Zdobnictwo opraw: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
(Zobacz też)
 
(Nie pokazano 8 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika)
Linia 1: Linia 1:
 
==Zdobnictwo opraw==
 
==Zdobnictwo opraw==
 +
(dekoracja) (ang. binding decorating; fr décoration de reliure; niem. Einbandverzierung, Einbanddekoration )
  
hasło w trakcie redakcji
 
  
 +
Różnego rodzaju zabiegi wykonywane w celu nadania oprawie walorów estetycznych i artystycznych a także podniesienia wartości materialnej. Wykonywane różnymi technikami, zarówno stricte introligatorskimi jak i pochodzącymi z innych dziedzin rzemiosła i sztuki, nie tylko w obrębie okładki, ale także innych części książki: →wyklejka (→Dublura), krawędzie (→Zdobienie krawędzi, ścieg (→System szycia), →kapitałka. Zabiegi zdobnicze wykonywane są także na materiałach, a wreszcie walory estetyczne ma dobór i zestawienie użytych materiałów i półfabrykatów. Zdobnictwo było związane z rozwojem technik zdobniczych, dostępnością materiałów, umiejętnościami wytwórcy kodeksu i możliwościami finansowymi klienta.
  
(ang. Technique of decoration, Bookbinding techniques for decorating bindings, Techniques de reliure pour décorer les reliures, niem. Buchbindetechniken zum Dekorieren von Einbänden, wł. Tecniche di rilegatura per decorare le rilegature)
+
Do ''stricte'' introligatorskich technik zdobienia okładek należą:
 +
* ledersznyt (→Nacinane oprawy)
 +
* →tłoczenie i →złocenie
 +
* mozaika (→Mozaikowa dekoracja)
 +
* marmoryzacja (→Marmoryzowane oprawy).
 +
Specjalnością introligatorską jest →zdobienie krawędzi oraz papierów (→Papiery dekoracyjne) wykorzystywanych na obleczenia i wyklejki, wykonywanych różnymi technikami, także zaczerpniętymi z innych rzemiosł (np. cyzelowanie złoconych krawędzi).
  
Zdobnictwo opraw skórzanych na przestrzeni historii introligatorstwa związane było z rozwojem technik zdobniczych, umiejętnościami wytwórcy kodeksu i możliwościami finansowymi klienta.  Dążność ku zdobieniu skórzanych opraw widoczna jest już w najstarszych kodeksach. Książka, będąca wówczas przedmiotem samym w sobie niezwykle kosztownym, znakomicie się nadawała do zdobienia. Podnoszona była w ten sposób jej wartość materialna, estetyczna i artystyczna. Najstarsze zachowane ozdobne skórzane oprawy książek to późne oprawy koptyjskie z VII – X w. Były one zdobione techniką wycinania skóry.  
+
W dekorowaniu opraw wykorzystywane są techniki malarskie, graficzne i rzeźbiarskie:
 +
* rysunek (→Lederzeichnungowe oprawy)
 +
* malarstwo (→Malowane oprawy, →Transparent vellum)
 +
* techniki graficzne (→Drukowane oprawy, →Fakturowanie, →Grafika w introligatorstwie, →Transfer)
 +
* relief (→Modelowane oprawy, →Płaskorzeźbiona dekoracja, →Reliefowe oprawy).
  
W średniowieczu w zdobnictwie książki, należy wyodrębnić dwa nurty. Z jednej strony wyróżniają się pełne przepychu księgi kościelne, które będąc wyrazem godności i mocy chrześcijańskiej zdobione były najlepszymi materiałami, takimi jak: kość słoniowa, metale szlachetne, kamienie jublilerskie, emalia (tzw. oprawy klejnotowe). Oprawy te były także popularne wśród możnych ówczesnego świata. Nie były to jednak dzieła sztuki i rzemiosła ntroligatorskiego, praca introligatora była wyłącznie tłem dla efektu pracy złotnika, czy emaliera. Ogromna większość opraw średniowiecznych, to księgi oprawione w deski i w niezdobioną skórę. Oprawy karolińskie z IX i X w. cechuje proste zdobnictwo wykonywane przy pomocy strychulca, którym wyznaczano zwierciadło dzielone na geometryczne pola.  
+
Oprawy średniowieczne i renesansowe, a w mniejszym stopniu późniejsze zaopatrywane były w metalowe →okucia i zapięcia (→Zapięcia kodeksów), aplikacje lub w całości pokrywane były blachami (→Złotnicze oprawy), sporządzanymi w rzemiosłach metalowych przez złotników, grawerów, odlewników. W elementach tych stosowano właściwe im techniki dekoracyjne:
 +
* →Ażurowa dekoracja
 +
* →Cyzelowana dekoracja
 +
* →Emaliowana dekoracja
 +
* →Filigranowa dekoracja
 +
* →Grawerowana dekoracja
 +
* →Inkrustacja
 +
* →Intarsja
 +
* →Kameryzowanie
 +
* →Odlewana dekoracja
 +
* →Repusowana dekoracja
 +
* →Trawiona dekoracja.
  
Przełom w introligatorstwie dotyczący technik zdobnictwa, przyniósł wiek XII. Z pewnością jeszcze przed rokiem 1137, w północnej Francji wynaleziono sposób wyciskania ozdób i deseni przy pomocy tłoków.  Technika tłoczenia opraw - słusznie mogąca uchodzić za swoistą technikę zdobnictwa introligatorskiego - dość szybko przedostała się do Anglii (ok. 1148 r.), a następnie rozprzestrzeniła się po całej Europie. Oprawy z XIV i XV w. są ślepo tłoczone. Przyjmuje się, że do pierwszych europejskich opraw tłoczonych złotem zalicza się piętnastowieczne oprawy kodeksów z biblioteki króla węgierskiego Macieja Korwina.  
+
Z innych obszarów wytwórczości pochodzą →haftowane oprawy. Współczesne →Eksperymenty introligatorskie zarówno czerpią z technik tradycyjnie introligatorskich jak i wychodzą poza nie.
 
+
Inną, wczesną techniką zdobienia książki przez introligatora było nacinanie mokrej jeszcze skóry, po wyschnięciu tworzy się w ten sposób rysunek, który czasem dodatkowo pogłębiano, puncowano lub wypełniano barwnym kitem. Jest to tzw. ledersznyt (oprawa nacinana), najstarsze tą techniką zdobione kodeksy pochodzą z VII w. jednak najbardziej popularna była w XIV i XV w.
+
 
+
Oprawy renesansowe, szczególnie włoskie i francuskie, charakteryzuje bogate zdobienie złotem, tło tych wyszukanych zdobień stanowią zróżnicowane pod względem barwy skóry. Dla uzyskania barwnego efektu stosowano techniki barwienia skóry woskiem barwionym, a także wklejano barwne kawałki marokinu. W Anglii w epoce renesansu rozwinęła się specyficzna technika zdobienia opraw poprzez haft i naszywanie różnego rodzaju aplikacji, a także paciorków, szklanych, cekinów, kamieni półszlachetnych, itp. Już w XVI w. pojawiła się kolejna technika zdobienia skórzanych opraw poprzez marmoryzację. Rozkwit tej techniki przypada na wiek XVII i XVIII.
+
  
 
==Zobacz też==
 
==Zobacz też==
 
[[Indeks alfabetyczny]] <br>
 
[[Indeks alfabetyczny]] <br>
[[Ażurowa dekoracja]] <br>
+
[[System dekoracyjny]] <br>
[[Haftowane oprawy]] <br>
+
[[Kompozycja]] <br>
[[Nacinane oprawy]] <br>
+
[[Mozaikowa dekoracja]] <br>
+
[[Marmoryzowane oprawy]] <br>
+
 
[[Materiały obleczeniowe opraw]] <br>
 
[[Materiały obleczeniowe opraw]] <br>
[[Tłoczenie]] <br>
 
  
 
==Przypisy==
 
==Przypisy==
+
 
# Dahl S., Dzieje książki, Warszawa, Wrocław, Kraków 1965, s. 62-66, 116-117, 150-155.
+
# Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, s. 1685-1718,  2340-2343.
+
# Foot M., Bookbinders at Work. Their roles and Meethods, London 2006, s. 65-105.
+
# Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York 2017, s. 241-251
+
# Szwejkowska H. Książka drukowana XV - XVIII wieku. Zarys historyczny, Wrocław 1980, s. 285.
+
 
----
 
----
Autor: '''M.P.B.'''
+
Autor: '''E.P.'''

Aktualna wersja na dzień 07:04, 8 mar 2022

Zdobnictwo opraw

(dekoracja) (ang. binding decorating; fr décoration de reliure; niem. Einbandverzierung, Einbanddekoration )


Różnego rodzaju zabiegi wykonywane w celu nadania oprawie walorów estetycznych i artystycznych a także podniesienia wartości materialnej. Wykonywane różnymi technikami, zarówno stricte introligatorskimi jak i pochodzącymi z innych dziedzin rzemiosła i sztuki, nie tylko w obrębie okładki, ale także innych części książki: →wyklejka (→Dublura), krawędzie (→Zdobienie krawędzi, ścieg (→System szycia), →kapitałka. Zabiegi zdobnicze wykonywane są także na materiałach, a wreszcie walory estetyczne ma dobór i zestawienie użytych materiałów i półfabrykatów. Zdobnictwo było związane z rozwojem technik zdobniczych, dostępnością materiałów, umiejętnościami wytwórcy kodeksu i możliwościami finansowymi klienta.

Do stricte introligatorskich technik zdobienia okładek należą:

  • ledersznyt (→Nacinane oprawy)
  • →tłoczenie i →złocenie
  • mozaika (→Mozaikowa dekoracja)
  • marmoryzacja (→Marmoryzowane oprawy).

Specjalnością introligatorską jest →zdobienie krawędzi oraz papierów (→Papiery dekoracyjne) wykorzystywanych na obleczenia i wyklejki, wykonywanych różnymi technikami, także zaczerpniętymi z innych rzemiosł (np. cyzelowanie złoconych krawędzi).

W dekorowaniu opraw wykorzystywane są techniki malarskie, graficzne i rzeźbiarskie:

  • rysunek (→Lederzeichnungowe oprawy)
  • malarstwo (→Malowane oprawy, →Transparent vellum)
  • techniki graficzne (→Drukowane oprawy, →Fakturowanie, →Grafika w introligatorstwie, →Transfer)
  • relief (→Modelowane oprawy, →Płaskorzeźbiona dekoracja, →Reliefowe oprawy).

Oprawy średniowieczne i renesansowe, a w mniejszym stopniu późniejsze zaopatrywane były w metalowe →okucia i zapięcia (→Zapięcia kodeksów), aplikacje lub w całości pokrywane były blachami (→Złotnicze oprawy), sporządzanymi w rzemiosłach metalowych przez złotników, grawerów, odlewników. W elementach tych stosowano właściwe im techniki dekoracyjne:

  • →Ażurowa dekoracja
  • →Cyzelowana dekoracja
  • →Emaliowana dekoracja
  • →Filigranowa dekoracja
  • →Grawerowana dekoracja
  • →Inkrustacja
  • →Intarsja
  • →Kameryzowanie
  • →Odlewana dekoracja
  • →Repusowana dekoracja
  • →Trawiona dekoracja.

Z innych obszarów wytwórczości pochodzą →haftowane oprawy. Współczesne →Eksperymenty introligatorskie zarówno czerpią z technik tradycyjnie introligatorskich jak i wychodzą poza nie.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
System dekoracyjny
Kompozycja
Materiały obleczeniowe opraw

Przypisy


Autor: E.P.