Zdobnictwo opraw: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
(→‎Zobacz też)
 
(Nie pokazano 7 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 3: Linia 3:
  
  
−
Różnego rodzaju zabiegi wykonywane w celu nadania oprawie walorów estetycznych i artystycznych a także podniesienia wartości materialnej. Wykonywane różnymi technikami, zarówno stricte introligatorskimi jak i pochodzącymi z innych dziedzin rzemiosła i sztuki, nie tylko w obrębie okładki, ale także innych części książki (wyklejka, krawędzie, ścieg). Zabiegi zdobnicze wykonywane są także na materiałach oraz półfabrykatach, a wreszcie walory estetyczne ma dobór i zestawienie użytych materiałów. Zdobnictwo było związane z rozwojem technik zdobniczych, dostępnością materiałów, umiejętnościami wytwórcy kodeksu i możliwościami finansowymi klienta.
+
Różnego rodzaju zabiegi wykonywane w celu nadania oprawie walorów estetycznych i artystycznych a także podniesienia wartości materialnej. Wykonywane różnymi technikami, zarówno stricte introligatorskimi jak i pochodzącymi z innych dziedzin rzemiosła i sztuki, nie tylko w obrębie okładki, ale także innych części książki: →wyklejka (→Dublura), krawędzie (→Zdobienie krawędzi, ścieg (→System szycia), →kapitałka. Zabiegi zdobnicze wykonywane są także na materiałach, a wreszcie walory estetyczne ma dobór i zestawienie użytych materiałów i półfabrykatów. Zdobnictwo było związane z rozwojem technik zdobniczych, dostępnością materiałów, umiejętnościami wytwórcy kodeksu i możliwościami finansowymi klienta.
  
 +
Do ''stricte'' introligatorskich technik zdobienia okładek należą:
 +
* ledersznyt (→Nacinane oprawy)
 +
* →tłoczenie i →złocenie
 +
* mozaika (→Mozaikowa dekoracja)
 +
* marmoryzacja (→Marmoryzowane oprawy).
 +
Specjalnością introligatorską jest →zdobienie krawędzi oraz papierów (→Papiery dekoracyjne) wykorzystywanych na obleczenia i wyklejki, wykonywanych różnymi technikami, także zaczerpniętymi z innych rzemiosł (np. cyzelowanie złoconych krawędzi).
  
 +
W dekorowaniu opraw wykorzystywane są techniki malarskie, graficzne i rzeźbiarskie:
 +
* rysunek (→Lederzeichnungowe oprawy)
 +
* malarstwo (→Malowane oprawy, →Transparent vellum)
 +
* techniki graficzne (→Drukowane oprawy, →Fakturowanie, →Grafika w introligatorstwie, →Transfer)
 +
* relief (→Modelowane oprawy, →Płaskorzeźbiona dekoracja, →Reliefowe oprawy).
  
 +
Oprawy średniowieczne i renesansowe, a w mniejszym stopniu późniejsze zaopatrywane były w metalowe →okucia i zapięcia (→Zapięcia kodeksów), aplikacje lub w całości pokrywane były blachami (→Złotnicze oprawy), sporządzanymi w rzemiosłach metalowych przez złotników, grawerów, odlewników. W elementach tych stosowano właściwe im techniki dekoracyjne:
 +
* →Ażurowa dekoracja
 +
* →Cyzelowana dekoracja
 +
* →Emaliowana dekoracja
 +
* →Filigranowa dekoracja
 +
* →Grawerowana dekoracja
 +
* →Inkrustacja
 +
* →Intarsja
 +
* →Kameryzowanie
 +
* →Odlewana dekoracja
 +
* →Repusowana dekoracja
 +
* →Trawiona dekoracja.
  
−
 
+
Z innych obszarów wytwórczości pochodzą →haftowane oprawy. Współczesne →Eksperymenty introligatorskie zarówno czerpią z technik tradycyjnie introligatorskich jak i wychodzą poza nie.
−
  Dążność ku zdobieniu skórzanych opraw widoczna jest już w najstarszych kodeksach. Książka, będąca wówczas przedmiotem samym w sobie niezwykle kosztownym, znakomicie się nadawała do zdobienia. . Najstarsze zachowane ozdobne skórzane oprawy książek to późne oprawy koptyjskie z VII – X w. Były one zdobione techniką wycinania skóry.
+
−
 
+
−
W średniowieczu w zdobnictwie książki, należy wyodrębnić dwa nurty. Z jednej strony wyróżniają się pełne przepychu księgi kościelne, które będąc wyrazem godności i mocy chrześcijańskiej zdobione były najlepszymi materiałami, takimi jak: kość słoniowa, metale szlachetne, kamienie jublilerskie, emalia (tzw. oprawy klejnotowe). Oprawy te były także popularne wśród możnych ówczesnego świata. Nie były to jednak dzieła sztuki i rzemiosła ntroligatorskiego, praca introligatora była wyłącznie tłem dla efektu pracy złotnika, czy emaliera. Ogromna większość opraw średniowiecznych, to księgi oprawione w deski i w niezdobioną skórę. Oprawy karolińskie z IX i X w. cechuje proste zdobnictwo wykonywane przy pomocy strychulca, którym wyznaczano zwierciadło dzielone na geometryczne pola.
+
−
 
+
−
Przełom w introligatorstwie dotyczący technik zdobnictwa, przyniósł wiek XII. Z pewnością jeszcze przed rokiem 1137, w północnej Francji wynaleziono sposób wyciskania ozdób i deseni przy pomocy tłoków.  Technika tłoczenia opraw - słusznie mogąca uchodzić za swoistą technikę zdobnictwa introligatorskiego - dość szybko przedostała się do Anglii (ok. 1148 r.), a następnie rozprzestrzeniła się po całej Europie. Oprawy z XIV i XV w. są ślepo tłoczone. Przyjmuje się, że do pierwszych europejskich opraw tłoczonych złotem zalicza się piętnastowieczne oprawy kodeksów z biblioteki króla węgierskiego Macieja Korwina.
+
−
 
+
−
Inną, wczesną techniką zdobienia książki przez introligatora było nacinanie mokrej jeszcze skóry, po wyschnięciu tworzy się w ten sposób rysunek, który czasem dodatkowo pogłębiano, puncowano lub wypełniano barwnym kitem. Jest to tzw. ledersznyt (oprawa nacinana), najstarsze tą techniką zdobione kodeksy pochodzą z VII w. jednak najbardziej popularna była w XIV i XV w.
+
−
 
+
−
Oprawy renesansowe, szczególnie włoskie i francuskie, charakteryzuje bogate zdobienie złotem, tło tych wyszukanych zdobień stanowią zróżnicowane pod względem barwy skóry. Dla uzyskania barwnego efektu stosowano techniki barwienia skóry woskiem barwionym, a także wklejano barwne kawałki marokinu. W Anglii w epoce renesansu rozwinęła się specyficzna technika zdobienia opraw poprzez haft i naszywanie różnego rodzaju aplikacji, a także paciorków, szklanych, cekinów, kamieni półszlachetnych, itp. Już w XVI w. pojawiła się kolejna technika zdobienia skórzanych opraw poprzez marmoryzację. Rozkwit tej techniki przypada na wiek XVII i XVIII.
+
  
 
==Zobacz też==
 
==Zobacz też==
 
[[Indeks alfabetyczny]] <br>
 
[[Indeks alfabetyczny]] <br>
−
[[Ażurowa dekoracja]] <br>
+
[[System dekoracyjny]] <br>
−
[[Haftowane oprawy]] <br>
+
[[Kompozycja]] <br>
−
[[Nacinane oprawy]] <br>
+
−
[[Mozaikowa dekoracja]] <br>
+
−
[[Marmoryzowane oprawy]] <br>
+
 
[[Materiały obleczeniowe opraw]] <br>
 
[[Materiały obleczeniowe opraw]] <br>
−
[[Tłoczenie]] <br>
 
  
 
==Przypisy==
 
==Przypisy==
−
+
 
−
# Dahl S., Dzieje książki, Warszawa, Wrocław, Kraków 1965, s. 62-66, 116-117, 150-155.
+
−
# Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, s. 1685-1718,  2340-2343.
+
−
# Foot M., Bookbinders at Work. Their roles and Meethods, London 2006, s. 65-105.
+
−
# Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York 2017, s. 241-251
+
−
# Szwejkowska H. Książka drukowana XV - XVIII wieku. Zarys historyczny, Wrocław 1980, s. 285.
+
 
----
 
----
−
Autor: '''M.P.B.'''
+
Autor: '''E.P.'''

Aktualna wersja na dzień 07:04, 8 mar 2022

Zdobnictwo opraw

(dekoracja) (ang. binding decorating; fr décoration de reliure; niem. Einbandverzierung, Einbanddekoration )


Różnego rodzaju zabiegi wykonywane w celu nadania oprawie walorów estetycznych i artystycznych a także podniesienia wartości materialnej. Wykonywane różnymi technikami, zarówno stricte introligatorskimi jak i pochodzącymi z innych dziedzin rzemiosła i sztuki, nie tylko w obrębie okładki, ale także innych części książki: →wyklejka (→Dublura), krawędzie (→Zdobienie krawędzi, ścieg (→System szycia), →kapitałka. Zabiegi zdobnicze wykonywane są także na materiałach, a wreszcie walory estetyczne ma dobór i zestawienie użytych materiałów i półfabrykatów. Zdobnictwo było związane z rozwojem technik zdobniczych, dostępnością materiałów, umiejętnościami wytwórcy kodeksu i możliwościami finansowymi klienta.

Do stricte introligatorskich technik zdobienia okładek należą:

  • ledersznyt (→Nacinane oprawy)
  • →tłoczenie i →złocenie
  • mozaika (→Mozaikowa dekoracja)
  • marmoryzacja (→Marmoryzowane oprawy).

Specjalnością introligatorską jest →zdobienie krawędzi oraz papierów (→Papiery dekoracyjne) wykorzystywanych na obleczenia i wyklejki, wykonywanych różnymi technikami, także zaczerpniętymi z innych rzemiosł (np. cyzelowanie złoconych krawędzi).

W dekorowaniu opraw wykorzystywane są techniki malarskie, graficzne i rzeźbiarskie:

  • rysunek (→Lederzeichnungowe oprawy)
  • malarstwo (→Malowane oprawy, →Transparent vellum)
  • techniki graficzne (→Drukowane oprawy, →Fakturowanie, →Grafika w introligatorstwie, →Transfer)
  • relief (→Modelowane oprawy, →Płaskorzeźbiona dekoracja, →Reliefowe oprawy).

Oprawy średniowieczne i renesansowe, a w mniejszym stopniu późniejsze zaopatrywane były w metalowe →okucia i zapięcia (→Zapięcia kodeksów), aplikacje lub w całości pokrywane były blachami (→Złotnicze oprawy), sporządzanymi w rzemiosłach metalowych przez złotników, grawerów, odlewników. W elementach tych stosowano właściwe im techniki dekoracyjne:

  • →Ażurowa dekoracja
  • →Cyzelowana dekoracja
  • →Emaliowana dekoracja
  • →Filigranowa dekoracja
  • →Grawerowana dekoracja
  • →Inkrustacja
  • →Intarsja
  • →Kameryzowanie
  • →Odlewana dekoracja
  • →Repusowana dekoracja
  • →Trawiona dekoracja.

Z innych obszarów wytwórczości pochodzą →haftowane oprawy. Współczesne →Eksperymenty introligatorskie zarówno czerpią z technik tradycyjnie introligatorskich jak i wychodzą poza nie.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
System dekoracyjny
Kompozycja
Materiały obleczeniowe opraw

Przypisy

Autor: E.P.

Źródło: „http://leksykon.oprawoznawczy.ukw.edu.pl/index.php?title=Zdobnictwo_opraw&oldid=17382”