Zapięcia kodeksów: Różnice pomiędzy wersjami
| Linia 2: | Linia 2: | ||
ang. Fastening; fr. fermoir; łac. clausurae; niem. Buchverschluss, Schliesse; wł. chiusura, fermaglio). Okucie kodeksu o funkcji ochronnej, zapobiega rozchylaniu się okładek i tym samym przedostawaniu się do wnętrza bloku zanieczyszczeń, owadów, a także powstawania deformacji bloku, szczególnie pergaminowych kart w wyniku niestabilnych warunków klimatycznych. Jest de facto element dociskowy. | ang. Fastening; fr. fermoir; łac. clausurae; niem. Buchverschluss, Schliesse; wł. chiusura, fermaglio). Okucie kodeksu o funkcji ochronnej, zapobiega rozchylaniu się okładek i tym samym przedostawaniu się do wnętrza bloku zanieczyszczeń, owadów, a także powstawania deformacji bloku, szczególnie pergaminowych kart w wyniku niestabilnych warunków klimatycznych. Jest de facto element dociskowy. | ||
==Budowa i mechanizm działania== | ==Budowa i mechanizm działania== | ||
| − | Zapięcia zbudowane są z elementów nieruchomo przymocowanych do okładki kodeksu - zaczep (ang. Catch plate, niem. Lager, wł. graffa) oraz z części ruchomych - zapinka (ang. Clasp; niem. Spange, wł. contrograffe). Umieszczenie zapinki w zaczepie powoduje zamknięcie kodeksu. Zaczepami są różnego rodzaju blaszki, płytki metalowe z wyciętymi okienkami lub wygięte w odpowiedni sposób. Zapinki to różnego rodzaju haczyki, oczka, kapturki, paski z metalowymi płytkami lub pętelkami. Zasadniczo zapięcia dzielą się na zapięcia w pełni metalowe i paskowe (il. 1, 2). Zapinki do dolnej okładki | + | Zapięcia zbudowane są z elementów nieruchomo przymocowanych do okładki kodeksu - zaczep (ang. Catch plate, niem. Lager, wł. graffa) oraz z części ruchomych - zapinka (ang. Clasp; niem. Spange, wł. contrograffe). Umieszczenie zapinki w zaczepie powoduje zamknięcie kodeksu. Zaczepami są różnego rodzaju blaszki, płytki metalowe z wyciętymi okienkami lub wygięte w odpowiedni sposób. Zapinki to różnego rodzaju haczyki, oczka, kapturki, paski z metalowymi płytkami lub pętelkami. Zasadniczo zapięcia dzielą się na zapięcia w pełni metalowe i paskowe (il. 1, 2). Zapinki, bez względu na to, czy były paskowe, czy metalowe, mocowano do dolnej okładki mniej lub bardziej ozdobnymi gwoźdźmi (ang. nail; fr. clou; niem. Nagel, wł. chiodi)(il. 3, 4). Różne kształty główek gwoździ opisano w literaturze przedmiotu, jako: stożkowe, kuliste, półkuliste, płaskie, kapeluszowe, zwane też kardynalskimi. Czasem stosowano gwoździe o bardzo wyrafinowanej formie (il. 5). Pod gwoździe najczęściej podkładano blaszki kotwiące (ang. anchor plates, niem. Gegenblech). Kotwy mogły być bardzo proste (il. 6), mieć różne kształty (il. 7), czasem przybierały formy bardzo ozdobne (il. 8,9). W przypadku zapinek paskowych zapinkę do paska mocowano przy pomocy małej, cienkiej blaszki zwanej przytuliną lub języczkiem (il. 10). |
| + | Ze względu na kształt, konstrukcję, mechanizm działania wyróżnia się kilka typów zapięć. | ||
| + | ==Typy zapięć== | ||
| Linia 32: | Linia 34: | ||
File:Inkednasady LI.jpg|il. 7. Przykłady różnego rodzaju blaszek kotwiących (rys. Szirmai J.A., 1999, s. 252.) | File:Inkednasady LI.jpg|il. 7. Przykłady różnego rodzaju blaszek kotwiących (rys. Szirmai J.A., 1999, s. 252.) | ||
File:Pelplin1.jpg|il. 8. Przykład ozdobnej blaszki kotwiącej rękopis XIV/XV w., właść. Muzeum Diecezjalne w Pelplinie (fot. M. Pronobis-Gajdzis)Obrazek 1 | File:Pelplin1.jpg|il. 8. Przykład ozdobnej blaszki kotwiącej rękopis XIV/XV w., właść. Muzeum Diecezjalne w Pelplinie (fot. M. Pronobis-Gajdzis)Obrazek 1 | ||
| − | File: | + | File:Poz zap 3.jpg|il. 9. Przykład ozdobnej blaszki kotwiącej rękopis XIV/XV w., właść. Muzeum Diecezjalne w Pelplinie (fot. M. Pronobis-Gajdzis)Obrazek 1 |
File:Bookbinders_2.jpg|Obrazek 1 | File:Bookbinders_2.jpg|Obrazek 1 | ||
File:Bookbinders_2.jpg|Obrazek 1 | File:Bookbinders_2.jpg|Obrazek 1 | ||
| Linia 45: | Linia 47: | ||
# Adler G., Handbuch Buchverschluss und Buchbeschlag, Wiesbaden, 2010, | # Adler G., Handbuch Buchverschluss und Buchbeschlag, Wiesbaden, 2010, | ||
# Ciesielczyk M., Metalowe zapinki w książkach. Historia i technika, Praca magisterska [promotor: dr H. Rosa], Toruń UMK, 1999, maszynopis. | # Ciesielczyk M., Metalowe zapinki w książkach. Historia i technika, Praca magisterska [promotor: dr H. Rosa], Toruń UMK, 1999, maszynopis. | ||
| + | # Dürrfeld E. B., Mit Haken und Osen. Zur Typenbestimmung von Buchschlieβen des 15. bis 17. [w:] „Restauro”, 1993, nr 6, s. 425 - 429 | ||
# Encyklopedia wiedzy o książce [red. A. Birkenmajer, B. Kocowski, J. Trzynadlowski], Wrocław, 1971. | # Encyklopedia wiedzy o książce [red. A. Birkenmajer, B. Kocowski, J. Trzynadlowski], Wrocław, 1971. | ||
# Kurpik W, Uwagi o niektórych elementach oprawy i ich roli w ochronie książki, Ochrona Zabytków, 1982, Tom 35 , Numer 3-4 (138-139). | # Kurpik W, Uwagi o niektórych elementach oprawy i ich roli w ochronie książki, Ochrona Zabytków, 1982, Tom 35 , Numer 3-4 (138-139). | ||
# Macchi F., Dizionario Illustrato Della Legature, Milano 2002. | # Macchi F., Dizionario Illustrato Della Legature, Milano 2002. | ||
| − | # J.A. | + | # Szirmai J.A., *The Archeology of Medieval Bookbinding*. London -New York 1999.Przypis 1 |
| + | # Zamrzycka J., Introligatorzy toruńscy od XV do XVI/XVII wieku . Typologia cech warsztatowych, praca magisterska UMK, ZKPiS (promotor: dr Małgorzaty Pronobis-Gajdzis), Toruń 2012. | ||
| + | |||
---- | ---- | ||
Autor: '''MPG''' | Autor: '''MPG''' | ||
Wersja z 20:31, 6 sie 2019
Spis treści
Zapięcie (klamry)
ang. Fastening; fr. fermoir; łac. clausurae; niem. Buchverschluss, Schliesse; wł. chiusura, fermaglio). Okucie kodeksu o funkcji ochronnej, zapobiega rozchylaniu się okładek i tym samym przedostawaniu się do wnętrza bloku zanieczyszczeń, owadów, a także powstawania deformacji bloku, szczególnie pergaminowych kart w wyniku niestabilnych warunków klimatycznych. Jest de facto element dociskowy.
Budowa i mechanizm działania
Zapięcia zbudowane są z elementów nieruchomo przymocowanych do okładki kodeksu - zaczep (ang. Catch plate, niem. Lager, wł. graffa) oraz z części ruchomych - zapinka (ang. Clasp; niem. Spange, wł. contrograffe). Umieszczenie zapinki w zaczepie powoduje zamknięcie kodeksu. Zaczepami są różnego rodzaju blaszki, płytki metalowe z wyciętymi okienkami lub wygięte w odpowiedni sposób. Zapinki to różnego rodzaju haczyki, oczka, kapturki, paski z metalowymi płytkami lub pętelkami. Zasadniczo zapięcia dzielą się na zapięcia w pełni metalowe i paskowe (il. 1, 2). Zapinki, bez względu na to, czy były paskowe, czy metalowe, mocowano do dolnej okładki mniej lub bardziej ozdobnymi gwoźdźmi (ang. nail; fr. clou; niem. Nagel, wł. chiodi)(il. 3, 4). Różne kształty główek gwoździ opisano w literaturze przedmiotu, jako: stożkowe, kuliste, półkuliste, płaskie, kapeluszowe, zwane też kardynalskimi. Czasem stosowano gwoździe o bardzo wyrafinowanej formie (il. 5). Pod gwoździe najczęściej podkładano blaszki kotwiące (ang. anchor plates, niem. Gegenblech). Kotwy mogły być bardzo proste (il. 6), mieć różne kształty (il. 7), czasem przybierały formy bardzo ozdobne (il. 8,9). W przypadku zapinek paskowych zapinkę do paska mocowano przy pomocy małej, cienkiej blaszki zwanej przytuliną lub języczkiem (il. 10).
Ze względu na kształt, konstrukcję, mechanizm działania wyróżnia się kilka typów zapięć.
Typy zapięć
W Europie Środkowej montowano zazwyczaj dwa zapięcia na przedniej krawędzi kodeksu. w Europie Południowej dodawano jeszcze po jednym na górnej i dolnej krawędzi.
Śródtytuł
Lista
- Punkt 1
- Punkt 2
- Punkt 2.1
- Punkt 2.2
- Punkt 2
Zobacz też
Grafika
Obrazek 1
Obrazek 1
il. 3. Przykłady różnego rodzaju ozdobnych gwoździ mocujących nasady do tylnych okładek kodeksów (rys. Macchi F., 2002, s. 80.)
il. 4. Ozdobny gwóźdź mocujący skórzany pasek zapinki do tylnej okładki, Antyfonarz bernardyński XVIII w., właść. Mniszki Zakonu Kaznodziejskiego w Świętej Annie (fot. J. Umer)
il. 5. Ozdobny gwóźdź mocujący skórzany pasek zapinki do tylnej okładki, rękopis XIV/XV w., właść. Muzeum Diecezjalne w Pelplinie (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 6. Przykład prostej blaszki kotwiącej rękopis XIV/XV w., właść. Muzeum Diecezjalne w Pelplinie (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 7. Przykłady różnego rodzaju blaszek kotwiących (rys. Szirmai J.A., 1999, s. 252.)
il. 8. Przykład ozdobnej blaszki kotwiącej rękopis XIV/XV w., właść. Muzeum Diecezjalne w Pelplinie (fot. M. Pronobis-Gajdzis)Obrazek 1
- Błąd przy generowaniu miniatury Plik z wymiarami większymi niż 12,5 MP
il. 9. Przykład ozdobnej blaszki kotwiącej rękopis XIV/XV w., właść. Muzeum Diecezjalne w Pelplinie (fot. M. Pronobis-Gajdzis)Obrazek 1
Obrazek 1
Obrazek 1
Obrazek 1
Obrazek 1
Obrazek 1
Przypisy
- Adler G., Handbuch Buchverschluss und Buchbeschlag, Wiesbaden, 2010,
- Ciesielczyk M., Metalowe zapinki w książkach. Historia i technika, Praca magisterska [promotor: dr H. Rosa], Toruń UMK, 1999, maszynopis.
- Dürrfeld E. B., Mit Haken und Osen. Zur Typenbestimmung von Buchschlieβen des 15. bis 17. [w:] „Restauro”, 1993, nr 6, s. 425 - 429
- Encyklopedia wiedzy o książce [red. A. Birkenmajer, B. Kocowski, J. Trzynadlowski], Wrocław, 1971.
- Kurpik W, Uwagi o niektórych elementach oprawy i ich roli w ochronie książki, Ochrona Zabytków, 1982, Tom 35 , Numer 3-4 (138-139).
- Macchi F., Dizionario Illustrato Della Legature, Milano 2002.
- Szirmai J.A., *The Archeology of Medieval Bookbinding*. London -New York 1999.Przypis 1
- Zamrzycka J., Introligatorzy toruńscy od XV do XVI/XVII wieku . Typologia cech warsztatowych, praca magisterska UMK, ZKPiS (promotor: dr Małgorzaty Pronobis-Gajdzis), Toruń 2012.
Autor: MPG
