Archiwalna oprawa: Różnice pomiędzy wersjami
(→Charakterystyka) |
(→Archiwalna oprawa) |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
==Archiwalna oprawa== | ==Archiwalna oprawa== | ||
| − | ang. account book binding, ledger binding, stationery binding; fr. couverture de registre, reliure à enveloppement, reliure de Lyon; niem. Archiveinband; wł. archivistica legatura | + | (ang. account book binding, ledger binding, stationery binding; fr. couverture de registre, reliure à enveloppement, reliure de Lyon; niem. Archiveinband; wł. archivistica legatura) |
| − | Rodzaj oprawy historycznej, pierwotnie przeznaczonej dla dokumentów, które miały być archiwizowane i przechowywane długotrwale, np. kartulariusze (łac. cartularius) i kopiariusze (il. 1). | + | Rodzaj oprawy historycznej, pierwotnie przeznaczonej dla dokumentów, które miały być archiwizowane i przechowywane długotrwale, np. kartulariusze (łac. cartularius) i kopiariusze (il. 1). |
==Charakterystyka== | ==Charakterystyka== | ||
Wersja z 21:27, 3 wrz 2020
Archiwalna oprawa
(ang. account book binding, ledger binding, stationery binding; fr. couverture de registre, reliure à enveloppement, reliure de Lyon; niem. Archiveinband; wł. archivistica legatura)
Rodzaj oprawy historycznej, pierwotnie przeznaczonej dla dokumentów, które miały być archiwizowane i przechowywane długotrwale, np. kartulariusze (łac. cartularius) i kopiariusze (il. 1).
Charakterystyka
Oprawa wykonana z naturalnego pergaminu, może być typem oprawy pergaminowej miękkiej lub sztywnej. Zazwyczaj posiada wiązania lub zamykana jest na klapę zakrywającą przednią krawędź bloku. W tym drugim przypadku tylna okładka jest przedłużona, następnie przechodząc przed przednią krawędzią, dochodzi do 1/3 a nawet niekiedy połowy powierzchni górnej okładki. Klapa przyjmuje najczęściej kształt prostokąta, trójkąta lub trapezu i jest zapinana na środku na metalowy guzik, klamry lub wiązana na rzemienie. W pergaminowych oprawach archiwalnych często znajdują się wzmocnienia grzbietu i przegubów w postaci dwóch lub więcej skórzanych pasków (wyprawy glinowej), doszytych lub dowiązanych do grzbietów. Czasami paski te są przedłużone i do nich przymocowane są klamry lub inny system zamykania (il. 2). Systemy i sposoby szycia w tego rodzaju oprawach są różnorodne (il. 3,4).
Oprawy te są rzadko dekorowane, wówczas dekoracje stanowią ślepe wyciski pojedynczych tłoków umiejscowione w wolnych przestrzeniach, pomiędzy elementami konstrukcyjnymi. W o.a. średniowiecznych są to zazwyczaj proste wzory geometryczne, później motywy dekoracyjne charakterystyczne dla danej epoki.
W XVII wieku pojawia się złocenie, są to jednak rzadkie przypadki i zazwyczaj ograniczone do wytłoczenia dużymi rzymskimi literami daty na przedniej okładce. Ten rodzaj oprawy był bardzo popularny w XVIII w. w Skandynawii i we Włoszech. Szczególnie znane są „Biccherne” (archiwalne księgi sieneńskie) i „Mariegole” (weneckie statuty cechowe)oraz rzymskie depozytariusze generalnej Izby Apostolskiej. Te ostatnie miały często luksusową dekorację charakteryzującą się prostokątną ramą, która otacza zwierciadło podzielone na dwa pola: w górnym wytłaczano godło papieskie, w dolnym - oznaczenia tomu i rok, a często także herb skarbnika. Księgi te mają niezwykłą wartość, ze względu na treść są znakomitym dokumentem historii. Tworzą ciągłą serię opraw, które w formie niezmienionej powstawały w Rzymie od XVI wieku do końca XVIII wieku. Stanowią tym samym unikalne świadectwo ewolucji tego rodzaju opraw przez okres 250 lat.
Badania nad tym typem opraw szczególnie intensywnie prowadzono w Niemczech.
Zobacz też
Kopertowa oprawa
Pergaminowe oprawy
Grafika
il. 1. Przykłady opraw archiwalnych. (fot. Szirmai, 2017, s. 302)
il. 2. Schemat typowej włoskiej oprawy archiwalnej. (rys. Macchi, 202, s. 21 )
il. 3. Schematy szycia książek przedstawionych na il.1. (rys. Szirmai, 2017, s. 303)
il. 4. Warianty szycia archiwalnego (oprawy archiwalnej). (rys. Szirmai, 2017, s. 303)
Przypisy
- Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002.
- Szirmai J.A., The Archeology of medieval bookbinding, NY 2017.
Autor: MPG
