotem, w formie tasiemki owiniętej wokół rdzenia. | File:Il. 5kapzop.jpg|il. 1. Kapitałka podstawowa z oplotem, w formie tasiemki owiniętej wokół rdzenia. | ||
| − | File:1.jpg|il. 2. Oplot antyfonarzowy. (rys. M. Dorębska) | + | File:1.jpg|il. 2. Podwójna kapitałka, z obszyciem i oplotem odwróconym |
| − | File:2opl.jpg|il. | + | File:1.jpg|il. 3. Oplot antyfonarzowy. (rys. M. Dorębska) |
| − | File:3.jpg|il. | + | File:2opl.jpg|il. 4. Oplot hiszpański. (rys. M. Dorębska) |
| − | File:4kazopl.jpg|il. | + | File:3.jpg|il. 5. Oplot krzyżowy. (rys. M. Dorębska) |
| − | File:5.jpg|il. | + | File:4kazopl.jpg|il. 6. Oplot odwrócony. (rys. M. Dorębska) |
| + | File:5.jpg|il. 7. Oplot ze stopką. (rys. M. Dorębska) | ||
</gallery> | </gallery> | ||
Wersja z 20:57, 5 lut 2019
Spis treści
Nazwy w innych językach
Ang. braided/plaited endband, niem. geflochtenes Kapital, Kapital mit Lederriemen/Lederstreifen, fr. tranchefile tressée de laniére de peau, hol. omvlochten kapitaal, cz. obtáčený kapitálek opletený nitĕmi usňovým řemínkem
Definicja
Kapitałka składająca się z szycia podstawowego i oplotu zewnętrznego wykonanego z paska skóry, rzemienia lub tasiemki. Kapitałki te zwykle wykonywano po obleczeniu książki.
Opis
Kapitałki te składają się z szycia podstawowego oraz paska materiału, zwykle skóry, zaplecionego wokół niego (ang. braided endband/plaited endband)4. Oplot wykonywano przed lub po obleczeniu kodeksu. Pasek miał szerokość 2 – 5 mm i najczęściej był wykonany ze skóry cielęcej garbowanej roślinnie lub skóry owczej, koziej, świńskiej wyprawy glinowej. Paski czasem barwiono na jeden lub dwa kolory. W rzadszych przypadkach zamiast paska skóry stosowano jedwabną tasiemkę, którą owijano wokół rdzenia kapitałki (il. 1) lub stosowano jeden z rodzajów oplotów. W niektórych przypadkach w jednej oprawie stosowane były także dwa rodzaje kapitałek: obszywana lub z tkaniny bliżej grzbietu bloku i z oplotem ze skóry przy grzbiecie oprawy. Takie rozwiązania zidentyfikowano szczególnie w oprawach zdobionych techniką ledersznytu (il. 2)
Rodzaje oplotów
Istnieje wiele metod wykonywania oplotów. Do najbardziej popularnych należą:
- antyfonarzowy
ang. ‘antiphonary’ type - oplot wykonywany po obleczeniu książki, zachodzący na grzbiet nawet na kilka cm. (il. 3)
- hiszpański
ang. spanish edge braiding - oplot, w którym pasek skóry lub tasiemka prowadzona jest wokół szycia podstawowego z utworzeniem wzoru przypominającego warkocz. (il. 4)
- krzyżowy
ang. crossed braid, German braided headband - oplot wykonywany po obleczeniu książki, z utworzeniem wzoru krzyżującego. (il. 5).
- odwrócony
ang. reversed loop braid - oplot rzadko stosowany zbliżony wyglądem do oplotu antyfonarzowego, ale wykonywany dwoma końcami paska skóry zamiast jednego. (il. 6)
- ze stopką
niem. Kapital mit Riemenflechtung - oplot rzadko stosowany, w którym dwa końce paska skóry są prowadzone podobnie jak nici w kapitałce „niemieckiej” szytej bezpośrednio. (il. 7)
Informacje
Kapitałki z oplotem popularne były od końca XIV w. do połowy XVI w. zwłaszcza w oprawach niemieckich, a także we francuskich, niderlandzkich i szwajcarskich, pochodzących z warsztatu opactwa St. Gallen.
Grafika
il. 1. Kapitałka podstawowa z oplotem, w formie tasiemki owiniętej wokół rdzenia.
il. 2. Podwójna kapitałka, z obszyciem i oplotem odwróconym
il. 3. Oplot antyfonarzowy. (rys. M. Dorębska)
il. 4. Oplot hiszpański. (rys. M. Dorębska)
il. 5. Oplot krzyżowy. (rys. M. Dorębska)
il. 6. Oplot odwrócony. (rys. M. Dorębska)
il. 7. Oplot ze stopką. (rys. M. Dorębska)
Przypisy
- Cermanova T., Kapitalek, dulezity prvek knizni vazby a jeho funkce, praca licencjacka, Univerzita Pardubice, Pardubice 2008.
- http://cool.conservation-us.org/don/dt/dt1721.html [dostęp: 17 maja 2017].
- Kneep en Binding een terminologie voor de beschrijving van de constructies can oude boekbanden, pod red. Gnirrep W. K., Gumbert J.
- Petersen Heinz, Bucheinbände, 2 wyd., 1991.
- Szirmai John A., The Archeology of medieval bookbinding, Hants 1999.
- Jäckel Karl, Vom Stechen alter Handschriftenkapitale, „Allgemeiner Anzeiger für Buchbindereien“, 1961, nr 74, s. 288-291.
- Jäckel Karl, Alte Techniken des Buchbinderhandwerks in der modernen Schriftgutrestaurierung, 2: Das Kapital, „Bibliotheksforum Bayern“, 1975, t. 3, s. 207-219.
- Greenfield Jane, Hille Jenny, Headbands: How to Work Them, New Castle 1991.
- Hille Jenny, Merian Sylvie L., The Armenian Endband: History and Technique (3-Article), „The New Bookbinder”, 2011, t. 31, s. 45 – 60.
Autor: M.P.-G.'
