Reliefowe oprawy: Różnice pomiędzy wersjami
| Linia 1: | Linia 1: | ||
==Oprawy reliefowe== | ==Oprawy reliefowe== | ||
| − | Jednym z nowatorskich nurtów w introligatorstwie XIX wiecznym była przestrzenność, rzeźbiarskość opraw. Obok opraw jednostkowych, wykonywanych techniką snycerską w drewnie, poszukiwano rozwiązań do zastosowania seryjnego, maszynowego. | + | Jednym z nowatorskich nurtów w introligatorstwie XIX wiecznym była przestrzenność, rzeźbiarskość opraw. Obok opraw jednostkowych, wykonywanych techniką snycerską w drewnie (zob. płaskorzeźbione oprawy), poszukiwano rozwiązań do zastosowania seryjnego, maszynowego. |
| − | Na uzyskanie trójwymiarowych, przestrzennych efektów okładki pozwalała technika | + | Na uzyskanie trójwymiarowych, przestrzennych efektów okładki pozwalała technika zwana reliefową(relievo) lub „rzeźbieniem w tekturze”. Technika opracowana w latach 1846-1850 przez Fredericka Leake’a pierwotnie służyła do wykonywania skórzanych paneli przeznaczonych do dekoracji ścian (patent uzyskany w 1842 roku). Pierwsze oprawy w stylu nawiązującym do opraw średniowiecznych, zrealizowane do bogato ilustrowanych edycji Owena Jonsa zaprezentowano na Wielkiej Wystawie Londyńskiej w 1851 roku; zostały one nagrodzone medalem, a technika zyskała sobie wielką popularność. Wykorzystywano ją w wytwarzaniu opraw wydawniczych i galanterii papierniczej aż do pierwszych lat po I wojnie światowej, a dorywczo także i później. |
==Technika wykonania== | ==Technika wykonania== | ||
Wykonanie reliefu polegało na wypukłym wytłaczaniu skóry lub płótna, naklejonych na cienką tekturkę. Do tłoczenia wykorzystywano matrycy z wklęsło grawerowanym rysunkiem. Pod wytłaczany użytek podkładano tekturową podkładkę. Po wytłoczeniu spodnie zagłębienie wypełniano masą gipsową zmieszaną z trocinami, miałem tekturowym itp. Po osłonięciu masy celofanem kilkakrotnie powtarzano tłoczenie, aż do zaschnięcia masy. | Wykonanie reliefu polegało na wypukłym wytłaczaniu skóry lub płótna, naklejonych na cienką tekturkę. Do tłoczenia wykorzystywano matrycy z wklęsło grawerowanym rysunkiem. Pod wytłaczany użytek podkładano tekturową podkładkę. Po wytłoczeniu spodnie zagłębienie wypełniano masą gipsową zmieszaną z trocinami, miałem tekturowym itp. Po osłonięciu masy celofanem kilkakrotnie powtarzano tłoczenie, aż do zaschnięcia masy. | ||
| − | Do tłoczenia wykorzystywano miękkich tektur, a skórę przed wytłaczaniem wilżono. Niekiedy wykonywano okładki z twardych tektur, wówczas niezbędna była metalowa partyca. Inna metoda przewidywała wykonanie wcześniej odrębnych odcisków z masy gipsowej, te wklejano pomiędzy tekturę i skórę i całość ponownie wytłaczano. Tym sposobem przygotowywano szczególnie | + | Do tłoczenia wykorzystywano miękkich tektur, a skórę przed wytłaczaniem wilżono. Niekiedy wykonywano okładki z twardych tektur, wówczas niezbędna była metalowa partyca. Inna metoda przewidywała wykonanie wcześniej odrębnych odcisków z masy gipsowej, te wklejano pomiędzy tekturę i skórę i całość ponownie wytłaczano. Tym sposobem przygotowywano szczególnie wypukłe (wysokie) elementy dekoracji. |
Wykorzystując metodę do wykonywania okładek książkowych, po dokonaniu tłoczenia, na spodnią stronę naklejano drugą warstwą tektury, zasłaniając i wyrównując okładkę. Oprawy, zwłaszcza w przypadku większych formatów, wykonywano techniką nakładaną. | Wykorzystując metodę do wykonywania okładek książkowych, po dokonaniu tłoczenia, na spodnią stronę naklejano drugą warstwą tektury, zasłaniając i wyrównując okładkę. Oprawy, zwłaszcza w przypadku większych formatów, wykonywano techniką nakładaną. | ||
| Linia 12: | Linia 12: | ||
==Polskie oprawy reliefowe== | ==Polskie oprawy reliefowe== | ||
| − | Na ziemiach polskich oprawy reliefowe, zwane tu tłoczonymi plakatami, | + | Na ziemiach polskich oprawy reliefowe, zwane tu tłoczonymi plakatami, pojawiły się w latach 70. XIX w. W Warszawie pionierami na tym polu były zakłady przy drukarniach S. Orgelbranda oraz J. Ungra, introligatornie A. Kantora, J. Pugeta, J. Gelbarda. Także w l. 70. XIX w. technikę tę uprawiał lwowski introligator L. Wierzbicki, a od niego przejęli ją R. Jahoda oraz K. Wójcik. W latach 90. XIX i na początku wieku XX wytłaczaniem reliefów zajmowało się wiele introligatorni wykonujących oprawy wydawnicze oraz albumy na fotografie. |
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
Wersja z 21:17, 3 wrz 2019
Spis treści
Oprawy reliefowe
Jednym z nowatorskich nurtów w introligatorstwie XIX wiecznym była przestrzenność, rzeźbiarskość opraw. Obok opraw jednostkowych, wykonywanych techniką snycerską w drewnie (zob. płaskorzeźbione oprawy), poszukiwano rozwiązań do zastosowania seryjnego, maszynowego. Na uzyskanie trójwymiarowych, przestrzennych efektów okładki pozwalała technika zwana reliefową(relievo) lub „rzeźbieniem w tekturze”. Technika opracowana w latach 1846-1850 przez Fredericka Leake’a pierwotnie służyła do wykonywania skórzanych paneli przeznaczonych do dekoracji ścian (patent uzyskany w 1842 roku). Pierwsze oprawy w stylu nawiązującym do opraw średniowiecznych, zrealizowane do bogato ilustrowanych edycji Owena Jonsa zaprezentowano na Wielkiej Wystawie Londyńskiej w 1851 roku; zostały one nagrodzone medalem, a technika zyskała sobie wielką popularność. Wykorzystywano ją w wytwarzaniu opraw wydawniczych i galanterii papierniczej aż do pierwszych lat po I wojnie światowej, a dorywczo także i później.
Technika wykonania
Wykonanie reliefu polegało na wypukłym wytłaczaniu skóry lub płótna, naklejonych na cienką tekturkę. Do tłoczenia wykorzystywano matrycy z wklęsło grawerowanym rysunkiem. Pod wytłaczany użytek podkładano tekturową podkładkę. Po wytłoczeniu spodnie zagłębienie wypełniano masą gipsową zmieszaną z trocinami, miałem tekturowym itp. Po osłonięciu masy celofanem kilkakrotnie powtarzano tłoczenie, aż do zaschnięcia masy.
Do tłoczenia wykorzystywano miękkich tektur, a skórę przed wytłaczaniem wilżono. Niekiedy wykonywano okładki z twardych tektur, wówczas niezbędna była metalowa partyca. Inna metoda przewidywała wykonanie wcześniej odrębnych odcisków z masy gipsowej, te wklejano pomiędzy tekturę i skórę i całość ponownie wytłaczano. Tym sposobem przygotowywano szczególnie wypukłe (wysokie) elementy dekoracji.
Wykorzystując metodę do wykonywania okładek książkowych, po dokonaniu tłoczenia, na spodnią stronę naklejano drugą warstwą tektury, zasłaniając i wyrównując okładkę. Oprawy, zwłaszcza w przypadku większych formatów, wykonywano techniką nakładaną.
Polskie oprawy reliefowe
Na ziemiach polskich oprawy reliefowe, zwane tu tłoczonymi plakatami, pojawiły się w latach 70. XIX w. W Warszawie pionierami na tym polu były zakłady przy drukarniach S. Orgelbranda oraz J. Ungra, introligatornie A. Kantora, J. Pugeta, J. Gelbarda. Także w l. 70. XIX w. technikę tę uprawiał lwowski introligator L. Wierzbicki, a od niego przejęli ją R. Jahoda oraz K. Wójcik. W latach 90. XIX i na początku wieku XX wytłaczaniem reliefów zajmowało się wiele introligatorni wykonujących oprawy wydawnicze oraz albumy na fotografie.
Zobacz też
Grafika
Oprawa L. Wierzbickiego, 1878.
Oprawa J. Gelbarda, po 1900
Oprawa A. Kantora, 1872, detal.
Przypisy
- Papier-mâché & „Relievo” Bindings, [w:] The Library Incubator as Project, http://www.libraryasincubatorproject.org/?p=9177
- Z. Zjawiński, Introligatorstwo, Warszawa 1966, s.132.
- E. Pokorzyńska, Nowatorstwo w introligatorstwie w XIX wieku, w: Książka i technologie, pod red. D. Kuźminy i M. Ochmańskiego, Warszawa 2016, s. 79.
- J. Dobrzycki, Introligatorstwo krakowskie ostatnich lat pięćdziesięciu, Kraków 1926, s. 7-8.
Autor: E.P.
