Futerał: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 07:55, 4 lip 2020

Futerał

(niem. Etui, Gesteck, Futteral, Kästchen, Buchschuber, Schutzhülle)

Ochronne pudełko książki lub innego obiektu, dopasowane do niego kształtem. Futerały najczęściej są sporządzone z tektury obleczonej z zewnątrz i wyklejonej w środku papierem.

Futerały nietypowych kształtów, np. przeznaczone do precjozów złotniczych, wykonywano z papier-mâché.

Futerały wsuwane

Wśród futerałów do książek dominują futerały wsuwane, pudełka bez jednego boku, przez który książka jest wsuwana do środka, eksponując grzbiet. Dla ułatwienia wyjmowania książki futerał może mieć wcięcia lub taśmę umieszczoną we wnętrzu, której pociągnięcie powoduje wysunięcie ksiązki.

Futerały wydawnicze wykonywane są z kartonu lub surowej tektury, czasem z zamykanym wejściem. W futerały wykonywane indywidualnie zaopatrywane są książki cenne, bibliofilskie, zabytkowe. W sporządzaniu konserwatorskich futerałów ochronnych zwraca się uwagę na bezpieczeństwo (bezkwasowość) materiałów, a futerały są dość luźne. Często są pozbawione obleczenia lub też wykonane z kartonu.

Futerały książek bibliofilskich są dokładnie dopasowane do książek, mają wyokrąglenia węższych boków przy szczytach grzbietu, brzegi lamowane skórą, wnętrze wyklejone gładkim, śliskim papierem lub filcem a wierzchnia stronę oklejoną dopasowanym kolorystycznie, wysokogatunkowym papierem gładkim lub wzorzystym.

Futerały szczególnie cennych opraw mają dodatkowy element, tzw. koszulkę (fr. chemise). Jest to rodzaj obwoluty obejmującej okładkę, mającej na celu ochronę grzbietu przed działaniem światła. Koszulka wykonana jest z kartonu na wzór okładki półskórkowej z lamowanymi przednimi krawędziami, lekko zagiętymi dla objęcia okładki książki. Koszulka wewnątrz jest wyścielona filcem.

Książki często używane, jak modlitewniki, brewiarze, kodeksy prawnicze uzyskiwały lekkie futerały składane. Ich ścianki były wykonane z cienkiej tektury a boki sklejone z kilku warstw płótna składały się w harmonijkę.

Futerały wsuwane historyczne

Dawniejsza forma futerałów książkowych była inna. Na początku XIX w. futerały miały otwarty górny bok, przez który wsuwano od góry książkę, a odkryta pozostawała górna krawędź. Futerały takie miały wyokrąglony jeden bok, dopasowany do okrągłości grzbietu. Futerały z II połowy XIX wieku składają się z dwóch części: część dolna, w której umieszczano książkę posiadała szyjkę, na którą nasuwano część górną. Futerały miały wyokrąglony bok, odpowiadający grzbietowi książki. Grzbietowy bok futerału upodobniano do grzbietu książki, zaopatrując go w garby oraz złocone dekoracje.

Futerały rozkładane

(futerał pudełkowy, pudło, pudełko szczękowe, teka)

Futerały rozkładane mają zawiasy, które pozwalają na otwieranie. Jedna lub obie ścianki są zaopatrzone w boki. Służą nie tylko jako futerały książek, ale także do przechowywania zbioru luźnych obiektów: kart, grafik, fotografii, zeszytów czasopism itp. Wielkoformatowe futerały pudełkowe są zwane tekami.

Futerały pudełkowe mogą mieć wykonany sztuczny zaokrąglony grzbiet, zaokrąglenie jest wycięte z drewna lub bloku sklejonych tektur.

Futerały pudełkowe są przedmiotem introligatorskiej inwencji, bywają zaopatrzone w cięgna, które w momencie otwierania pudła powodują wysuwanie obiektu (tzw. pudło z szyną lub z windą).

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Papier-mâché
Tuba

Grafika

• 

  Obrazek 1

Przypisy

1. Przypis 1

Autor: E.P.