Anthemion: Różnice pomiędzy wersjami
(→Anthemion) |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
==Anthemion== | ==Anthemion== | ||
wywodzący się ze starożytnej Grecji ornament złożony z naprzemiennych palmet i innych motywów roślinnych (np. kwiatów lotosu), mających wspólną podstawę, przeważnie w formie ciągu wolut. Popularna dekoracja w zdobnictwie introligatorskim od renesansu do współczesności, odznaczająca się wielością odmian, niekiedy bardzo zbliżonych do →palmetowego ornamentu. Od 2 poł. XV w. antykizujące formy a. oraz dekoracje nim inspirowane były obecne w renesansowym introligatorstwie Włoch. Tam też w 4 ćw. XV w. spopularyzowała się jego charakterystyczna odmiana: w lustrzanym względem osi odbiciu motywów i z szeroko rozłożonymi liśćmi/płatkami lotosu; w 1 ćw. XVI w. przeniknęła ona na płn. od Alp (np. oprawy krakowskie z kręgu Stanisława z Białej), jednak od ok. poł. XVI do 1 poł. XVII w. była niemal całkowicie wyparta przez inne ornamenty wykorzystujące motyw palmety: →palmetowo-arkadkowy i →palmetowo-wstęgowy. Do rozpowszechnienia ornamentów podobnych do a. i opartych na alternacji motywów floralnych wychodzących ze wspólnej, ciągłej podstawy, doszło w baroku (np. klasycyzujące wzorce francuskie i angielskie z 2 poł. XVII w.). Z połączenia palmet i form wstęgowo-cęgowych (niekiedy też →siatki regencyjnej) powstały ornamenty szczególnie popularne na oprawach włoskich 2-3 ćw. XVIII w. Na formę a. wpłynęła też estetyka rokokowa (np. palmety na liściastej podstawie o „lekkiej” formie, z wolutami i motywami owadów na oprawach Louisa-Françoisa Lemonniera, ok. poł. XVIII w.). Silne przekształcenia a. nastąpiły w ornamentach obramiających okładziny w →koronkowych oprawach XVIII w.; często zamiast palmet pojawiają się w nich motywy korony, lilii itp. Do odrodzenia klasycznej wersji a., obok wciąż pojawiających się jego nowych wzorów, doszło w introligatorstwie klasycystycznym i empirowym, w którym stanowił częstą dekorację ram zwierciadła (np. dzieła Jean-Claude Bozeriana, Carla Lehmanna Starszego). A. o niekiedy bujnej formie wzbogacanej motywami →palmet (nawiązujących do antycznych →akroterionów) był chętnie ukazywany na plakietach o dekoracji historyzującej w 2-3 ćw. XIX w. (np. dzieła rodziny Thouveninów). Niezależnie od awangardowych nurtów introligatorstwa XX w. bywa ukazywany do dziś na oprawach o tradycyjnej, klasycyzującej koncepcji dekoracji. | wywodzący się ze starożytnej Grecji ornament złożony z naprzemiennych palmet i innych motywów roślinnych (np. kwiatów lotosu), mających wspólną podstawę, przeważnie w formie ciągu wolut. Popularna dekoracja w zdobnictwie introligatorskim od renesansu do współczesności, odznaczająca się wielością odmian, niekiedy bardzo zbliżonych do →palmetowego ornamentu. Od 2 poł. XV w. antykizujące formy a. oraz dekoracje nim inspirowane były obecne w renesansowym introligatorstwie Włoch. Tam też w 4 ćw. XV w. spopularyzowała się jego charakterystyczna odmiana: w lustrzanym względem osi odbiciu motywów i z szeroko rozłożonymi liśćmi/płatkami lotosu; w 1 ćw. XVI w. przeniknęła ona na płn. od Alp (np. oprawy krakowskie z kręgu Stanisława z Białej), jednak od ok. poł. XVI do 1 poł. XVII w. była niemal całkowicie wyparta przez inne ornamenty wykorzystujące motyw palmety: →palmetowo-arkadkowy i →palmetowo-wstęgowy. Do rozpowszechnienia ornamentów podobnych do a. i opartych na alternacji motywów floralnych wychodzących ze wspólnej, ciągłej podstawy, doszło w baroku (np. klasycyzujące wzorce francuskie i angielskie z 2 poł. XVII w.). Z połączenia palmet i form wstęgowo-cęgowych (niekiedy też →siatki regencyjnej) powstały ornamenty szczególnie popularne na oprawach włoskich 2-3 ćw. XVIII w. Na formę a. wpłynęła też estetyka rokokowa (np. palmety na liściastej podstawie o „lekkiej” formie, z wolutami i motywami owadów na oprawach Louisa-Françoisa Lemonniera, ok. poł. XVIII w.). Silne przekształcenia a. nastąpiły w ornamentach obramiających okładziny w →koronkowych oprawach XVIII w.; często zamiast palmet pojawiają się w nich motywy korony, lilii itp. Do odrodzenia klasycznej wersji a., obok wciąż pojawiających się jego nowych wzorów, doszło w introligatorstwie klasycystycznym i empirowym, w którym stanowił częstą dekorację ram zwierciadła (np. dzieła Jean-Claude Bozeriana, Carla Lehmanna Starszego). A. o niekiedy bujnej formie wzbogacanej motywami →palmet (nawiązujących do antycznych →akroterionów) był chętnie ukazywany na plakietach o dekoracji historyzującej w 2-3 ćw. XIX w. (np. dzieła rodziny Thouveninów). Niezależnie od awangardowych nurtów introligatorstwa XX w. bywa ukazywany do dziś na oprawach o tradycyjnej, klasycyzującej koncepcji dekoracji. | ||
| − | |||
| − | |||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
| Linia 14: | Linia 12: | ||
Plik:Anthemion 9.jpg | Plik:Anthemion 9.jpg | ||
Plik:Anthemion 10.jpg | Plik:Anthemion 10.jpg | ||
| + | |||
| + | <gallery> | ||
| + | |||
| + | ==Przypisy== | ||
| + | |||
| + | # Burnatowa 1964, s. 14 | ||
| + | # Michałowski i in. 1975, s. 55 | ||
| + | # Fürstenberg, De Marinis 1966, s. 96, 114-118, 174 | ||
| + | # Culot 1979, il. 34, 45-46, nr kat. 17, 27, tabl. XX, XXV | ||
| + | # von Arnim 1992, s. 152, 187 | ||
| + | # Martín 1994, nr kat./il. 29, 34-35 | ||
| + | # Kozakiewicz 1996, s. 15. | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | ---- | ||
| + | Autor: '''A.W.''' | ||
Wersja z 21:21, 7 lis 2020
Anthemion
wywodzący się ze starożytnej Grecji ornament złożony z naprzemiennych palmet i innych motywów roślinnych (np. kwiatów lotosu), mających wspólną podstawę, przeważnie w formie ciągu wolut. Popularna dekoracja w zdobnictwie introligatorskim od renesansu do współczesności, odznaczająca się wielością odmian, niekiedy bardzo zbliżonych do →palmetowego ornamentu. Od 2 poł. XV w. antykizujące formy a. oraz dekoracje nim inspirowane były obecne w renesansowym introligatorstwie Włoch. Tam też w 4 ćw. XV w. spopularyzowała się jego charakterystyczna odmiana: w lustrzanym względem osi odbiciu motywów i z szeroko rozłożonymi liśćmi/płatkami lotosu; w 1 ćw. XVI w. przeniknęła ona na płn. od Alp (np. oprawy krakowskie z kręgu Stanisława z Białej), jednak od ok. poł. XVI do 1 poł. XVII w. była niemal całkowicie wyparta przez inne ornamenty wykorzystujące motyw palmety: →palmetowo-arkadkowy i →palmetowo-wstęgowy. Do rozpowszechnienia ornamentów podobnych do a. i opartych na alternacji motywów floralnych wychodzących ze wspólnej, ciągłej podstawy, doszło w baroku (np. klasycyzujące wzorce francuskie i angielskie z 2 poł. XVII w.). Z połączenia palmet i form wstęgowo-cęgowych (niekiedy też →siatki regencyjnej) powstały ornamenty szczególnie popularne na oprawach włoskich 2-3 ćw. XVIII w. Na formę a. wpłynęła też estetyka rokokowa (np. palmety na liściastej podstawie o „lekkiej” formie, z wolutami i motywami owadów na oprawach Louisa-Françoisa Lemonniera, ok. poł. XVIII w.). Silne przekształcenia a. nastąpiły w ornamentach obramiających okładziny w →koronkowych oprawach XVIII w.; często zamiast palmet pojawiają się w nich motywy korony, lilii itp. Do odrodzenia klasycznej wersji a., obok wciąż pojawiających się jego nowych wzorów, doszło w introligatorstwie klasycystycznym i empirowym, w którym stanowił częstą dekorację ram zwierciadła (np. dzieła Jean-Claude Bozeriana, Carla Lehmanna Starszego). A. o niekiedy bujnej formie wzbogacanej motywami →palmet (nawiązujących do antycznych →akroterionów) był chętnie ukazywany na plakietach o dekoracji historyzującej w 2-3 ćw. XIX w. (np. dzieła rodziny Thouveninów). Niezależnie od awangardowych nurtów introligatorstwa XX w. bywa ukazywany do dziś na oprawach o tradycyjnej, klasycyzującej koncepcji dekoracji.
Grafika
- ==Przypisy==
- ----
- Autor: '''A.W.'''
