Szycie ściegiem łańcuszkowym: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
(Utworzono nową stronę "Szycie na klamerki, szycie klamerkowe (ang. stab-sewing, side-sewing) Karty przeszywane są przez otwory znajdujące się wzdłuż grzbietu, w pewnej odległości od nie...")
 
(→‎Historia)
 
(Nie pokazano 27 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
−
Szycie na klamerki, szycie klamerkowe (ang. stab-sewing, side-sewing)
+
==Szycie ściegiem łańcuszkowym==
−
Karty przeszywane są przez otwory znajdujące się wzdłuż grzbietu, w pewnej odległości od niego.  
+
(ang. link-stitch sewing, chain stitch/chainstitch sewing; fr. chainette, brochage; niem. Kettenheftung; wł. catenella)
−
==Historia==
+
 
−
Jeden z pierwszych systemów szycia kodeksów. Wywodzi się bezpośrednio z konstrukcji poliptyków tabliczek drewnianych. Pierwsze kodeksy szyte tym sposobem pochodzą z pierwszych wieków naszej ery z terenów Morza Śródziemnego. System ten stosowano do zszywania w bloki pojedyncze karty, ale też i sfalcowane pojedyncze karty oraz bifolia. Częściej zszywano w ten sposób karty papirusowe i pergaminowe niż papierowe. Ten sposób szycia szczególnie przyjął się i zdominował inne sposoby w kodeksach dalekowschodnich (chińskich i japońskich). W Europie był popularny w Anglii w XVI - XVIII w., w notesach sprzedawanych bez oprawy lub z oprawą wykonaną z niebieskiego lub brązowego papieru. Używano go również do tymczasowego łączenia ze sobą składek, co pozostawiało po sobie ślady w postaci dziurek.  
+
Bezzwięzowy system szycia kodeksów, powstaje na grzbiecie bloku kodeksu wzdłuż poszczególnych stacji, gdy nić po opuszczeniu wnętrza składki w stacji, zadzierzgiwana jest za nić składki poniżej, tworząc na grzbiecie plecionkę przypominającą łańcuszek.  
−
==Rodzaje szycia na sztych==
+
 
−
* 1 sposób (tzw. podstawowy, podwójna ósemka) - trzy do pięciu otworów, przez które nić prowadzona jest od otworu środkowego i z powrotem do niego, gdzie końcówki są związywane. (il. 1)
+
===Historia===
−
* 2 sposób - trzy otwory, przez środkowy przechodzą obie końcówki, przy czym pętla pozostaje; następnie każda z końcówek prowadzona jest do skrajnych otworów, skąd wracają na powierzchnię, gdzie po przeprowadzeniu przez pętlę, zostają związane. (il. 2)
+
Pierwsze przykłady kodeksów szytych ściegiem łańcuszkowym zidentyfikowano w kodeksach koptyjskich z z III w.n.e. Wiadmo, że stosowali go także Grecy, Armeńczycy i Persowie, a od przełomu VII i VIII wieku również Anglosasi. Najstarszy z angielskich kodeksów – Ewangeliarz św. Kutberta (Stonyhurst Gospel) został zszyty właśnie ściegiem łańcuszkowym. Ze względu na niewielką ilość zachowanych kodeksów, wiedza na temat początków używania ściegu łańcuszkowego jest ograniczona. System ten pozostał jednak w użyciu przez kolejne wieki, podczas których w wielu krajach wykształciły się jego różne odmiany. Mimo zmiennej popularności, szycie ściegiem łańcuszkowym nigdy nie zostało porzucone, a od XX w. stało się przedmiotem zainteresowania badaczy, introligatorów i konserwatorów i artystów. Ścieg łańcuszkowy został także zastosowany w maszynach do szycia książek nićmi.
−
* 3 sposób - siedem otworów, przez które nić prowadzona jest od przedostatniego do skrajnego otworu, dalej do trzeciego, po drodze tworząc supeł przy otworze, od którego rozpoczęte zostało szycie. Następnie przechodzi przez kolejne otwory. Po opuszczeniu ostatniego otworu, przechodzi do otworu przedostatniego, gdzie tworzy węzeł. (il. 3)
+
 
−
* 4 sposób (tzw. szycie na sztych obrzucające, ang. blanket sewing) - łączy szycie na sztych ze znanym z krawiectwa ściegiem obrzucającym. Otwory znajdują się nie dalej niż 9 mm od grzbietu bloku. Szycie prowadzone jest jak w sposobie 3, przy czym po przejściu przez każdy kolejny otwór, nić oplata grzbiet kodeksu. (il. 4)
+
===Rodzaje szycia ściegiem łańcuszkowym===
 +
* Ścieg łańcuszkowy podstawowy (il. 1)- nić po wyjściu w stacji z środka składki na grzbiet kodeksu, zostaje przeciągnięta w dół, pod nić poprzedniej składki (il.2) lub za nici dwóch lub więcej składek poprzednich (il. 3), następnie przechodzi – w zależności od ilości powstających na grzbiecie ściegów – w górę, do kolejnej składki lub też do wnętrza tej samej składki, w tej samej stacji. Ścieg łańcuszkowy podstawowy stosowano i stosuje się do dzisiaj, przy zszywaniu książek systemami zwięzowymi, do tworzenia plątnika.
 +
* Ścieg łańcuszkowy dwustacyjny bliźniaczy - na oba końce nici nawlekane są igły. Każda z igieł wprowadzana jest w składkę w innej stacji. We wnętrzu składki oba końce nici mijają się, opuszczając składkę przez inną stację. Następnie nici zadzierzgiwane są o nici składek poprzednich i wchodzą do stacji kolejnej składki. (il. 4)
 +
* Ścieg łańcuszkowy dwustacyjny zróżnicowany - nić prowadzona jest jedną igłą. łańcuszki są zróżnicowane, gdyż w jednym przypadku nić zadzierzgiwana jest o nić składki poprzedniej, w drugim wchodzi do stacji składki kolejnej. (il. 5)
 +
* ścieg łańcuszkowy łączony w połowie bloku - dwie połowy bloku szyje się oddzielnie od okładzin ku środkowi, następnie łączy się bloki nicią z dolnej połowy kodeksu (il. 6). Sposób ten jest charakterystyczny dla Bizancjum.
 +
* ścieg łańcuszkowy łączony ze ściegiem szelkowym - szycie prowadzone jest prze grzbiety składek i materiał obleczeniowy i jest widoczne na grzbiecie oprawionej książki. W XV w. przypada szczyt popularności w ten sposób wykonanych kodeksów. wówczas ścieg łańcuszkowy łączony był ze ściegiem podłużnym, spełniając jednocześnie funkcję konstrukcyjną i dekoracyjną, przyjmując nierzadko kształt okręgów (il. 7). Grzbiet oprawy był zazwyczaj wzmocniony listwą, wykonaną z rogów zwierzęcych, pergaminu, drewna lub grubej skóry. Rozwiązanie to było popularne m.in. w Niemczech, Szwajcarii, Austrii, Czechach i Polsce. W niektórych przypadkach ścieg łańcuszkowy pełnił wyłącznie funkcję dekoracyjną.  z blokiem. Niekiedy pomiędzy ściegiem łańcuszkowym wykonanym na bloku a obleczeniem stosowano dodatkowe wzmocnienie w postaci najczęściej skórzanych pasków, tzw. ochraniacze.
  
 
==Zobacz też==
 
==Zobacz też==
−
* sposób szycia
+
[[Indeks alfabetyczny ]] <br>
−
* system szycia
+
[[System szycia]] <br>
−
* szycie na pierścień
+
  
 
==Grafika==
 
==Grafika==
  
 
<gallery>
 
<gallery>
−
File:Na sztych midd.1984.s2.jpg|il. 1. Szycie na sztych, sposób 1. (rys. Middleton B.C., 1984, s. 2)
+
File:Łan 1.jpg|il. 1. Ścieg łańcuszkowy podstawowy. (rys. Bardensteian R., 2015, s. 79)
−
File:Na sztych 2 Johnson,1978 s.65.jpg|il. 2. Szycie na sztych, sposób 2. (rys. Johnson A.W., 1978, s. 65)
+
File:Łan 2.jpg|il. 2. Ścieg łańcuszkowy podstawowy zadzierzgiwany za nić poprzedniej składki. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 17)
−
File:Na sztych 3.jpg|il. 3. Szycie na sztych, sposób 3. (rys. Johnson A.W., 1978, s. 65)
+
File:Łan 3.jpg|il. 3. Ścieg łańcuszkowy podstawowy, zadzierzgiwany za nić dwóch i więcej poprzednich składek. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 17)
−
File:Na sztych 4.jpg|il. 4. Szycie na sztych obrzucające, sposób 4. (rys. Johnson A.W., 1978, s. 65)
+
File:Łan 4.jpg|il. 4. Ścieg łańcuszkowy dwustacyjny bliźniaczy. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 17)
 +
File:Łan 5.jpg|il. 5. Ścieg łańcuszkowy dwustacyjny zróżnicowany. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 17)
 +
File:Łan 6.jpg|il. 6. Ścieg łańcuszkowy łączony w połowie bloku. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 69)
 +
File:Łan 7 szir s.300.jpg|il. 7. Ścieg łańcuszkowy łączony ze ściegiem szelkowym. (fot. Petersen D.E, 1975 [za:]Szirmai J.A., 2017, s. 300)
  
 
</gallery>
 
</gallery>
  
 
==Przypisy==
 
==Przypisy==
−
# Johnson A.W., The Thames and Hudson Mannual of Bookbinding, Londyn, 1978.
+
# Bardenstein R., Historical Bindings of the Chamberlain-Warren Samaritan Collection, [w:] Sauve Mechanichals. Essays on the History of Bookbinding [red. Miller J.], Volume 3, 2016, s. 78.
−
# Marks P.J.M., The British Library Guide to Bookbinding History and Techniques, Londyn, 1998.
+
# Szirmai J.A.,  The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017, s. 16-19.
−
# Middleton B.C., A History of English Craft Bookbinding Technique, Londyn, 1978.
+
# Wachnik B., Systemy szycia zabytkowych kodeksów - terminologia, historia, systematyka, zagadnienia konserwatorskie, część teoretyczno-badawcza pracy dyplomowej magisterskiej, promotor: dr hab. M. Pronobis-Gajdzis, prof. UMK, Toruń UMK 2020, s. 19, 37-42, 91-96.
−
# Miller J., Books will speak plain. A handbook for identifying and describing historical bindings, 2014.
+
−
# Miller J., Puzzle me this, Early bindings fragments in the Papyrology Collection of the University of Michigan Collection [w:] Sauve Mechanichals. Essays on the History of Bookbinding [red. J. Miller], Volume 2, 2015.
+
−
# Pokorzyńska E., Z dziejów introligatorstwa warszawskiego XIX i 1. połowy XX wieku, Katowice, 2009.
+
−
# Szirmai J.A.,  The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017.
+
−
# Zjawiński Z., Introligatorstwo, Warszawa, 1966.
+
−
 
+
  
 
----
 
----
−
Autor: '''MPG, B.W.'''
+
Autor: '''M.P.B.'''

Aktualna wersja na dzień 22:28, 20 kwi 2022

Szycie ściegiem łańcuszkowym

(ang. link-stitch sewing, chain stitch/chainstitch sewing; fr. chainette, brochage; niem. Kettenheftung; wł. catenella)

Bezzwięzowy system szycia kodeksów, powstaje na grzbiecie bloku kodeksu wzdłuż poszczególnych stacji, gdy nić po opuszczeniu wnętrza składki w stacji, zadzierzgiwana jest za nić składki poniżej, tworząc na grzbiecie plecionkę przypominającą łańcuszek.

Historia

Pierwsze przykłady kodeksów szytych ściegiem łańcuszkowym zidentyfikowano w kodeksach koptyjskich z z III w.n.e. Wiadmo, że stosowali go także Grecy, Armeńczycy i Persowie, a od przełomu VII i VIII wieku również Anglosasi. Najstarszy z angielskich kodeksów – Ewangeliarz św. Kutberta (Stonyhurst Gospel) został zszyty właśnie ściegiem łańcuszkowym. Ze względu na niewielką ilość zachowanych kodeksów, wiedza na temat początków używania ściegu łańcuszkowego jest ograniczona. System ten pozostał jednak w użyciu przez kolejne wieki, podczas których w wielu krajach wykształciły się jego różne odmiany. Mimo zmiennej popularności, szycie ściegiem łańcuszkowym nigdy nie zostało porzucone, a od XX w. stało się przedmiotem zainteresowania badaczy, introligatorów i konserwatorów i artystów. Ścieg łańcuszkowy został także zastosowany w maszynach do szycia książek nićmi.

Rodzaje szycia ściegiem łańcuszkowym

  • Ścieg łańcuszkowy podstawowy (il. 1)- nić po wyjściu w stacji z środka składki na grzbiet kodeksu, zostaje przeciągnięta w dół, pod nić poprzedniej składki (il.2) lub za nici dwóch lub więcej składek poprzednich (il. 3), następnie przechodzi – w zależności od ilości powstających na grzbiecie ściegów – w górę, do kolejnej składki lub też do wnętrza tej samej składki, w tej samej stacji. Ścieg łańcuszkowy podstawowy stosowano i stosuje się do dzisiaj, przy zszywaniu książek systemami zwięzowymi, do tworzenia plątnika.
  • Ścieg łańcuszkowy dwustacyjny bliźniaczy - na oba końce nici nawlekane są igły. Każda z igieł wprowadzana jest w składkę w innej stacji. We wnętrzu składki oba końce nici mijają się, opuszczając składkę przez inną stację. Następnie nici zadzierzgiwane są o nici składek poprzednich i wchodzą do stacji kolejnej składki. (il. 4)
  • Ścieg łańcuszkowy dwustacyjny zróżnicowany - nić prowadzona jest jedną igłą. łańcuszki są zróżnicowane, gdyż w jednym przypadku nić zadzierzgiwana jest o nić składki poprzedniej, w drugim wchodzi do stacji składki kolejnej. (il. 5)
  • ścieg łańcuszkowy łączony w połowie bloku - dwie połowy bloku szyje się oddzielnie od okładzin ku środkowi, następnie łączy się bloki nicią z dolnej połowy kodeksu (il. 6). Sposób ten jest charakterystyczny dla Bizancjum.
  • ścieg łańcuszkowy łączony ze ściegiem szelkowym - szycie prowadzone jest prze grzbiety składek i materiał obleczeniowy i jest widoczne na grzbiecie oprawionej książki. W XV w. przypada szczyt popularności w ten sposób wykonanych kodeksów. wówczas ścieg łańcuszkowy łączony był ze ściegiem podłużnym, spełniając jednocześnie funkcję konstrukcyjną i dekoracyjną, przyjmując nierzadko kształt okręgów (il. 7). Grzbiet oprawy był zazwyczaj wzmocniony listwą, wykonaną z rogów zwierzęcych, pergaminu, drewna lub grubej skóry. Rozwiązanie to było popularne m.in. w Niemczech, Szwajcarii, Austrii, Czechach i Polsce. W niektórych przypadkach ścieg łańcuszkowy pełnił wyłącznie funkcję dekoracyjną. z blokiem. Niekiedy pomiędzy ściegiem łańcuszkowym wykonanym na bloku a obleczeniem stosowano dodatkowe wzmocnienie w postaci najczęściej skórzanych pasków, tzw. ochraniacze.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
System szycia

Grafika

  • il. 1. Ścieg łańcuszkowy podstawowy. (rys. Bardensteian R., 2015, s. 79)

  • il. 2. Ścieg łańcuszkowy podstawowy zadzierzgiwany za nić poprzedniej składki. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 17)

  • il. 3. Ścieg łańcuszkowy podstawowy, zadzierzgiwany za nić dwóch i więcej poprzednich składek. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 17)

  • il. 4. Ścieg łańcuszkowy dwustacyjny bliźniaczy. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 17)

  • il. 5. Ścieg łańcuszkowy dwustacyjny zróżnicowany. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 17)

  • il. 6. Ścieg łańcuszkowy łączony w połowie bloku. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 69)

  • il. 7. Ścieg łańcuszkowy łączony ze ściegiem szelkowym. (fot. Petersen D.E, 1975 [za:]Szirmai J.A., 2017, s. 300)

Przypisy

  1. Bardenstein R., Historical Bindings of the Chamberlain-Warren Samaritan Collection, [w:] Sauve Mechanichals. Essays on the History of Bookbinding [red. Miller J.], Volume 3, 2016, s. 78.
  2. Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017, s. 16-19.
  3. Wachnik B., Systemy szycia zabytkowych kodeksów - terminologia, historia, systematyka, zagadnienia konserwatorskie, część teoretyczno-badawcza pracy dyplomowej magisterskiej, promotor: dr hab. M. Pronobis-Gajdzis, prof. UMK, Toruń UMK 2020, s. 19, 37-42, 91-96.

Autor: M.P.B.

Źródło: „http://leksykon.oprawoznawczy.ukw.edu.pl/index.php?title=Szycie_ściegiem_łańcuszkowym&oldid=17993”