Archiwalna oprawa: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
Linia 2: Linia 2:
 
ang. account book binding, ledger binding, stationery binding; fr. couverture de registre, reliure à enveloppement, reliure de Lyon; niem. Archiveinband; wł. archivistica legatura  
 
ang. account book binding, ledger binding, stationery binding; fr. couverture de registre, reliure à enveloppement, reliure de Lyon; niem. Archiveinband; wł. archivistica legatura  
  
Rodzaj oprawy historycznej przeznaczonej dla dokumentów, która miały być archiwizowane i przechowywane długotrwale, np. kartulariusze (łac. cartularius) i kopiariusze (il. 1).
+
Rodzaj oprawy historycznej pierwotnie przeznaczonej dla dokumentów, która miały być archiwizowane i przechowywane długotrwale, np. kartulariusze (łac. cartularius) i kopiariusze (il. 1).  
  
 
==Charakterystyka==
 
==Charakterystyka==
Oprawa wykonana z naturalnego pergaminu, może być typem oprawy pergaminowej miękkiej lub sztywnej. Zazwyczaj posiada wiązania lub zamykana jest na klapę zakrywajacą przednią krawędź bloku. W tym drugim przypadku tylna okładka jest przedłużona, następnie przechodząc przed przednią krawędzią, dochodzi do 1/3 a nawet niekiedy połowy powierzchni górnej okładki. Klapa przyjmuje najczęściej kształt prostokąta, trójkąta lub trapezu i jest zapinana na środku na metalowy guzik, klamry lub wiązana na rzemienie. W pergaminowych oprawach archiwalnych często znajdują się wzmocnienia grzbietu i przegubów w postaci dwóch lub więcej skórzanych pasków (wyprawy glinowej), doszytych lub dowiązanych do grzbietów. Czasami paski te są przedłużone i do nich przymontowane są klamry lub inny system zamykania (il. 2). Systemy i sposoby szycia w tego rodzaju oprawach są różnorodne (il. 3,4).  
+
Oprawa wykonana z naturalnego pergaminu, może być typem oprawy pergaminowej miękkiej lub sztywnej. Zazwyczaj posiada wiązania lub zamykana jest na klapę zakrywającą przednią krawędź bloku. W tym drugim przypadku tylna okładka jest przedłużona, następnie przechodząc przed przednią krawędzią, dochodzi do 1/3 a nawet niekiedy połowy powierzchni górnej okładki. Klapa przyjmuje najczęściej kształt prostokąta, trójkąta lub trapezu i jest zapinana na środku na metalowy guzik, klamry lub wiązana na rzemienie. W pergaminowych oprawach archiwalnych często znajdują się wzmocnienia grzbietu i przegubów w postaci dwóch lub więcej skórzanych pasków (wyprawy glinowej), doszytych lub dowiązanych do grzbietów. Czasami paski te są przedłużone i do nich przymontowane są klamry lub inny system zamykania (il. 2). Systemy i sposoby szycia w tego rodzaju oprawach są różnorodne (il. 3,4).  
Oprawy te są rzadko dekorowane, a jeśli to są to ślepe wyciski pojedynczych tłoków umiejscowione w wolnych przestrzeniach, pomiędzy elemntami konstrukcyjnymi. W o.a. średniowiecznych są to zazwyczaj proste wzory geometryczne, później motywy dekoracyjne charakterystyczne dla danej epoki.  
+
Oprawy te są rzadko dekorowane, a jeśli to są to ślepe wyciski pojedynczych tłoków umiejscowione w wolnych przestrzeniach, pomiędzy elementami konstrukcyjnymi. W o.a. średniowiecznych są to zazwyczaj proste wzory geometryczne, później motywy dekoracyjne charakterystyczne dla danej epoki.  
W XVII wieku pojawia się złocenie, są to jednak rzadkie przypadki i zazwyczaj ograniczone do wytłoczenia dużymi rzymskimi literami daty na przedniej okładce. ten rodzaj oprawy był bardzo popularny w XVIII w. w Skandynawii. Oprawy te szczególnie badane były w Niemczech.
+
W XVII wieku pojawia się złocenie, są to jednak rzadkie przypadki i zazwyczaj ograniczone do wytłoczenia dużymi rzymskimi literami daty na przedniej okładce. Ten rodzaj oprawy był bardzo popularny w XVIII w. w Skandynawii i we Włoszech. Szczególnie znane są „Biccherne” (archiwalne księgi sieneńskie) i „Mariegole” (weneckie statuty cechowe)oraz rzymskie depozytariusze generalnej Izby Apostolskiej. Te ostatnie były często wykonywane przez mistrzów introligatorskich z luksusową dekoracją charakteryzującą się prostokątną ramą, która otacza zwierciadło podzielone na dwa pola: w górnym wytłaczano godło papieskie, w dolnym - oznaczenia tomu i rok, a często także herb skarbnika. Księgi te mają niezwykłą wartość ze względu na treść są znakomitym dokumentem historii, ale także wnoszą istotny przyczynek do badań. Tworzą ciągłą serię opraw, które w formie niezmienionej powstawały w Rzymie od XVI wieku do końca XVIII wieku. Stanowią tym samym unikalne świadectwo ewolucji tego rodzaju opraw przez okres 250 lat.
==Ciekawostki==
+
Oprawy te szczególnie badane były w Niemczech.
Zszywane i oprawiane w te formę mogły być czyste kartki (kartulariusze), które następnie wypełniano, przy czym datę pierwszego wpisu określano terminem „ante quem”.
+
 
+
We Włoszech oprawiano w ten sposób m.in. , nadający się do randek, choć w tym samym celu
+
w książkach drukowanych data użycia jest używana jako termin „post quem”.
+
Można rozważyć powiązania archiwalne, choć określonego typu,
+
oraz „Biccherne” (archiwalne księgi sieneńskie) i „Mariegole” (weneckie statuty cechowe [?])oraz rzymskie depozytariusze generalnej Izby Apostolskiej. Te ostatnie były często wykonywane przez mistrzów introligatorskich z luksusową dekoracją charakteryzującą się prostokątną ramą, która otacza zwierciadło podzielone na dwa pola: w górnym wytłaczano godło papieskie, w dolnym - oznaczenia tomu i rok, a często także herb skarbnika. Księgi te mają niezwykłą wartość ze względu na treść są znakomitym dokumentem historii, ale także wnoszą istotny przyczynek do badań Tworzą ciągłą serię opraw, które w formie niezmienionej powstawały w Rzymie od XVI wieku do końca XVIII wieku. Stanowią tym samym unikalne świadectwo ewolucji tego rodzaju opraw przez okres 250 lat.
+
  
  

Wersja z 16:51, 31 lip 2020

Archiwalna oprawa

ang. account book binding, ledger binding, stationery binding; fr. couverture de registre, reliure à enveloppement, reliure de Lyon; niem. Archiveinband; wł. archivistica legatura

Rodzaj oprawy historycznej pierwotnie przeznaczonej dla dokumentów, która miały być archiwizowane i przechowywane długotrwale, np. kartulariusze (łac. cartularius) i kopiariusze (il. 1).

Charakterystyka

Oprawa wykonana z naturalnego pergaminu, może być typem oprawy pergaminowej miękkiej lub sztywnej. Zazwyczaj posiada wiązania lub zamykana jest na klapę zakrywającą przednią krawędź bloku. W tym drugim przypadku tylna okładka jest przedłużona, następnie przechodząc przed przednią krawędzią, dochodzi do 1/3 a nawet niekiedy połowy powierzchni górnej okładki. Klapa przyjmuje najczęściej kształt prostokąta, trójkąta lub trapezu i jest zapinana na środku na metalowy guzik, klamry lub wiązana na rzemienie. W pergaminowych oprawach archiwalnych często znajdują się wzmocnienia grzbietu i przegubów w postaci dwóch lub więcej skórzanych pasków (wyprawy glinowej), doszytych lub dowiązanych do grzbietów. Czasami paski te są przedłużone i do nich przymontowane są klamry lub inny system zamykania (il. 2). Systemy i sposoby szycia w tego rodzaju oprawach są różnorodne (il. 3,4). Oprawy te są rzadko dekorowane, a jeśli to są to ślepe wyciski pojedynczych tłoków umiejscowione w wolnych przestrzeniach, pomiędzy elementami konstrukcyjnymi. W o.a. średniowiecznych są to zazwyczaj proste wzory geometryczne, później motywy dekoracyjne charakterystyczne dla danej epoki. W XVII wieku pojawia się złocenie, są to jednak rzadkie przypadki i zazwyczaj ograniczone do wytłoczenia dużymi rzymskimi literami daty na przedniej okładce. Ten rodzaj oprawy był bardzo popularny w XVIII w. w Skandynawii i we Włoszech. Szczególnie znane są „Biccherne” (archiwalne księgi sieneńskie) i „Mariegole” (weneckie statuty cechowe)oraz rzymskie depozytariusze generalnej Izby Apostolskiej. Te ostatnie były często wykonywane przez mistrzów introligatorskich z luksusową dekoracją charakteryzującą się prostokątną ramą, która otacza zwierciadło podzielone na dwa pola: w górnym wytłaczano godło papieskie, w dolnym - oznaczenia tomu i rok, a często także herb skarbnika. Księgi te mają niezwykłą wartość ze względu na treść są znakomitym dokumentem historii, ale także wnoszą istotny przyczynek do badań. Tworzą ciągłą serię opraw, które w formie niezmienionej powstawały w Rzymie od XVI wieku do końca XVIII wieku. Stanowią tym samym unikalne świadectwo ewolucji tego rodzaju opraw przez okres 250 lat. Oprawy te szczególnie badane były w Niemczech.


Zobacz też

Kopertowa oprawa
Pergaminowe oprawy

Grafika

Przypisy

  1. Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002.
  2. Szirmai J.A., The Archeology of medieval bookbinding, NY 2017.

Autor: MPG