Szycie ściegiem łańcuszkowym: Różnice pomiędzy wersjami
Z Leksykon oprawoznawczy
(→Historia) |
|||
| (Nie pokazano 25 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | ==Szycie ściegiem łańcuszkowym== | |
| − | + | (ang. link-stitch sewing, chain stitch/chainstitch sewing; fr. chainette, brochage; niem. Kettenheftung; wł. catenella) | |
| − | + | ||
| − | + | Bezzwięzowy system szycia kodeksów, powstaje na grzbiecie bloku kodeksu wzdłuż poszczególnych stacji, gdy nić po opuszczeniu wnętrza składki w stacji, zadzierzgiwana jest za nić składki poniżej, tworząc na grzbiecie plecionkę przypominającą łańcuszek. | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ===Historia=== | |
| − | Ze względu na niewielką ilość zachowanych kodeksów, wiedza na temat początków używania ściegu łańcuszkowego jest | + | Pierwsze przykłady kodeksów szytych ściegiem łańcuszkowym zidentyfikowano w kodeksach koptyjskich z z III w.n.e. Wiadmo, że stosowali go także Grecy, Armeńczycy i Persowie, a od przełomu VII i VIII wieku również Anglosasi. Najstarszy z angielskich kodeksów – Ewangeliarz św. Kutberta (Stonyhurst Gospel) został zszyty właśnie ściegiem łańcuszkowym. Ze względu na niewielką ilość zachowanych kodeksów, wiedza na temat początków używania ściegu łańcuszkowego jest ograniczona. System ten pozostał jednak w użyciu przez kolejne wieki, podczas których w wielu krajach wykształciły się jego różne odmiany. Mimo zmiennej popularności, szycie ściegiem łańcuszkowym nigdy nie zostało porzucone, a od XX w. stało się przedmiotem zainteresowania badaczy, introligatorów i konserwatorów i artystów. Ścieg łańcuszkowy został także zastosowany w maszynach do szycia książek nićmi. |
| + | |||
| + | ===Rodzaje szycia ściegiem łańcuszkowym=== | ||
| + | * Ścieg łańcuszkowy podstawowy (il. 1)- nić po wyjściu w stacji z środka składki na grzbiet kodeksu, zostaje przeciągnięta w dół, pod nić poprzedniej składki (il.2) lub za nici dwóch lub więcej składek poprzednich (il. 3), następnie przechodzi – w zależności od ilości powstających na grzbiecie ściegów – w górę, do kolejnej składki lub też do wnętrza tej samej składki, w tej samej stacji. Ścieg łańcuszkowy podstawowy stosowano i stosuje się do dzisiaj, przy zszywaniu książek systemami zwięzowymi, do tworzenia plątnika. | ||
| + | * Ścieg łańcuszkowy dwustacyjny bliźniaczy - na oba końce nici nawlekane są igły. Każda z igieł wprowadzana jest w składkę w innej stacji. We wnętrzu składki oba końce nici mijają się, opuszczając składkę przez inną stację. Następnie nici zadzierzgiwane są o nici składek poprzednich i wchodzą do stacji kolejnej składki. (il. 4) | ||
| + | * Ścieg łańcuszkowy dwustacyjny zróżnicowany - nić prowadzona jest jedną igłą. łańcuszki są zróżnicowane, gdyż w jednym przypadku nić zadzierzgiwana jest o nić składki poprzedniej, w drugim wchodzi do stacji składki kolejnej. (il. 5) | ||
| + | * ścieg łańcuszkowy łączony w połowie bloku - dwie połowy bloku szyje się oddzielnie od okładzin ku środkowi, następnie łączy się bloki nicią z dolnej połowy kodeksu (il. 6). Sposób ten jest charakterystyczny dla Bizancjum. | ||
| + | * ścieg łańcuszkowy łączony ze ściegiem szelkowym - szycie prowadzone jest prze grzbiety składek i materiał obleczeniowy i jest widoczne na grzbiecie oprawionej książki. W XV w. przypada szczyt popularności w ten sposób wykonanych kodeksów. wówczas ścieg łańcuszkowy łączony był ze ściegiem podłużnym, spełniając jednocześnie funkcję konstrukcyjną i dekoracyjną, przyjmując nierzadko kształt okręgów (il. 7). Grzbiet oprawy był zazwyczaj wzmocniony listwą, wykonaną z rogów zwierzęcych, pergaminu, drewna lub grubej skóry. Rozwiązanie to było popularne m.in. w Niemczech, Szwajcarii, Austrii, Czechach i Polsce. W niektórych przypadkach ścieg łańcuszkowy pełnił wyłącznie funkcję dekoracyjną. z blokiem. Niekiedy pomiędzy ściegiem łańcuszkowym wykonanym na bloku a obleczeniem stosowano dodatkowe wzmocnienie w postaci najczęściej skórzanych pasków, tzw. ochraniacze. | ||
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
| − | + | [[Indeks alfabetyczny ]] <br> | |
| − | + | [[System szycia]] <br> | |
| − | + | ||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
<gallery> | <gallery> | ||
| − | File: | + | File:Łan 1.jpg|il. 1. Ścieg łańcuszkowy podstawowy. (rys. Bardensteian R., 2015, s. 79) |
| − | File: | + | File:Łan 2.jpg|il. 2. Ścieg łańcuszkowy podstawowy zadzierzgiwany za nić poprzedniej składki. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 17) |
| − | File: | + | File:Łan 3.jpg|il. 3. Ścieg łańcuszkowy podstawowy, zadzierzgiwany za nić dwóch i więcej poprzednich składek. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 17) |
| − | File: | + | File:Łan 4.jpg|il. 4. Ścieg łańcuszkowy dwustacyjny bliźniaczy. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 17) |
| + | File:Łan 5.jpg|il. 5. Ścieg łańcuszkowy dwustacyjny zróżnicowany. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 17) | ||
| + | File:Łan 6.jpg|il. 6. Ścieg łańcuszkowy łączony w połowie bloku. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 69) | ||
| + | File:Łan 7 szir s.300.jpg|il. 7. Ścieg łańcuszkowy łączony ze ściegiem szelkowym. (fot. Petersen D.E, 1975 [za:]Szirmai J.A., 2017, s. 300) | ||
</gallery> | </gallery> | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| − | # Bardenstein R., Historical Bindings of the Chamberlain-Warren Samaritan Collection, [w:] Sauve Mechanichals. Essays on the History of Bookbinding [red. Miller J.], Volume 3, 2016. | + | # Bardenstein R., Historical Bindings of the Chamberlain-Warren Samaritan Collection, [w:] Sauve Mechanichals. Essays on the History of Bookbinding [red. Miller J.], Volume 3, 2016, s. 78. |
| − | # | + | # Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017, s. 16-19. |
| − | + | # Wachnik B., Systemy szycia zabytkowych kodeksów - terminologia, historia, systematyka, zagadnienia konserwatorskie, część teoretyczno-badawcza pracy dyplomowej magisterskiej, promotor: dr hab. M. Pronobis-Gajdzis, prof. UMK, Toruń UMK 2020, s. 19, 37-42, 91-96. | |
| − | + | ||
| − | # | + | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
---- | ---- | ||
| − | Autor: ''' | + | Autor: '''M.P.B.''' |
Aktualna wersja na dzień 22:28, 20 kwi 2022
Spis treści
Szycie ściegiem łańcuszkowym
(ang. link-stitch sewing, chain stitch/chainstitch sewing; fr. chainette, brochage; niem. Kettenheftung; wł. catenella)
Bezzwięzowy system szycia kodeksów, powstaje na grzbiecie bloku kodeksu wzdłuż poszczególnych stacji, gdy nić po opuszczeniu wnętrza składki w stacji, zadzierzgiwana jest za nić składki poniżej, tworząc na grzbiecie plecionkę przypominającą łańcuszek.
Historia
Pierwsze przykłady kodeksów szytych ściegiem łańcuszkowym zidentyfikowano w kodeksach koptyjskich z z III w.n.e. Wiadmo, że stosowali go także Grecy, Armeńczycy i Persowie, a od przełomu VII i VIII wieku również Anglosasi. Najstarszy z angielskich kodeksów – Ewangeliarz św. Kutberta (Stonyhurst Gospel) został zszyty właśnie ściegiem łańcuszkowym. Ze względu na niewielką ilość zachowanych kodeksów, wiedza na temat początków używania ściegu łańcuszkowego jest ograniczona. System ten pozostał jednak w użyciu przez kolejne wieki, podczas których w wielu krajach wykształciły się jego różne odmiany. Mimo zmiennej popularności, szycie ściegiem łańcuszkowym nigdy nie zostało porzucone, a od XX w. stało się przedmiotem zainteresowania badaczy, introligatorów i konserwatorów i artystów. Ścieg łańcuszkowy został także zastosowany w maszynach do szycia książek nićmi.
Rodzaje szycia ściegiem łańcuszkowym
- Ścieg łańcuszkowy podstawowy (il. 1)- nić po wyjściu w stacji z środka składki na grzbiet kodeksu, zostaje przeciągnięta w dół, pod nić poprzedniej składki (il.2) lub za nici dwóch lub więcej składek poprzednich (il. 3), następnie przechodzi – w zależności od ilości powstających na grzbiecie ściegów – w górę, do kolejnej składki lub też do wnętrza tej samej składki, w tej samej stacji. Ścieg łańcuszkowy podstawowy stosowano i stosuje się do dzisiaj, przy zszywaniu książek systemami zwięzowymi, do tworzenia plątnika.
- Ścieg łańcuszkowy dwustacyjny bliźniaczy - na oba końce nici nawlekane są igły. Każda z igieł wprowadzana jest w składkę w innej stacji. We wnętrzu składki oba końce nici mijają się, opuszczając składkę przez inną stację. Następnie nici zadzierzgiwane są o nici składek poprzednich i wchodzą do stacji kolejnej składki. (il. 4)
- Ścieg łańcuszkowy dwustacyjny zróżnicowany - nić prowadzona jest jedną igłą. łańcuszki są zróżnicowane, gdyż w jednym przypadku nić zadzierzgiwana jest o nić składki poprzedniej, w drugim wchodzi do stacji składki kolejnej. (il. 5)
- ścieg łańcuszkowy łączony w połowie bloku - dwie połowy bloku szyje się oddzielnie od okładzin ku środkowi, następnie łączy się bloki nicią z dolnej połowy kodeksu (il. 6). Sposób ten jest charakterystyczny dla Bizancjum.
- ścieg łańcuszkowy łączony ze ściegiem szelkowym - szycie prowadzone jest prze grzbiety składek i materiał obleczeniowy i jest widoczne na grzbiecie oprawionej książki. W XV w. przypada szczyt popularności w ten sposób wykonanych kodeksów. wówczas ścieg łańcuszkowy łączony był ze ściegiem podłużnym, spełniając jednocześnie funkcję konstrukcyjną i dekoracyjną, przyjmując nierzadko kształt okręgów (il. 7). Grzbiet oprawy był zazwyczaj wzmocniony listwą, wykonaną z rogów zwierzęcych, pergaminu, drewna lub grubej skóry. Rozwiązanie to było popularne m.in. w Niemczech, Szwajcarii, Austrii, Czechach i Polsce. W niektórych przypadkach ścieg łańcuszkowy pełnił wyłącznie funkcję dekoracyjną. z blokiem. Niekiedy pomiędzy ściegiem łańcuszkowym wykonanym na bloku a obleczeniem stosowano dodatkowe wzmocnienie w postaci najczęściej skórzanych pasków, tzw. ochraniacze.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
System szycia
Grafika
il. 1. Ścieg łańcuszkowy podstawowy. (rys. Bardensteian R., 2015, s. 79)
il. 2. Ścieg łańcuszkowy podstawowy zadzierzgiwany za nić poprzedniej składki. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 17)
il. 3. Ścieg łańcuszkowy podstawowy, zadzierzgiwany za nić dwóch i więcej poprzednich składek. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 17)
il. 4. Ścieg łańcuszkowy dwustacyjny bliźniaczy. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 17)
il. 5. Ścieg łańcuszkowy dwustacyjny zróżnicowany. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 17)
il. 6. Ścieg łańcuszkowy łączony w połowie bloku. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 69)
il. 7. Ścieg łańcuszkowy łączony ze ściegiem szelkowym. (fot. Petersen D.E, 1975 [za:]Szirmai J.A., 2017, s. 300)
Przypisy
- Bardenstein R., Historical Bindings of the Chamberlain-Warren Samaritan Collection, [w:] Sauve Mechanichals. Essays on the History of Bookbinding [red. Miller J.], Volume 3, 2016, s. 78.
- Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017, s. 16-19.
- Wachnik B., Systemy szycia zabytkowych kodeksów - terminologia, historia, systematyka, zagadnienia konserwatorskie, część teoretyczno-badawcza pracy dyplomowej magisterskiej, promotor: dr hab. M. Pronobis-Gajdzis, prof. UMK, Toruń UMK 2020, s. 19, 37-42, 91-96.
Autor: M.P.B.
