Chorałowych ksiąg oprawy: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 17:06, 20 gru 2020

Chorałowych ksiąg oprawy

typowe dla średniowiecza aż po oraz XVI-XVII w. oprawy antyfonarzy i graduałów, odznaczających się dużymi rozmiarami (sięgającymi ok. 1 m. wys.) i ciężarem (nierzadko kilkadziesiąt kilogramów). Specyfika funkcji wielkoformatowych ksiąg chorałowych pociągała za sobą konieczność specjalnego – wzmocnionego – sposobu szycia bloku i wzmocnienia struktury oprawy wraz z solidnymi zapięciami i okuciami. Z tych względów c.k.o. wykonywano z desek najczęściej dębowych lub bukowych o sporej grubości (ok. 1-3 cm) i ciężarze, pozwalającym – zwłaszcza po zapięciu woluminu – na „sprasowanie” wielkich kart pergaminu bądź papieru. Takie okładziny oblekano przeważnie grubą skórą, wytrzymałą na silne naprężenia zwłaszcza w przegubach grzbietu. Okucia niemal zawsze mają pokaźne rozmiary i grubość; wykonywano je z brązu, mosiądzu lub z żelaza, najczęściej stosując techniki odlewu, kucia, wycinania ażurów, rytowania, a rzadziej inne techniki, jak emaliowanie. Przeważnie mają one wydatne guzy, pełniące funkcje ochronne i dekoracyjne. Zapięcia najczęściej składają się z grubych, skórzanych pasków i metalowych zaczepów o wytrzymałej budowie. Najczęściej zachodzą na ok. połowę szerokości górnej okładziny (co ułatwia ściśnięcie woluminu i redukcję naprężenia okładziny) i są mocowane na bolcach. Oprócz tego spotyka się metalowe ramki i stabilizatory oraz nóżki ochronne, przydatne podczas umieszczania ksiąg na pulpitach. Dekoracja obleczeń zasadniczo nie odbiega pod względem technicznym i formalno-stylowym od dekoracji mniejszych opraw. Jednakże z racji obszerności powierzchni okładzin zazwyczaj radykalnie powiększano pola zwierciadeł lub zwielokrotniano ramy ornamentalne, w czym wykorzystywano analogiczne narzędzia zdobnicze (tłoki, radełka) jak w mniejszych oprawach. Na oprawach XV-XVII w., fundowanych przez hierarchów kościelnych, chętnie ukazywano ich superekslibrisy herbowe lub/i napisowe. Narażenie struktury bloku oraz oprawy (zwłaszcza w partii grzbietowej) na naprężenia i uszkodzenia powodowały, że koniczne były ich częste reparacje lub całkowite przeoprawienia. Częstą praktyką było wówczas pozostawianie pierwotnych okuć i zapięć, tworzących dysonans stylowy z późniejszą dekoracją okładzin. Znane jest również ukazywanie superekslibrisu osoby finansującej jedynie przeoprawienie, a nie fundatora księgi. Okoliczności te zmuszają do ostrożnego datowania całych opraw i ich poszczególnych elementów.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Liturgicznych ksiąg oprawy

Grafika

Przypisy

Autor: A.W.