Kapitałka podstawowa z oplotem: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Kapitałka podstawowa z oplotem: uzupełn. term. ang.) |
|||
| (Nie pokazano 15 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | == | + | ==Kapitałka podstawowa z oplotem== |
| − | + | (ang. primary wound endband with secondary braiding, braided secondary endband sewing, braided/plaited endband; niem. geflochtenes Kapital, Kapital mit Lederriemen/Lederstreifen; fr. tranchefile tressée de laniére de peau; hol. omvlochten kapitaal; cz. obtáčený kapitálek opletený nitĕmi usňovým řemínkem) | |
| − | + | Kapitałki te składają się z rdzenia z szyciem podstawowym (ang. primary wound endband) lub samego rdzenia (bez szycia postawowego) oraz paska materiału, zwykle skóry, zaplecionego wokół niego (ang. braided secondary endband sewing, braided/plaited endband). Oplot wykonywano przed lub po obleczeniu kodeksu. Pasek miał szerokość 2 – 5 mm i najczęściej był wykonany ze skóry cielęcej garbowanej roślinnie lub skóry owczej, koziej, świńskiej wyprawy glinowej. Paski czasem barwiono na jeden lub dwa kolory. W rzadszych przypadkach zamiast paska skóry stosowano jedwabną tasiemkę, którą owijano wokół rdzenia kapitałki (il. 1) lub stosowano jeden z rodzajów oplotów. W niektórych przypadkach w jednej oprawie stosowane były także dwa rodzaje kapitałek: obszywana lub z tkaniny bliżej grzbietu bloku i z oplotem ze skóry przy grzbiecie oprawy. Takie rozwiązania zidentyfikowano szczególnie w oprawach zdobionych techniką ledersznytu (il. 2) | |
| − | + | ||
| − | == | + | ===Rodzaje oplotów=== |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | = | + | |
Istnieje wiele metod wykonywania oplotów. Do najbardziej popularnych należą: | Istnieje wiele metod wykonywania oplotów. Do najbardziej popularnych należą: | ||
* antyfonarzowy | * antyfonarzowy | ||
| − | ang. ‘antiphonary’ type - oplot wykonywany po obleczeniu książki, zachodzący na grzbiet nawet na kilka cm. (il. | + | (ang. ‘antiphonary’ type) - oplot wykonywany po obleczeniu książki, zachodzący na grzbiet nawet na kilka cm. (il. 3) |
* hiszpański | * hiszpański | ||
| − | ang. | + | (ang. Spanish [edge] braiding) - oplot, w którym pasek skóry lub tasiemka prowadzona jest wokół szycia podstawowego z utworzeniem wzoru przypominającego warkocz. (il. 4) |
* krzyżowy | * krzyżowy | ||
| − | ang. crossed braid, German braided headband - oplot wykonywany po obleczeniu książki, z utworzeniem wzoru krzyżującego. (il. | + | (ang. 'crossed braid', German braided/plaited headband) - oplot wykonywany po obleczeniu książki, z utworzeniem wzoru krzyżującego. (il. 5). |
* odwrócony | * odwrócony | ||
| − | ang. reversed loop braid - oplot rzadko stosowany zbliżony wyglądem do oplotu antyfonarzowego, ale wykonywany dwoma końcami paska skóry zamiast jednego. (il. | + | (ang. 'reversed loop braid') - oplot rzadko stosowany zbliżony wyglądem do oplotu antyfonarzowego, ale wykonywany dwoma końcami paska skóry zamiast jednego. (il. 6) |
* ze stopką | * ze stopką | ||
| − | niem. Kapital mit Riemenflechtung - oplot rzadko stosowany, w którym dwa końce paska skóry są prowadzone podobnie jak nici w kapitałce „niemieckiej” szytej bezpośrednio. (il. | + | (niem. Kapital mit Riemenflechtung) - oplot rzadko stosowany, w którym dwa końce paska skóry są prowadzone podobnie jak nici w kapitałce „niemieckiej” szytej bezpośrednio. (il. 7) |
| + | |||
| − | |||
Kapitałki z oplotem popularne były od końca XIV w. do połowy XVI w. zwłaszcza w oprawach niemieckich, a także we francuskich, niderlandzkich i szwajcarskich, pochodzących z warsztatu opactwa St. Gallen. | Kapitałki z oplotem popularne były od końca XIV w. do połowy XVI w. zwłaszcza w oprawach niemieckich, a także we francuskich, niderlandzkich i szwajcarskich, pochodzących z warsztatu opactwa St. Gallen. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
| Linia 39: | Linia 28: | ||
<gallery> | <gallery> | ||
File:Il. 5kapzop.jpg|il. 1. Kapitałka podstawowa z oplotem, w formie tasiemki owiniętej wokół rdzenia. | File:Il. 5kapzop.jpg|il. 1. Kapitałka podstawowa z oplotem, w formie tasiemki owiniętej wokół rdzenia. | ||
| − | File: | + | File:Il. 67.jpg|il. 2. Podwójna kapitałka, z obszyciem i oplotem odwróconym. |
| − | File:2opl.jpg|il. | + | File:1.jpg|il. 3. Oplot antyfonarzowy. (rys. M. Dorębska) |
| − | File:3.jpg|il. | + | File:2opl.jpg|il. 4. Oplot hiszpański. (rys. M. Dorębska) |
| − | File:4kazopl.jpg|il. | + | File:3.jpg|il. 5. Oplot krzyżowy. (rys. M. Dorębska) |
| − | File: | + | File:4kazopl.jpg|il. 6. Oplot odwrócony. (rys. M. Dorębska) |
| + | File:5.jpg|il. 7. Oplot ze stopką. (rys. M. Dorębska) | ||
</gallery> | </gallery> | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| − | + | # Cermanova T., Kapitalek, dulezity prvek knizni vazby a jeho funkce, praca licencjacka, Univerzita Pardubice, Pardubice 2008. | |
| − | # | + | # http://cool.conservation-us.org/don/dt/dt1721.html [dostęp: 17 maja 2017]. |
| − | + | # Dorębska Magdalena, Praca magisterska teoretyczno-badawcza: Kapitałka-historia, rodzaje, terminologia, (promotor: M. Pronobis-Gajdzis), UMK, Toruń 2018. | |
| − | + | # Kneep en Binding een terminologie voor de beschrijving van de constructies can oude boekbanden, pod red. Gnirrep W. K., Gumbert J. | |
| − | + | # Petersen Heinz, Bucheinbände, 2 wyd., 1991. | |
| − | + | # Szirmai John A., The Archeology of medieval bookbinding, Hants 1999. | |
| − | + | # Jäckel Karl, Vom Stechen alter Handschriftenkapitale, „Allgemeiner Anzeiger für Buchbindereien“, 1961, nr 74, s. 288-291. | |
| − | + | # Jäckel Karl, Alte Techniken des Buchbinderhandwerks in der modernen Schriftgutrestaurierung, 2: Das Kapital, „Bibliotheksforum Bayern“, 1975, t. 3, s. 207-219. | |
| − | + | # Greenfield Jane, Hille Jenny, Headbands: How to Work Them, New Castle 1991. | |
| + | # Hille Jenny, Merian Sylvie L., The Armenian Endband: History and Technique (3-Article), „The New Bookbinder”, 2011, t. 31, s. 45 – 60. | ||
---- | ---- | ||
| − | Autor: ''M.P. | + | Autor: '''M.P.B.''' |
Aktualna wersja na dzień 20:58, 21 sty 2022
Kapitałka podstawowa z oplotem
(ang. primary wound endband with secondary braiding, braided secondary endband sewing, braided/plaited endband; niem. geflochtenes Kapital, Kapital mit Lederriemen/Lederstreifen; fr. tranchefile tressée de laniére de peau; hol. omvlochten kapitaal; cz. obtáčený kapitálek opletený nitĕmi usňovým řemínkem)
Kapitałki te składają się z rdzenia z szyciem podstawowym (ang. primary wound endband) lub samego rdzenia (bez szycia postawowego) oraz paska materiału, zwykle skóry, zaplecionego wokół niego (ang. braided secondary endband sewing, braided/plaited endband). Oplot wykonywano przed lub po obleczeniu kodeksu. Pasek miał szerokość 2 – 5 mm i najczęściej był wykonany ze skóry cielęcej garbowanej roślinnie lub skóry owczej, koziej, świńskiej wyprawy glinowej. Paski czasem barwiono na jeden lub dwa kolory. W rzadszych przypadkach zamiast paska skóry stosowano jedwabną tasiemkę, którą owijano wokół rdzenia kapitałki (il. 1) lub stosowano jeden z rodzajów oplotów. W niektórych przypadkach w jednej oprawie stosowane były także dwa rodzaje kapitałek: obszywana lub z tkaniny bliżej grzbietu bloku i z oplotem ze skóry przy grzbiecie oprawy. Takie rozwiązania zidentyfikowano szczególnie w oprawach zdobionych techniką ledersznytu (il. 2)
Rodzaje oplotów
Istnieje wiele metod wykonywania oplotów. Do najbardziej popularnych należą:
- antyfonarzowy
(ang. ‘antiphonary’ type) - oplot wykonywany po obleczeniu książki, zachodzący na grzbiet nawet na kilka cm. (il. 3)
- hiszpański
(ang. Spanish [edge] braiding) - oplot, w którym pasek skóry lub tasiemka prowadzona jest wokół szycia podstawowego z utworzeniem wzoru przypominającego warkocz. (il. 4)
- krzyżowy
(ang. 'crossed braid', German braided/plaited headband) - oplot wykonywany po obleczeniu książki, z utworzeniem wzoru krzyżującego. (il. 5).
- odwrócony
(ang. 'reversed loop braid') - oplot rzadko stosowany zbliżony wyglądem do oplotu antyfonarzowego, ale wykonywany dwoma końcami paska skóry zamiast jednego. (il. 6)
- ze stopką
(niem. Kapital mit Riemenflechtung) - oplot rzadko stosowany, w którym dwa końce paska skóry są prowadzone podobnie jak nici w kapitałce „niemieckiej” szytej bezpośrednio. (il. 7)
Kapitałki z oplotem popularne były od końca XIV w. do połowy XVI w. zwłaszcza w oprawach niemieckich, a także we francuskich, niderlandzkich i szwajcarskich, pochodzących z warsztatu opactwa St. Gallen.
Zobacz też
Grafika
il. 1. Kapitałka podstawowa z oplotem, w formie tasiemki owiniętej wokół rdzenia.
il. 2. Podwójna kapitałka, z obszyciem i oplotem odwróconym.
il. 3. Oplot antyfonarzowy. (rys. M. Dorębska)
il. 4. Oplot hiszpański. (rys. M. Dorębska)
il. 5. Oplot krzyżowy. (rys. M. Dorębska)
il. 6. Oplot odwrócony. (rys. M. Dorębska)
il. 7. Oplot ze stopką. (rys. M. Dorębska)
Przypisy
- Cermanova T., Kapitalek, dulezity prvek knizni vazby a jeho funkce, praca licencjacka, Univerzita Pardubice, Pardubice 2008.
- http://cool.conservation-us.org/don/dt/dt1721.html [dostęp: 17 maja 2017].
- Dorębska Magdalena, Praca magisterska teoretyczno-badawcza: Kapitałka-historia, rodzaje, terminologia, (promotor: M. Pronobis-Gajdzis), UMK, Toruń 2018.
- Kneep en Binding een terminologie voor de beschrijving van de constructies can oude boekbanden, pod red. Gnirrep W. K., Gumbert J.
- Petersen Heinz, Bucheinbände, 2 wyd., 1991.
- Szirmai John A., The Archeology of medieval bookbinding, Hants 1999.
- Jäckel Karl, Vom Stechen alter Handschriftenkapitale, „Allgemeiner Anzeiger für Buchbindereien“, 1961, nr 74, s. 288-291.
- Jäckel Karl, Alte Techniken des Buchbinderhandwerks in der modernen Schriftgutrestaurierung, 2: Das Kapital, „Bibliotheksforum Bayern“, 1975, t. 3, s. 207-219.
- Greenfield Jane, Hille Jenny, Headbands: How to Work Them, New Castle 1991.
- Hille Jenny, Merian Sylvie L., The Armenian Endband: History and Technique (3-Article), „The New Bookbinder”, 2011, t. 31, s. 45 – 60.
Autor: M.P.B.
