Wiązania kodeksów: Różnice pomiędzy wersjami
m (uzupełn. term. ang) |
|||
| (Nie pokazano 9 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | (zamknięcia wiązane) (ang. ties; niem. Schleifenverschluss; fr. | + | ==1. Wiązania kodeksów== |
| + | (zamknięcia wiązane) (ang. ties; niem. Schleifenverschluss, Riemen; fr. attaches, liens, brides, cordons o lanieres quando sono in pele, wł. bindelle) | ||
| − | + | Rodzaj zamknięcia kodeksów. Wiązania pełnią funkcję ochronną nie dopuszczając do rozchylania się okładzin, ale także - jeśli są wykonane z barwnych wstążek - ozdobną. W okresie średniowiecza stosowane były w miękkich oprawach, głównie pergaminowych. W książce renesansowej ich występowanie związane jest ściśle z pojawieniem się tektur jako materiału okładzin. W takich okładzinach nie było możliwe zamontowanie metalowych zapięć. Ich miejsce zajęły zatem jedwabne wstążki(il.1), barwione lniane lub bawełniane tasiemki (il.2), rzemyki skórzane (il. 3), a także zwykłe sznurki (il. 4). Ze względu na usytuowanie i sposób montażu wiązań wyróżnia się kilka zasadniczych typów kodeksów wiązanych: | |
| − | + | * wiązania na krawędzi bloku kodeksu - wiązania są umocowane po jednym na każdej okładce, pętla usytuowana jest pomiędzy okładkami. (il. 5, 1) | |
| − | * wiązania na krawędzi bloku kodeksu - wiązania są umocowane po jednym na każdej okładce, pętla usytuowana jest pomiędzy okładkami. (il. | + | * wiązania na powierzchni okładki - jedno wiązadło jest przewleczone przez dwa otwory w obu okładkach, pętla jest usytuowana na przedniej okładce. (il. 5, 2) |
| − | * wiązania na powierzchni okładki - jedno wiązadło jest przewleczone przez dwa otwory w obu okładkach, pętla jest usytuowana na przedniej okładce. (il. | + | * wiązania paskowe - do przedniej okładki jest przymocowany pasek z otworem, drugi pasek z przewleczonymi dwoma rzemieniami jest wszyty w klapę stanowiącą przedłużenie tylnej okładki i zakrywającej częściowo okładkę przednią, jeden rzemień przewleka się przez dziurkę i zawiązuje z drugim rzemieniem. Pętla znajduje się na przedniej okładce. (il. 5, 2) |
| − | * wiązania paskowe - do przedniej okładki jest przymocowany pasek z otworem, drugi pasek z przewleczonymi dwoma rzemieniami jest wszyty w klapę stanowiącą przedłużenie tylnej okładki i zakrywającej częściowo okładkę przednią, jeden rzemień przewleka się przez dziurkę i zawiązuje z drugim rzemieniem. Pętla znajduje się na przedniej okładce. (il. | + | ===Charakterystyczne zniszczenia=== |
| − | ==Charakterystyczne zniszczenia== | + | Wiązania kodeksów rzadko zachowały się do naszych czasów (il. 6). Śladami po nich są nacięcia w okładzinie i obleczeniu, często ich fragmenty można znaleźć podczas demontażu książki, pomiędzy podwinięciem materiału obleczeniowego a okładziną (il. 7). Ich ubytek powoduje rozchylanie się okładzin, co jest przyczyną powstawania deformacji zarówno bloku, jak i oprawy; obniża znacznie wartość kodeksu, z tego powodu często się je rekonstruuje. |
| − | Wiązania kodeksów rzadko zachowały się do naszych czasów (il. | + | |
| + | ==2. Wiązania kodeksów== | ||
| + | Dawniej określenie na łączenie składek w blok. Stąd też dawna nazwa introligatora - wiązacz książek, a także szywnicy - wiązownica. | ||
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
| − | |||
[[Szycie z wiązaniem]] <br> | [[Szycie z wiązaniem]] <br> | ||
| + | [[Zamknięcia kodeksów]] <br> | ||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
| Linia 20: | Linia 23: | ||
File:Kór wiąz 6.jpg|il. 2. Wiązanie na bawełniane barwione tasiemki, rękopis XVII w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. M. Pronobis-Gajdzis) | File:Kór wiąz 6.jpg|il. 2. Wiązanie na bawełniane barwione tasiemki, rękopis XVII w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. M. Pronobis-Gajdzis) | ||
Plik:Kó wiąz 2.jpg|il. 3. Wiązanie na rzemienie, stary druk XVII w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. M. Pronobis-Gajdzis) | Plik:Kó wiąz 2.jpg|il. 3. Wiązanie na rzemienie, stary druk XVII w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. M. Pronobis-Gajdzis) | ||
| − | File:Adler wiązania s 1.jpg|il. | + | Plik:Żarnowiec wiąz 1.JPG|il. 4. Wiązanie na "zwykłe" sznurki, stary druk XVII w. Biblioteka sióstr benedyktynek w Żarnowcu (fot. M. Pronobis-Gajdzis) |
| − | File:Kór wiąz 5.jpg|il. | + | File:Adler wiązania s 1.jpg|il. 5. Podstawowe typy kodeksów wiązanych. (Adler G., 2010, s. 1) |
| − | File:Kór wiąz 4.jpg|il. | + | File:Kór wiąz 5.jpg|il. 6. Nie zachowane wiązanie na rzemienie, stary druk XVII w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. M. Pronobis-Gajdzis) |
| + | File:Kór wiąz 4.jpg|il. 7. Nie zachowane wiązanie na bawełniane barwione tasiemki, pozostałości znalezione podczas prac konserwatorskich-restauratorskich przy demontażu oprawy kodeksu; rękopis XVII w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. M. Pronobis-Gajdzis) | ||
</gallery> | </gallery> | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| − | # Adler G., Handbuch Buchverschluss und Buchbeschlag, Wiesbaden, 2010, | + | # Adler G., Handbuch Buchverschluss und Buchbeschlag, Wiesbaden, 2010,s. 8. |
| − | + | # Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 42-43. | |
| − | # | + | # Szirmai J.A., The Archeology of Medieval Bookbinding, New York 2017, s. 8-9. |
| − | # Szirmai J.A., | + | |
---- | ---- | ||
| − | Autor: ''' | + | Autor: '''M.P.B.''' |
Aktualna wersja na dzień 18:57, 25 maj 2022
Spis treści
1. Wiązania kodeksów
(zamknięcia wiązane) (ang. ties; niem. Schleifenverschluss, Riemen; fr. attaches, liens, brides, cordons o lanieres quando sono in pele, wł. bindelle)
Rodzaj zamknięcia kodeksów. Wiązania pełnią funkcję ochronną nie dopuszczając do rozchylania się okładzin, ale także - jeśli są wykonane z barwnych wstążek - ozdobną. W okresie średniowiecza stosowane były w miękkich oprawach, głównie pergaminowych. W książce renesansowej ich występowanie związane jest ściśle z pojawieniem się tektur jako materiału okładzin. W takich okładzinach nie było możliwe zamontowanie metalowych zapięć. Ich miejsce zajęły zatem jedwabne wstążki(il.1), barwione lniane lub bawełniane tasiemki (il.2), rzemyki skórzane (il. 3), a także zwykłe sznurki (il. 4). Ze względu na usytuowanie i sposób montażu wiązań wyróżnia się kilka zasadniczych typów kodeksów wiązanych:
- wiązania na krawędzi bloku kodeksu - wiązania są umocowane po jednym na każdej okładce, pętla usytuowana jest pomiędzy okładkami. (il. 5, 1)
- wiązania na powierzchni okładki - jedno wiązadło jest przewleczone przez dwa otwory w obu okładkach, pętla jest usytuowana na przedniej okładce. (il. 5, 2)
- wiązania paskowe - do przedniej okładki jest przymocowany pasek z otworem, drugi pasek z przewleczonymi dwoma rzemieniami jest wszyty w klapę stanowiącą przedłużenie tylnej okładki i zakrywającej częściowo okładkę przednią, jeden rzemień przewleka się przez dziurkę i zawiązuje z drugim rzemieniem. Pętla znajduje się na przedniej okładce. (il. 5, 2)
Charakterystyczne zniszczenia
Wiązania kodeksów rzadko zachowały się do naszych czasów (il. 6). Śladami po nich są nacięcia w okładzinie i obleczeniu, często ich fragmenty można znaleźć podczas demontażu książki, pomiędzy podwinięciem materiału obleczeniowego a okładziną (il. 7). Ich ubytek powoduje rozchylanie się okładzin, co jest przyczyną powstawania deformacji zarówno bloku, jak i oprawy; obniża znacznie wartość kodeksu, z tego powodu często się je rekonstruuje.
2. Wiązania kodeksów
Dawniej określenie na łączenie składek w blok. Stąd też dawna nazwa introligatora - wiązacz książek, a także szywnicy - wiązownica.
Zobacz też
Szycie z wiązaniem
Zamknięcia kodeksów
Grafika
il. 1. Wiązanie na jedwabne wstążki, rękopis XVI w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 2. Wiązanie na bawełniane barwione tasiemki, rękopis XVII w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 3. Wiązanie na rzemienie, stary druk XVII w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 4. Wiązanie na "zwykłe" sznurki, stary druk XVII w. Biblioteka sióstr benedyktynek w Żarnowcu (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 5. Podstawowe typy kodeksów wiązanych. (Adler G., 2010, s. 1)
il. 6. Nie zachowane wiązanie na rzemienie, stary druk XVII w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 7. Nie zachowane wiązanie na bawełniane barwione tasiemki, pozostałości znalezione podczas prac konserwatorskich-restauratorskich przy demontażu oprawy kodeksu; rękopis XVII w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
Przypisy
- Adler G., Handbuch Buchverschluss und Buchbeschlag, Wiesbaden, 2010,s. 8.
- Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 42-43.
- Szirmai J.A., The Archeology of Medieval Bookbinding, New York 2017, s. 8-9.
Autor: M.P.B.
