Łuk w ośli grzbiet: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
(Utworzono nową stronę "==Łuk w ośli grzbiet==")
 
(→‎Łuk w ośli grzbiet)
Linia 1: Linia 1:
 
==Łuk w ośli grzbiet==
 
==Łuk w ośli grzbiet==
 +
(inne nazwy: ł. siodłowy, ł. płomienisty) charakterystyczny typ łuku o esowato wygiętych ramionach i ostrym szczycie; wzdłuż jego krawędzi często widnieją drobne, floralne motywy dekoracyjne, tzw. →żabki. Rozpowszechniony w gotyckiej architekturze i zdobnictwie artystycznym od ok. poł. XIV w., co wynikało głównie z jego wysokich walorów dekoracyjnych. Na oprawach gotyckich XV – 1 poł. XVI w. znany w dwóch zasadniczych formach: '''1)''' jako plastyczny ł. w obrębie wimpergi lub jako baldachim w odlewanej i cyzelowanej dekoracji opraw złotniczych; '''2)''' jako wyciskany z tłoka element dekoracji opraw skórzanych. Wśród nich wyodrębniają się dwa typy: '''a)''' ewidentne naśladownictwa architektonicznych ł. w o. g., w których na zewnętrznej krawędzi ł. widnieją żabki, zaś w podłuczu proste maswerki; takie tłoki wykorzystywano w kompozycjach zwierciadeł na →architektonicznych oprawach, na których imitują ostrołukowe baldachimy nisz mieszczących zazwyczaj „figury” postaci świętych  (np. krakowskie oprawy Monogramisty JL (Joannesa de Lithuania) od końca XV w. do pocz. l. 30. XVI w.); '''b)''' ł. w o. g., których wewnętrzną i zewnętrzną stronę zdobią drobne motywy floralne (żabki o formie pączków lub listków). Ten typ ł. był powszechny w zdobnictwie opraw skórzanych od ok. poł. XV do 1 ćw. XVI w. jako motyw tworzący segment →owocu granatu wzoru, naprzemiennie wyciskany z tego samego tłoka. W zależności od pomysłowości wykonawcy narzędzia ł. mógł mieć prostą, linearną formę, jak i bujne kształty, z wyodrębniającymi się, pierzastymi listkami. Ponadto za pomocą takich tłoków chętnie ukazywano architektoniczne ł-i, stanowiące baldachimy nad niszami, arkady lub fryzy zdobiące zwierciadła okładzin. 
 +
W praktyce tegumentologicznej wyróżnia się też formy pokrewne ł. w o. g., za pomocą których kształtowano wzór owocu granatu: pojedyncze, esowato zagięte tłoki z żabkami, stanowiące niejako połówkę ł. (→pęd ruty).
 +
 +
==Grafika==
 +
 +
<gallery>
 +
File:Ł. 1.jpg | Schemat łuku w ośli grzbiet; rys. wg W. Kocha, ''Style w architekturze'', W-wa 1996
 +
File:Ł. 2.jpg | Łuk w ośli grzbiet jako element gotyckiej dekoracji architektonicznej; fot. wg ''Architektura gotycka w Polsce'', red. T. Mroczko, M. Arszyński, t. 3/2, album ilustracji, W-wa 1995
 +
File:Ł. 3.jpg | Łuk w ośli grzbiet jako element tzw. małej architektury ołtarza gotyckiego; Kraków, l. 70-80 XV w.; fot. wg ''Wokół Wita Stwosza'', katalog wystawy, Kraków 2005
 +
File:Eda-Evangeliar, Trier, Stadtbibliothek Trier, Hs. 22.jpg | Łuki w ośli grzbiet jako baldachimy nad figurami świętych na oprawie gotyckiej (Ewangeliarz Edy, Trewir, Stadtbibliothek w Trewirze); źródło: domena publiczna
 +
File:Ł. 6.jpg | Łuki w ośli grzbiet jako baldachimy nisz gotyckich w dekoracji zwierciadła oprawy krakowskiej, pocz. XVI w.; fot. wg J. Storm van Leeuwen, ''The Golden Age of Bookbindings in Cracow 1400 - 1600'', Kraków 2011 
 +
File:Ł. 4.jpg | Przerys ołówkowy łuku w ośli grzbiet jako elementu tzw. wzoru owocu granatu
 +
File:Ł. 5.jpg | Łuki w ośli grzbiet (wyc. z tego samego tłoka co na przerysie ołówkowym) jako elementy wzoru owocu granatu w dekoracji oprawy późnogotyckiej z ok. 1500 r.; zbiory Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, fot. A. Wagner
 +
File:Ł. 7.jpg | Łuki w ośli grzbiet jako elementy dekoracji architektonicznej oprawy krakowskiej z pocz. XVI w.; fot. wg J. Storm van Leeuwen, ''The Golden Age of Bookbindings in Cracow 1400 - 1600'', Kraków 2011
 +
File:Ł. 8.JPG | Łuki w ośli grzbiet jako elementy dekoracji architektonicznej oprawy krakowskiej z 2 dekady XVI w.; zbiory BWSD we Włocławku

Wersja z 18:58, 10 wrz 2019

Łuk w ośli grzbiet

(inne nazwy: ł. siodłowy, ł. płomienisty) charakterystyczny typ łuku o esowato wygiętych ramionach i ostrym szczycie; wzdłuż jego krawędzi często widnieją drobne, floralne motywy dekoracyjne, tzw. →żabki. Rozpowszechniony w gotyckiej architekturze i zdobnictwie artystycznym od ok. poł. XIV w., co wynikało głównie z jego wysokich walorów dekoracyjnych. Na oprawach gotyckich XV – 1 poł. XVI w. znany w dwóch zasadniczych formach: 1) jako plastyczny ł. w obrębie wimpergi lub jako baldachim w odlewanej i cyzelowanej dekoracji opraw złotniczych; 2) jako wyciskany z tłoka element dekoracji opraw skórzanych. Wśród nich wyodrębniają się dwa typy: a) ewidentne naśladownictwa architektonicznych ł. w o. g., w których na zewnętrznej krawędzi ł. widnieją żabki, zaś w podłuczu proste maswerki; takie tłoki wykorzystywano w kompozycjach zwierciadeł na →architektonicznych oprawach, na których imitują ostrołukowe baldachimy nisz mieszczących zazwyczaj „figury” postaci świętych (np. krakowskie oprawy Monogramisty JL (Joannesa de Lithuania) od końca XV w. do pocz. l. 30. XVI w.); b) ł. w o. g., których wewnętrzną i zewnętrzną stronę zdobią drobne motywy floralne (żabki o formie pączków lub listków). Ten typ ł. był powszechny w zdobnictwie opraw skórzanych od ok. poł. XV do 1 ćw. XVI w. jako motyw tworzący segment →owocu granatu wzoru, naprzemiennie wyciskany z tego samego tłoka. W zależności od pomysłowości wykonawcy narzędzia ł. mógł mieć prostą, linearną formę, jak i bujne kształty, z wyodrębniającymi się, pierzastymi listkami. Ponadto za pomocą takich tłoków chętnie ukazywano architektoniczne ł-i, stanowiące baldachimy nad niszami, arkady lub fryzy zdobiące zwierciadła okładzin. W praktyce tegumentologicznej wyróżnia się też formy pokrewne ł. w o. g., za pomocą których kształtowano wzór owocu granatu: pojedyncze, esowato zagięte tłoki z żabkami, stanowiące niejako połówkę ł. (→pęd ruty).

Grafika

  • Schemat łuku w ośli grzbiet; rys. wg W. Kocha, Style w architekturze, W-wa 1996

  • Łuk w ośli grzbiet jako element gotyckiej dekoracji architektonicznej; fot. wg Architektura gotycka w Polsce, red. T. Mroczko, M. Arszyński, t. 3/2, album ilustracji, W-wa 1995

  • Łuk w ośli grzbiet jako element tzw. małej architektury ołtarza gotyckiego; Kraków, l. 70-80 XV w.; fot. wg Wokół Wita Stwosza, katalog wystawy, Kraków 2005

  • Łuki w ośli grzbiet jako baldachimy nad figurami świętych na oprawie gotyckiej (Ewangeliarz Edy, Trewir, Stadtbibliothek w Trewirze); źródło: domena publiczna

  • Łuki w ośli grzbiet jako baldachimy nisz gotyckich w dekoracji zwierciadła oprawy krakowskiej, pocz. XVI w.; fot. wg J. Storm van Leeuwen, The Golden Age of Bookbindings in Cracow 1400 - 1600, Kraków 2011

  • Przerys ołówkowy łuku w ośli grzbiet jako elementu tzw. wzoru owocu granatu

  • Łuki w ośli grzbiet (wyc. z tego samego tłoka co na przerysie ołówkowym) jako elementy wzoru owocu granatu w dekoracji oprawy późnogotyckiej z ok. 1500 r.; zbiory Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, fot. A. Wagner

  • Łuki w ośli grzbiet jako elementy dekoracji architektonicznej oprawy krakowskiej z pocz. XVI w.; fot. wg J. Storm van Leeuwen, The Golden Age of Bookbindings in Cracow 1400 - 1600, Kraków 2011

  • Łuki w ośli grzbiet jako elementy dekoracji architektonicznej oprawy krakowskiej z 2 dekady XVI w.; zbiory BWSD we Włocławku

Źródło: „http://leksykon.oprawoznawczy.ukw.edu.pl/index.php?title=Łuk_w_ośli_grzbiet&oldid=4136”