Rozeta wirująca: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
(→‎Rozeta wirująca)
 
(Nie pokazano 12 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
−
===Rozeta wirująca===
+
==Rozeta wirująca==
 +
(ang. 'rotating' rose/rosette; niem. Fächerrosette)
  
−
Odmiana motywu rozety, odznaczająca się zagiętymi we wspólnym kierunku płatkami, skupionymi wokół centralnego punktu i najczęściej otoczonymi pierścieniem. Ułożenie płatków tworzy wrażenie wirowania całej rozety, zwłaszcza w przypadku jej wariantów z licznymi, wąskimi i długimi płatkami ze zgrubieniami na końcach. W tegumentologii niemieckiej traktowana jako specyficzny motyw naśladujący ludowe „ogniste koło” (Feuerrad), czyli pokaźną obręcz, lub koło wypełnione słomą, którą podpala się i stacza z góry m.in. podczas Bożego Narodzenia, Wielkiej Nocy i innych świąt w niektórych regionach Europy (w tym niegdyś na Dolnym Śląsku). Motyw ten był popularny w gotyckim introligatorstwie niemieckim, skąd najpewniej przeniknął do Krakowa; tam między schyłkiem XV w. a pierwszymi dekadami XVI w. tłoki z różnymi wersjami r. w. były stosowane przez takich mistrzów jak Joannes de Lituania i anonim pracujący dla Mikołaja Czepiela. Tłokiem z typową r. w. posługiwał się też królewiecki, późnogotycki Mistrz Marii. Pod koniec XV w. okazałe r. w. ze zwielokrotnionych wycisków paru tłoków (prezentowane głównie w zwierciadłach okładzin) stosował w Krakowie Walenty z Pilzna i Introligator Młota i Krzyża. W zdobnictwie późniejszych epok odmienne (np. linearne) formy r. w. ukazywano sporadycznie.
+
Odmiana motywu rozety, odznaczająca się zagiętymi we wspólnym kierunku płatkami (rzadko innymi elementami, np. liśćmi, żołędziami na szypułkach), skupionymi wokół centralnego punktu i najczęściej otoczonymi pierścieniem. Ułożenie płatków tworzy wrażenie wirowania całej rozety, zwłaszcza w przypadku jej wariantów z licznymi, wąskimi i długimi płatkami ze zgrubieniami na końcach. W tegumentologii niemieckiej traktowana jako specyficzny motyw naśladujący ludowe „ogniste koło” (Feuerrad), czyli pokaźną obręcz, lub koło wypełnione słomą, którą podpala się i stacza z góry m.in. podczas Bożego Narodzenia, Wielkiej Nocy i innych świąt w niektórych regionach Europy (niegdyś także na Dolnym Śląsku). Motyw ten był popularny w gotyckim introligatorstwie kręgu niemieckiego, w tym w Królewcu (Mistrz Marii). Między kon. XV w. a pocz. 2 dekady XVI w. (w rzadkich przypadkach aż po 2 ćw. XVI w.) tłoki z różnymi wersjami r. w. były często stosowane w Krakowie, m.in. przez Jan z Litwy i anonima pracującego dla Mikołaja Czepiela. Tłokiem z charakterystyczną formą r. w. wśród renesansowych ornamentów posługiwał się między 1518 a poł. lat 30. XVI w. Stanisław z Białej. Specyficzną formę mają r. w. ze zwielokrotnionych wycisków różnych tłoków, ukazywane w zwierciadle okładziny i na grzbiecie) m.in. przez Walentego z Pilzna i Introligatora Młota i Krzyża (Kraków, schyłek XV w.). Do ponownego spopularyzowania r. w. doszło w 2 poł. XVIII w. na koronkowych oraz klasycystycznych oprawach. Bujne i zazwyczaj strzępiaste motywy r. w. ukazywano na nich w narożach ramy zwierciadła oraz w kompartymentach grzbietu. Specyficzną formę, pokrewną floralnej r. w., mają motywy okrągłych „wirników” z zakrzywionymi „łopatkami”, spopularyzowane na oprawach Antoine-Michel Padeloupa z lat 20. XVIII w. Jako nawiązania do form historycznych r. w. pojawiały się na wydawniczych oprawach XIX w.
  
 
==Zobacz też==
 
==Zobacz też==
−
 
+
[[Indeks alfabetyczny]] <br>
 
[[Rozeta ]] <br>
 
[[Rozeta ]] <br>
  
 
==Grafika==
 
==Grafika==
 
<gallery>
 
<gallery>
−
Plik:Feuerrad 6.jpg
+
Plik:Feuerrad 6.jpg | Rozeta wirująca na oprawie gotyckiej, kon. XV - pocz. XVI w.
−
Plik:Feuerrad 5.jpg
+
Plik:Feuerrad 5.jpg | Rozeta wirująca na oprawie gotyckiej, kon. XV - pocz. XVI w.
−
Plik:Feuerrad 4.jpg
+
Plik:Feuerrad 4.jpg | Rozeta wirująca na oprawie gotyckiej, kon. XV - pocz. XVI w.
−
Plik:Feuerrad 7.jpg
+
Plik:Feuerrad 7.jpg | Rozeta wirująca na oprawie gotyckiej, kon. XV - pocz. XVI w.
−
Plik:Feuerrad 2.jpg
+
Plik:Feuerrad 2.jpg | Rozeta wirująca na oprawie gotyckiej, kon. XV - pocz. XVI w.
−
Plik:Feuerrad 3.jpg
+
Plik:Rozeta wirująca, kon. XV w..jpg | Rozeta wirująca na oprawie gotyckiej, kon. XV - pocz. XVI w.
−
Plik:Feuerrad 8.jpg
+
Plik:Rozeta wirująca, kon. XV w. 2.jpg | Rozeta wirująca na oprawie gotyckiej, kon. XV - pocz. XVI w.
 +
Plik:Feuerrad 3.jpg | Ornament z rozet wirujących na oprawie gotyckiej, kon. XV - pocz. XVI w.
 +
Plik:Rozeta 27.jpg | Motywy rozet wirujących, utworzonych ze zwielokrotnionych wycisków tłoków, jako dekoracja grzbietu oprawy gotyckiej, 4 ćw. XV w.
 
Plik:Rozeta wirująca, specyficzna forma z żołędziami, Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, tabl nie num..jpg | Specyficzna forma rozety wirującej, złożonej z żołędzi na szypułkach,repr. wg: Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, tabl nie num  
 
Plik:Rozeta wirująca, specyficzna forma z żołędziami, Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, tabl nie num..jpg | Specyficzna forma rozety wirującej, złożonej z żołędzi na szypułkach,repr. wg: Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, tabl nie num  
−
Plik:Rozeta wirująca, specyf. forma na opr. franc. z XVIII w. Devaux 1977, il. na s. 185.jpg | Specyficzna forma rozety wirującej na oprawie francuskiej z XVIII w., repr. wg: Devaux 1977, il. na s. 185
+
Plik:Rozeta 16.jpg | Charakterystyczna forma rozety wirującej, Kraków, lata 20-30 XVI w.
−
Plik:Rozeta wirująca, specyf. forma na mozaikowej opr. franc. A.-M. Padeloup, 1733.jpg | Specyficzna forma rozety wirującej na mozaikowej oprawie A.-M. Padeloupa, 1733, repr. wg: Michon 1956, tabl. XIII
+
Plik:Rozeta 28.jpg | Charakterystyczne dla XVIII w. formy rozet wirujących w dekoracji kompartymentów grzbietu
 +
Plik:Rozeta wirująca, specyf. forma na opr. franc. z XVIII w. Devaux 1977, il. na s. 185.jpg | Specyficzna ("wirnikowa") forma rozety wirującej na oprawie francuskiej z XVIII w., repr. wg: Devaux 1977, il. na s. 185
 +
Plik:Rozeta wirująca, specyf. forma na mozaikowej opr. franc. A.-M. Padeloup, 1733.jpg | Specyficzna ("wirnikowa") forma rozety wirującej na mozaikowej oprawie A.-M. Padeloupa, 1733, repr. wg: Michon 1956, tabl. XIII
 
</gallery>
 
</gallery>
  

Aktualna wersja na dzień 12:36, 11 lut 2022

Rozeta wirująca

(ang. 'rotating' rose/rosette; niem. Fächerrosette)

Odmiana motywu rozety, odznaczająca się zagiętymi we wspólnym kierunku płatkami (rzadko innymi elementami, np. liśćmi, żołędziami na szypułkach), skupionymi wokół centralnego punktu i najczęściej otoczonymi pierścieniem. Ułożenie płatków tworzy wrażenie wirowania całej rozety, zwłaszcza w przypadku jej wariantów z licznymi, wąskimi i długimi płatkami ze zgrubieniami na końcach. W tegumentologii niemieckiej traktowana jako specyficzny motyw naśladujący ludowe „ogniste koło” (Feuerrad), czyli pokaźną obręcz, lub koło wypełnione słomą, którą podpala się i stacza z góry m.in. podczas Bożego Narodzenia, Wielkiej Nocy i innych świąt w niektórych regionach Europy (niegdyś także na Dolnym Śląsku). Motyw ten był popularny w gotyckim introligatorstwie kręgu niemieckiego, w tym w Królewcu (Mistrz Marii). Między kon. XV w. a pocz. 2 dekady XVI w. (w rzadkich przypadkach aż po 2 ćw. XVI w.) tłoki z różnymi wersjami r. w. były często stosowane w Krakowie, m.in. przez Jan z Litwy i anonima pracującego dla Mikołaja Czepiela. Tłokiem z charakterystyczną formą r. w. wśród renesansowych ornamentów posługiwał się między 1518 a poł. lat 30. XVI w. Stanisław z Białej. Specyficzną formę mają r. w. ze zwielokrotnionych wycisków różnych tłoków, ukazywane w zwierciadle okładziny i na grzbiecie) m.in. przez Walentego z Pilzna i Introligatora Młota i Krzyża (Kraków, schyłek XV w.). Do ponownego spopularyzowania r. w. doszło w 2 poł. XVIII w. na koronkowych oraz klasycystycznych oprawach. Bujne i zazwyczaj strzępiaste motywy r. w. ukazywano na nich w narożach ramy zwierciadła oraz w kompartymentach grzbietu. Specyficzną formę, pokrewną floralnej r. w., mają motywy okrągłych „wirników” z zakrzywionymi „łopatkami”, spopularyzowane na oprawach Antoine-Michel Padeloupa z lat 20. XVIII w. Jako nawiązania do form historycznych r. w. pojawiały się na wydawniczych oprawach XIX w.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Rozeta

Grafika

  • Rozeta wirująca na oprawie gotyckiej, kon. XV - pocz. XVI w.

  • Rozeta wirująca na oprawie gotyckiej, kon. XV - pocz. XVI w.

  • Rozeta wirująca na oprawie gotyckiej, kon. XV - pocz. XVI w.

  • Rozeta wirująca na oprawie gotyckiej, kon. XV - pocz. XVI w.

  • Rozeta wirująca na oprawie gotyckiej, kon. XV - pocz. XVI w.

  • Rozeta wirująca na oprawie gotyckiej, kon. XV - pocz. XVI w.

  • Rozeta wirująca na oprawie gotyckiej, kon. XV - pocz. XVI w.

  • Ornament z rozet wirujących na oprawie gotyckiej, kon. XV - pocz. XVI w.

  • Motywy rozet wirujących, utworzonych ze zwielokrotnionych wycisków tłoków, jako dekoracja grzbietu oprawy gotyckiej, 4 ćw. XV w.

  • Specyficzna forma rozety wirującej, złożonej z żołędzi na szypułkach,repr. wg: Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, tabl nie num

  • Charakterystyczna forma rozety wirującej, Kraków, lata 20-30 XVI w.

  • Charakterystyczne dla XVIII w. formy rozet wirujących w dekoracji kompartymentów grzbietu

  • Specyficzna ("wirnikowa") forma rozety wirującej na oprawie francuskiej z XVIII w., repr. wg: Devaux 1977, il. na s. 185

  • Specyficzna ("wirnikowa") forma rozety wirującej na mozaikowej oprawie A.-M. Padeloupa, 1733, repr. wg: Michon 1956, tabl. XIII

Przypisy

  1. Krynicka 1967, tabl. I-VI, IX;
  2. Devaux 1977, il. na s. 177, 185;
  3. Schwenke, Schunke 1979, tabl. 87/20-23, 111-112;
  4. Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, s. 43-44;
  5. Sidorowicz-Mulak 2017, s. 53;
  6. Scholz 2020, il. 8.

Autor: A.W.

Źródło: „http://leksykon.oprawoznawczy.ukw.edu.pl/index.php?title=Rozeta_wirująca&oldid=16552”