Papiery nakrapiane: Różnice pomiędzy wersjami
(→Papiery nakrapiane) |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
==Papiery nakrapiane== | ==Papiery nakrapiane== | ||
| − | (francuski papier skórzany) (ang. sprinkled papers, plover marbled papers, niem. Sprenklenpapier, Frantz Leder Papier, | + | (francuski papier skórzany) (ang. sprinkled papers, plover marbled papers, niem. Sprenklenpapier, Frantz Leder Papier, Kiebitzpapier) |
| − | Rodzaj papieru dekoracyjnego wykonywanego sposobem rzemieślniczym w warsztatach introligatorskich | + | Rodzaj papieru dekoracyjnego wykonywanego sposobem rzemieślniczym w warsztatach introligatorskich przez nakrapianie ciemną farbą na jaśniejsze tło papieru. |
| − | + | Papiery nakrapiane pojawiły się w Europie około 1580 r. W założeniu miały imitować lico skóry, na co wskazuje niemiecka nazwa "Frantz Leder Papier" we wzorniku papierów G.C. Stoy’a z 1730 r. Podobieństwo papieru nakrapianego do ptasiego jaja ujawnia angielska nazwa "plover's egg" (jajo siewki) oraz niemiecka Kiebitz (czajka). | |
| − | + | ||
| − | Papiery nakrapiane pojawiły się w Europie około 1580 r. W założeniu | + | |
===Technika wykonania=== | ===Technika wykonania=== | ||
| Linia 11: | Linia 9: | ||
===Modyfikacje=== | ===Modyfikacje=== | ||
| − | W II. poł. XIX i na pocz. XX w. nastąpił nawrót do papierów nakrapianych, traktowanych jako imitacje | + | W II. poł. XIX i na pocz. XX w. nastąpił nawrót do papierów nakrapianych, traktowanych jako imitacje papierów marmurkowych. Wiele z nich nie było już dziełem samych introligatorów, lecz specjalnych wytwórni, a niektóre były produkowane maszynowo. |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | Dla uzyskania zróżnicowanych efektów wizualnych eksperymentowano z typem farb, stosując obok farb tradycyjnych - farby anilinowe, bejce, tusze, atramenty itp., a także dodając do farb różne substancje: krochmal, ałun, mleko wapienne, spirytus, kwas. Wskutek reakcji zawartych w barwnikach i dodatkach związków chemicznych, powstawały niezwykłe efekty rozpływania lub wypierania farb, plam o niejednorodnej fakturze i poszarpanych krawędziach, zabarwionych silniej na skrajach lub przeciwnie - w centrum, z rozmytymi krawędziami. Elementem modyfikującym był także rodzaj zastosowanego papieru oraz jego przygotowanie, np. zwilżenie, poddanie powierzchni działaniu substancji aktywnych chemicznie, jak np. wodorotlenku potasu, ałunu. | |
| − | W końcu podejmowano różne działania już po nakropieniu farb, np. natryskiwanie wodą, spirytusem lub substancjami odbarwiającymi (kwas konopny) oraz zmiany ustawienia papieru (pionizacja, przechylenie) co | + | W końcu podejmowano różne działania już po nakropieniu farb, np. natryskiwanie wodą, spirytusem lub substancjami odbarwiającymi (kwas konopny) oraz zmiany ustawienia papieru (pionizacja, przechylenie) co wywoływało spływanie farby lub środka odbarwiającego i powstawanie śladów ściekania ([[Marmoryzowane oprawy]], [[Papiery klajstrowe ściekające]]). |
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
Wersja z 23:03, 19 mar 2022
Spis treści
Papiery nakrapiane
(francuski papier skórzany) (ang. sprinkled papers, plover marbled papers, niem. Sprenklenpapier, Frantz Leder Papier, Kiebitzpapier)
Rodzaj papieru dekoracyjnego wykonywanego sposobem rzemieślniczym w warsztatach introligatorskich przez nakrapianie ciemną farbą na jaśniejsze tło papieru. Papiery nakrapiane pojawiły się w Europie około 1580 r. W założeniu miały imitować lico skóry, na co wskazuje niemiecka nazwa "Frantz Leder Papier" we wzorniku papierów G.C. Stoy’a z 1730 r. Podobieństwo papieru nakrapianego do ptasiego jaja ujawnia angielska nazwa "plover's egg" (jajo siewki) oraz niemiecka Kiebitz (czajka).
Technika wykonania
Wykonanie papieru nakrapianego polegało na nakropieniu pędzlem farb w różnych kolorach, np. czarnym, czerwonym lub brązowym na powierzchnię arkusza papieru. Nakropienie można było wykonać pędzlem o długim włosiu (il. 2) zanurzonymi w farbie poprzez uderzanie nimi w specjalną metalową podkładkę (il. 3). Można było użyć również szczotki o krótkim włosiu (il. 4)i wykonać nakrapianie pocierając włosie metalową blaszką, palcem lub specjalnym sitkiem (il. 5).
Modyfikacje
W II. poł. XIX i na pocz. XX w. nastąpił nawrót do papierów nakrapianych, traktowanych jako imitacje papierów marmurkowych. Wiele z nich nie było już dziełem samych introligatorów, lecz specjalnych wytwórni, a niektóre były produkowane maszynowo.
Dla uzyskania zróżnicowanych efektów wizualnych eksperymentowano z typem farb, stosując obok farb tradycyjnych - farby anilinowe, bejce, tusze, atramenty itp., a także dodając do farb różne substancje: krochmal, ałun, mleko wapienne, spirytus, kwas. Wskutek reakcji zawartych w barwnikach i dodatkach związków chemicznych, powstawały niezwykłe efekty rozpływania lub wypierania farb, plam o niejednorodnej fakturze i poszarpanych krawędziach, zabarwionych silniej na skrajach lub przeciwnie - w centrum, z rozmytymi krawędziami. Elementem modyfikującym był także rodzaj zastosowanego papieru oraz jego przygotowanie, np. zwilżenie, poddanie powierzchni działaniu substancji aktywnych chemicznie, jak np. wodorotlenku potasu, ałunu.
W końcu podejmowano różne działania już po nakropieniu farb, np. natryskiwanie wodą, spirytusem lub substancjami odbarwiającymi (kwas konopny) oraz zmiany ustawienia papieru (pionizacja, przechylenie) co wywoływało spływanie farby lub środka odbarwiającego i powstawanie śladów ściekania (Marmoryzowane oprawy, Papiery klajstrowe ściekające).
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Papier agatowy
Gustav-marmor
Papiery klajstrowe ściekające
Papier spirytusowy
Grafika
il. 1. Papier dekoracyjny nakrapiany, obleczenie; Biblioteka PAN w Kórniku, sygn.: 113675, Frezier, Amadée François Traité des feux d'artifice pour le spectacle, Paris, Chez D. Jollet, 1706, 12° (fot. E. Siemieniako)
il. 2. Pędzel z długim włosiem.
il. 3. Szczotka z krótkim włosiem.
il. 4. Sitko służące do nakrapiania.
il. 5. Rzemieślnik wykonuje nakrapianie obleczenia okładek (Fig.3) i marmoryzowanie skórzanego obleczenia (Fig.5) używając pędzla o długim włosiu, którym uderza o metalową podkładkę.
Wzór powstały przez nakrapianie atramentem na zwilżony papier (niem. Tuschepapier)
Wzór chmurny, papier Stefana Szczerbińskiego
Przypisy
- Diehl Edith, Bookbinding: Its Background and Technique, Nowy Jork, 1980, s. 187.
- Haemmerle A. von, Buntpapiere: Herrkomen, Geshichte, Techniken, Beziehungenzur Kunst, Monachium, 1961, s. 174.
- Krauze S., Rinck J., Buntpapier – ein Bestimmungsbuch, Decorated Papers – a Guidebook, Sierpapier – een Gids, Stuttgart, 2016, s. 218.
- LoB: http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/3988 [dostęp: 18. 08. 2018 r.].
- Siemieniako E., Praca magisterska teoretyczno-badawcza: Dekoracyjne papiery ręcznie wykonywane stosowane w oprawach książek od XV do XVIII w. Katalog zbiorów papierów dekoracyjnych w oprawach książek Biblioteki Kórnickiej PAN, wydruk komputerowy,(promotor: M. Pronobis-Gajdzis), UMK, Toruń 2018, s. 103-104 .
- Sutter S., Wrapped in Color: A Survey of Paste Paper Bookbindings, Chicago, 1994, s. 5.
- Tomaszewski J., Dudek K., Ręcznie zdobione papiery introligatorskie , Kraków 2002, s. 34.
- Windyka T., Papiery wzorzyste. Katalog zbiorów Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju, Duszniki Zdrój, 2002, s. 299.
- Sprenkelpapier, http://www.buntpapier.org/techniken/sprenkelpapier.html
Autor: M.P.B., E.P.
