Sztancowana dekoracja: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
(→‎Sztancowanie elementów papierowych, kartonowych, skórzanych itp.)
(→‎Sztancowanie elementów papierowych, kartonowych, skórzanych itp.)
 
(Nie pokazano 23 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
==Sztancowana dekoracja==
 
==Sztancowana dekoracja==
−
Dekoracja oprawy uzyskana w drodze sztancowania, czyli mechanicznego odciskania formy, wskutek czego następowało wycinanie kształtu, czasem też wytłoczeniu reliefu.
+
(ang. stamped decoration)
  
−
===Sztancowanie elementów metalowych===
+
Dekoracja oprawy uzyskana w drodze sztancowania, czyli mechanicznego odciskania formy, wskutek czego następowało wytłoczenie reliefu lub wycinanie kształtu.
−
Sztancowanie elementów metalowych to technika wykonania na wyciskaniu blachy (np. mosiężnej) za pomocą specjalnego, metalowego stempla (patrycy) w gotowej, metalowej matrycy.  
+
  
−
Początki stosowania tej techniki w introligatorstwie przypuszczalnie wiążą się z okuciami i zapięciami gotyckimi z XV w.-pocz. XVI w., na co wskazują ich zestandaryzowane dekoracje o płytkim reliefie, imitujące szlachetniejszą technikę grawerowania. Wyroby te powstawały na masową skalę w wyspecjalizowanych warsztatach clausurmacherów (okuciowników), oraz prawdopodobnie pokrewnych zawodów jak złotnicy i mosiężnicy. Ze względu jednak na fakt, iż blachy takich elementów są opracowane jednostronnie, możliwe że były wybijanie ze stalowych stempli na innym, twardym podkładzie (np. na kowadle). Technika wykonania blaszanych, mosiężnych okuć z XVI-pocz. XVIII w. wskazuje na kontynuację tej techniki. Do jej ugruntowania musiało dojść w XIX w., gdy elementy tego rodzaju zaczęto produkować metodami przemysłowymi.
+
===Sztancowanie elementów metalowych===
 +
Sztancowanie elementów metalowych to technika wykonania na wyciskaniu blachy (np. mosiężnej) za pomocą specjalnego, metalowego stempla (patrycy) w gotowej, metalowej matrycy. Początki stosowania tej techniki w introligatorstwie przypuszczalnie wiążą się z okuciami i zapięciami gotyckimi z XV w.-pocz. XVI w., na co wskazują ich zestandaryzowane dekoracje o płytkim reliefie, imitujące szlachetniejszą technikę grawerowania. Wyroby te powstawały na masową skalę w wyspecjalizowanych warsztatach clausurmacherów (okuciowników), oraz prawdopodobnie pokrewnych zawodów jak złotnicy i mosiężnicy. Ze względu jednak na fakt, iż blachy takich elementów są opracowane jednostronnie, możliwe że były wybijanie ze stalowych stempli na innym, twardym podkładzie (np. na kowadle). Technika wykonania blaszanych, mosiężnych okuć z XVI-pocz. XVIII w. wskazuje na kontynuację tej techniki. Do jej ugruntowania musiało dojść w XIX w., gdy elementy tego rodzaju zaczęto produkować metodami przemysłowymi.
  
 
===Sztancowanie elementów papierowych, kartonowych, skórzanych itp.===
 
===Sztancowanie elementów papierowych, kartonowych, skórzanych itp.===
 +
(ang. die cutting)
  
−
Elementy dekoracyjne uzyskiwano w drodze [[Sztancowanie|sztancowania]] (wycinania), a następnie aplikowano je na okładki.  
+
Elementy dekoracyjne uzyskiwano w drodze sztancowania (wycinania), a następnie aplikowano je na okładki. Metodą sztancowania uzyskiwano także ażurowe otwory w obleczeniu lub wierzchniej warstwie okładki, w świetle których widoczne były elementy umieszczone pod spodem (współcześnie do tego celu stosuje się wycinanie laserowe).
−
Metodą sztancowania uzyskiwano także otwory w obłóczce, przez które prześwitywały elementy umieszczone pod spodem (współcześnie do tego celu stosuje się wycinanie laserowe). Sztancowane elementy stosowano także jako aplikacje.
+
  
 
===Sztancowane książki===
 
===Sztancowane książki===
  
−
W drodze sztancowania powstawały też książki o nieregularnych kształtach. Sztancowaniu poddawano całą książkę, wraz z okładką.  
+
W drodze sztancowania powstawały też książki o nieregularnych kształtach. Sztancowaniu poddawano całą książkę, wraz z okładką.
 +
 
 
==Zobacz też==
 
==Zobacz też==
  
Linia 20: Linia 21:
 
[[Sztancowanie]] <br>
 
[[Sztancowanie]] <br>
 
[[Noże introligatorskie|Sztanca]] <br>
 
[[Noże introligatorskie|Sztanca]] <br>
 +
[[Ażurowa dekoracja]] <br>
  
 
==Grafika==
 
==Grafika==
  
 
<gallery>
 
<gallery>
−
File:Rydel.JPG|Książka o wysztancowanym kształcie. Wł. Muzeum Drukarstwa Warszawskiego
+
 
 +
File.jpgObrazek 1.JPG|Późnogotyckie mosiężne okucie centralne ze sztancowaną dekoracją ornamentalną. Wł. PAN Biblioteka Gdańska, fot. A. Wagner
 +
Plik:Inc. II 76, 4.JPG | Późnogotyckie mosiężne okucie centralne ze sztancowaną dekoracją ornamentalną. Wł. Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu, fot. A. Wagner
 +
File.jpgObrazek 2.JPG| Późnogotyckie mosiężne okucie narożne i zapięcie ze sztancowaną dekoracją ornamentalną. Wł. PAN Biblioteka Gdańska, fot. A. Wagner
 +
File.jpgObrazek 3.JPG| Późnogotyckie mosiężne zapięcie ze sztancowaną dekoracją ornamentalną. Wł. PAN Biblioteka Gdańska, fot. A. Wagner
 +
Plik:Sztancowanie 3.jpg | Zbliżenie powierzchni późnogotyckiego zapięcia ze sztancowaną dekoracją. Wł. Biblioteka Polska w Paryżu, fot. A. Wagner
 +
File.jpgObrazek 4.JPG| Mosiężne okucie narożne ze sztancowaną dekoracją ornamentalną na oprawie polskiej z końca XVI w. Wł. Biblioteka WSD we Włocławku, fot. A. Wagner
 +
File:DSC03036.JPG | Mosiężne okucie narożne ze sztancowaną dekoracją i inicjałową sygnaturą wykonawcy (złotnika?) na oprawie polskiej z końca XVI w.Wł. Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu, fot. A. Wagner
 
File:Archiwum BUW 030.jpg|Sztancowana aplikacja na oprawie Ludwika Wierzbickiego z 1874. Wł. Pracownia-Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiego w Poznaniu.
 
File:Archiwum BUW 030.jpg|Sztancowana aplikacja na oprawie Ludwika Wierzbickiego z 1874. Wł. Pracownia-Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiego w Poznaniu.
−
File:Drawdzik Mościcki.jpg|Nalepka introligatorska o fantazyjnym kształcie uzyskanym w drodze sztancowania
+
File:Rydel.JPG|Książka o wysztancowanym kształcie. Wł. Muzeum Drukarstwa Warszawskiego
 +
File:Sztancowana.jpg|Druk reklamowy wysztancowany w fantazyjny kształt. Wł. WMBP w Bydgoszczy. Fot. Marcin Jankowski
 +
Plik:Janke.jpg|Ażurowa dekoracja w skórze, opr. Stefan Janke, 1929
 
</gallery>
 
</gallery>
  
 
==Przypisy==
 
==Przypisy==
  
−
# Wykrawanie, w: Współczesne polskie introligatorstwo i papiernictwo. Mały słownik encyklopedyczny, pod red. J. Celma-Panek, Wrocław 1986, s. 175.
+
#G. Adler, ''Handbuch Buchverschluss und Buchbeschlag'', Wiesbaden 2010, s. 54-59
 +
#M. Gradowski, ''Dawne złotnictwo. Technika i terminologia'', Warszawa 1980, s. 51-53.  
  
 
----
 
----
−
Autor: '''E.P.'''
+
Autor: '''A.W., E.P.'''

Aktualna wersja na dzień 09:18, 9 maj 2022

Sztancowana dekoracja

(ang. stamped decoration)

Dekoracja oprawy uzyskana w drodze sztancowania, czyli mechanicznego odciskania formy, wskutek czego następowało wytłoczenie reliefu lub wycinanie kształtu.

Sztancowanie elementów metalowych

Sztancowanie elementów metalowych to technika wykonania na wyciskaniu blachy (np. mosiężnej) za pomocą specjalnego, metalowego stempla (patrycy) w gotowej, metalowej matrycy. Początki stosowania tej techniki w introligatorstwie przypuszczalnie wiążą się z okuciami i zapięciami gotyckimi z XV w.-pocz. XVI w., na co wskazują ich zestandaryzowane dekoracje o płytkim reliefie, imitujące szlachetniejszą technikę grawerowania. Wyroby te powstawały na masową skalę w wyspecjalizowanych warsztatach clausurmacherów (okuciowników), oraz prawdopodobnie pokrewnych zawodów jak złotnicy i mosiężnicy. Ze względu jednak na fakt, iż blachy takich elementów są opracowane jednostronnie, możliwe że były wybijanie ze stalowych stempli na innym, twardym podkładzie (np. na kowadle). Technika wykonania blaszanych, mosiężnych okuć z XVI-pocz. XVIII w. wskazuje na kontynuację tej techniki. Do jej ugruntowania musiało dojść w XIX w., gdy elementy tego rodzaju zaczęto produkować metodami przemysłowymi.

Sztancowanie elementów papierowych, kartonowych, skórzanych itp.

(ang. die cutting)

Elementy dekoracyjne uzyskiwano w drodze sztancowania (wycinania), a następnie aplikowano je na okładki. Metodą sztancowania uzyskiwano także ażurowe otwory w obleczeniu lub wierzchniej warstwie okładki, w świetle których widoczne były elementy umieszczone pod spodem (współcześnie do tego celu stosuje się wycinanie laserowe).

Sztancowane książki

W drodze sztancowania powstawały też książki o nieregularnych kształtach. Sztancowaniu poddawano całą książkę, wraz z okładką.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Sztancowanie
Sztanca
Ażurowa dekoracja

Grafika

  • Późnogotyckie mosiężne okucie centralne ze sztancowaną dekoracją ornamentalną. Wł. PAN Biblioteka Gdańska, fot. A. Wagner

  • Późnogotyckie mosiężne okucie centralne ze sztancowaną dekoracją ornamentalną. Wł. Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu, fot. A. Wagner

  • Późnogotyckie mosiężne okucie narożne i zapięcie ze sztancowaną dekoracją ornamentalną. Wł. PAN Biblioteka Gdańska, fot. A. Wagner

  • Późnogotyckie mosiężne zapięcie ze sztancowaną dekoracją ornamentalną. Wł. PAN Biblioteka Gdańska, fot. A. Wagner

  • Zbliżenie powierzchni późnogotyckiego zapięcia ze sztancowaną dekoracją. Wł. Biblioteka Polska w Paryżu, fot. A. Wagner

  • Mosiężne okucie narożne ze sztancowaną dekoracją ornamentalną na oprawie polskiej z końca XVI w. Wł. Biblioteka WSD we Włocławku, fot. A. Wagner

  • Mosiężne okucie narożne ze sztancowaną dekoracją i inicjałową sygnaturą wykonawcy (złotnika?) na oprawie polskiej z końca XVI w.Wł. Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu, fot. A. Wagner

  • Sztancowana aplikacja na oprawie Ludwika Wierzbickiego z 1874. Wł. Pracownia-Muzeum Józefa Ignacego Kraszewskiego w Poznaniu.

  • Książka o wysztancowanym kształcie. Wł. Muzeum Drukarstwa Warszawskiego

  • Druk reklamowy wysztancowany w fantazyjny kształt. Wł. WMBP w Bydgoszczy. Fot. Marcin Jankowski

  • Ażurowa dekoracja w skórze, opr. Stefan Janke, 1929

Przypisy

  1. G. Adler, Handbuch Buchverschluss und Buchbeschlag, Wiesbaden 2010, s. 54-59
  2. M. Gradowski, Dawne złotnictwo. Technika i terminologia, Warszawa 1980, s. 51-53.

Autor: A.W., E.P.

Źródło: „http://leksykon.oprawoznawczy.ukw.edu.pl/index.php?title=Sztancowana_dekoracja&oldid=18428”