Kompartymenty: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 11:51, 25 kwi 2021

Kompartymenty

(pola grzbietowe) (ang. panels, compartments, spine compartments; fr. compartiments, caissons, entrenerfs; niem. Rückenfeld; wł. compartimento)

Pola na grzbiecie oprawy pomiędzy zwięzami. Ilość i wielkość kompartymentów w oprawach z grzbietem zwartym i szytych na zwięzy wypukłe odpowiada ilości i wielkości międzyzwięźli. Zazwyczaj jest ich od 3 - 8 w zależności od formatu książki. W oprawach z grzbietem wolnym i fałszywymi zwięzami ilość i wielkość kompartymentów nie musi odpowiadać ilości i wielkości międzyzwięźli. Kompartymenty mogą być tej samej wielkości lub też różnej. Kompartymenty mogą być skromnie lub bogato dekorowane. W XV w. pojawiają się w nich pierwsze ślepe wyciski tłoków. Na oprawach renesansowych, zwłaszcza włoskich i francuskich w kompartymentach stosowane były skromne wzory, czasem złocone, tłoczone drobnymi tłokami. W XVII i XVIII w. zdobnictwo w kompartymentach staje się coraz bogatsze, przeważają złocone wyciski stylizowanych kwiatów, waz, pucharów. Z czasem zdobnictwo przenosi się niemalże całkowicie z okładek na grzbiety. W tym czasie w kompartymentach zaczęto umieszczać tytuł książki (zazwyczaj 2. lub 3. kompartyment od góry), często na szyldziku.

Kompartymenty były często obwodzone złotą liniową ramką (niem. Karreé), wykonywaną liniakiem, radełkiem lub linią drukarską umieszczoną w wierszowniku (zwyczaj francuski). Dla wykonania złocenia tuż przy przegubie, książka była układana na specjalnej ukośnej podkładce (niem. Karreéklotz).

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Grzbiet
Międzyzwięźla
Zwięzy
Szyldzik

Grafika

• 

  il. 1. Książki z XVI i XVII w. - zdobienia kompartymentów (fot. M. Pronobis-Gajdzis)

• 

  il. 2. Książki z XVIII i XIX w. - zdobienia kompartymentów (fot. J. Czuczko, M. Pronobis-Gajdzis)

• 

  Kompartymenty na oprawie klasycystycznej, Niemcy lub Polska, kon. XVIII w., BCzart, MNK, fot. wg: www.polona.pl

• 

  Grzbiet z kompartymentami nierytmicznymi, opr. F.J. Radziszewski

Przypisy

1. Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002.
2. Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971.
3. G. Moessner, Buchbinder ABC, Bergisch Gladbach 1981, s. 60.
4. Barber G., Le vocabulaires français de la reliure au dix-huitième siècle, [w:] De Libris Compactis. Miscellanea, collegit Georges Colin, Bruxelles 1984, s. 402-403.

Autor: MPG, E.P.