Bradel: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 22:27, 18 lut 2022

Bradel

(oprawa à la Bradel) (ang. Bradel binding, niem. Bradel-Einband, Cartonage à la Bradel, fr. reliure à la Bradel, cartonnage à la Bradel)

Oprawa wykonywana w technice wklejanej, opracowana pomiędzy 1772 a 1809 przez francuskiego introligatora Alexisa Pierre Bradela. Konstrukcja Bradela miała na celu uproszczenie technologii oprawy, była techniką rewolucyjną i stała się punktem wyjścia dla różnych technik XIX-wiecznych, przede wszystkim oprawy wklejanej stosowanej na skalę przemysłową.

Pierwotnie Bradel całą okładkę wykonywał z jednego użytku cienkiej tektury, którą przełamywał w przegubie, a następnie oblekał papierową obłóczką. Oprawę traktowano jako tymczasową, dlatego czasem nie obcinano przedniej i dolnej krawędzi, a jedynie górną, którą niekiedy złocono. Z czasem w miejsce jednej tekturki zaczęto stosować dwie odrębne tekturowe okładzinówki oraz kartonową grzbietówkę, które montowano na pasku papieru. Po obleczeniu okładki łączy się z blokiem poprzez przyklejenie wyklejek oraz wąsów (końcówek zwięzów) do wewnętrznej strony okładek.

Oprawę wykonuje się zszywając składki na taśmy, grzbiet ma lekki oporek (45°), niekoniecznie nabity, lecz będący utrwalonym naszyciem grzbietu. Oprawa charakteryzuje się wolnym przegubem oraz odsadkami pomiędzy grzbietem i okładkami. Bradel jest z założenia oprawą lżejszą oraz bardziej uproszczoną niż oprawa wykonywana na bloku (np. oprawa francuska), okładki są zwykle wykonane z dość cienkiej tektury.

Odmiany oprawy à la Bradel

Nazwę Bardel stosowano dla różnych odmian techniki oprawy, która różniła się od wcześniejszych sposobów oprawiania książek (zwłaszcza od oprawy organicznej) tym, że okładkę wykonywano odrębnie od bloku. Jednak większa staranność, dostosowywanie okładki do konkretnego egzemplarza i wykonywanie wielu procedur w bezpośrednim kontakcie okładki z blokiem (choć niesklejonej z nim), a także oporek odróżnia ją od zwykłej oprawy wklejanej. Wyróżnia się oprawę à la Bradel oraz kartonaż à la Bradel.

Oprawa à la Bradel stosowana jest głównie dla opraw pergaminowych, charakteryzuje się większą liczbą kart ochronnych (w tym kart barwnych) oraz obecnością scezury. Proces oblekania okładek przebiega na okładce nałożonej na blok po to, aby cały czas kontrolować dopasowanie wymiarów. Technika ta jest mniej odpowiednia dla oprawy skórzanej, gdyż skóra wymaga bardzo cienkiego zszarfowania w partii odsadek.

Kartonaż à la Bradel to oprawa tymczasowa wynaleziona przez Emila Crayon i stosowana dla książek bibliofilskich, które w przyszłości mogą otrzymać staranniejszą oprawę. Okładki wykonane z cienkiej tektury lub kartonu były oblekane papierem lub uzyskiwały skórzany czy też pergaminowy grzbiet. Krawędzie mogły pozostać nieobcięte lub też obcięte, z wyzłoceniem górnej. Techniki tej używano także do seryjnych opraw wydawniczych.

Kartonaż wykonywano także w wariancie z okładkami nakładanymi. Półpłócienny lub półskórkowy grzbiet usztywniony grzbietówką naciągano na blok grzbietu i przyklejano do skrzydełek (scezury). Osobno przygotowywano okładkę przednią i tylną, oblekano je, podwijając ze wszystkich stron, a następnie naklejano na wierzch, tj. przyklejano do skrajów płótna z grzbietu oraz wyklejek.

Inny wariant przewidywał okładkę dwuwarstwową (→ nakładane okładki). Wewnętrzna tekturka była sklejona z grzbietówką na papierowym pasku, grzbiet okładki oklejano płótnem, a następnie na całość naklejano drugi użytek tektury, oklejony obłóczką, podwiniętą tylko od strony grzbietowej. Po sklejeniu obu warstw tektury podwijano i podklejano skraje materiału obleczeniowego. Współczesne artystyczne modyfikacje tej techniki polegają na dzieleniu grzbietu i ukazywaniu zwięzów.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Wklejane oprawy
Przegub wolny
Grzbiet łamany
Naszycie grzbietu
Tymczasowa oprawa
Bibliofilskie oprawy
Eksperymentalne oprawy

Przypisy

1. Bradel binding, w: M.T. Roberts, D. Etherington, Bookbinding and the Conservation of books. A Dictionary of Descriptive Terminology http://cool.conservation-us.org/don/dt/dt0459.html
2. Bradel, Alexis Pierre, w: G. Moessner, Buchbinder ABC, Bergisch Gladbach 1981, s. 18.
3. Cambras J., La reliure, Vineuil 2013, s. 52-53.
4. Wolf-Lefranc M., Vermuyse Ch., La reliure, Paris 1957, s. 266-280.

Autor: E.P.