Scezura: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
(→‎Scezura)
 
(Nie pokazano 23 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
−
Scezura (scyzura, skrzydełko wyklejki) – element stosowany w tzw. oprawach rzemieślniczych. Dodatkowy pasek pergaminu, papieru, płótna, dołożony pod arkusz wyklejkowy, zagięty (sfalcowany) i założony za pierwszą i ostatnią składkę lub karty przybyszowe. Niekiedy owo zagięcie (falc) dokleja się do pierwszej i ostatniej właściwej karty bloku książki. Scezura spełnia funkcję wzmacniającą zawieszenie bloku w oprawie i usztywnia przegub wewnętrzny chroniąc go przed przedarciem. Można przyjąć, że scezura jest modyfikacją najprostszej wyklejki, tj. złożonego na pół arkusza, gdzie jedna połowa stanowi właściwą wyklejkę, a druga – kartę przybyszową. W takiej formie pojawia się już w XVI-wiecznych książkach. Scezury najprawdopodobniej wykształciły się niezależnie od siebie w różnych warsztatach introligatorskich. Ten drobny wynalazek spowodował znaczną poprawę stanu zachowania wyklejek i kart przybyszowych. Przy otwieraniu nie powstawały w arkuszu tak duże naprężenia, przejmowała je scezura, a ponadto chroniła ona dodatkowo grzbiet arkusza. Konstrukcja tych wyklejek jest zdecydowanie lepsza od tych nie posiadających scezury. Na scezury stosowano często ówczesną makulaturę (zob. makulatura w oprawach książek), dlatego też często na tych skrawkach pergaminu, czy papieru znajdują się prawdziwe skarby kultury. Z biegiem czasu, papierową scezurę zastąpiono płócienną, co dodatkowo poprawiło stan zachowania wyklejek, a także wytrzymałość zawieszenia. Niestety upowszechniły się one dopiero w XIX w.
+
==Scezura==
 +
(scyzura, falc wyklejkowy, skrzydełko wyklejki, zszywka) (fr. garde,  niem. Ansetzfalz, Ansetzfügel)
 +
 
 +
Element stosowany w tzw. oprawach rzemieślniczych.  
 +
Dodatkowy pasek pergaminu, papieru, płótna, dołożony pod arkusz wyklejkowy, zagięty (sfalcowany) i założony za karty przybyszowe lub pierwszą i ostatnią składkę (il. 1). Niekiedy zagięty kraniec (falc) dokleja się do pierwszej i ostatniej właściwej karty bloku książki. Przyklejona do wewnętrznej stronie okładki scezura tworzy zgrubienie wyczuwalne pod wyklejką.
 +
 
 +
===Funkcja===
 +
* Konstrukcyjna - wzmocnienie zawieszenia bloku w oprawie;
 +
* Ochronna - chroni grzbiety kart przybyszowych wyklejkowo-ochronnych przed przedarciem w wyniku naprężeń;
 +
* Estetyczna - zasłonięcie konstrukcji książki (zawieszenia) widocznej w wewnętrznym przegubie.
 +
 
 +
===Historia===
 +
Można przyjąć, że scezura jest modyfikacją najprostszej karty przybyszowej wyklejkowo-ochronnej, tj. złożonego na pół arkusza, gdzie jedna połowa stanowi właściwą wyklejkę, a druga – kartę ochronną. W takiej formie pojawia się już w XVI-wiecznych książkach. Scezury najprawdopodobniej wykształciły się niezależnie od siebie w różnych warsztatach introligatorskich. Ten drobny wynalazek spowodował znaczną poprawę stanu zachowania wyklejek i pozostałych przybyszowych. Przy otwieraniu nie powstawały w arkuszu tak duże naprężenia, przejmowała je scezura, a ponadto chroniła ona dodatkowo grzbiet arkusza. Konstrukcja tych wyklejek jest zdecydowanie lepsza od tych nie posiadających scezury. Na scezury stosowano często ówczesną makulaturę (zob. makulatura w oprawach książek), dlatego też często na tych skrawkach pergaminu, czy papieru znajdują się prawdziwe skarby kultury (il. 2). Z biegiem czasu, papierową scezurę zastąpiono płócienną, co dodatkowo poprawiło stan zachowania wyklejek, a także wytrzymałość zawieszenia. Niestety upowszechniły się one dopiero w XIX w.
 +
 
 +
==Zobacz też==
 +
 
 +
[[Indeks alfabetyczny ]] <br>
 +
[[Zszywki]] <br>
 +
[[Wyklejka]] <br>
 +
[[Elementy przybyszowe]] <br>
 +
[[Makulatura w oprawach]] <br>
 +
 
 +
==Grafika==
 +
 
 +
<gallery>
 +
File:Scezura_z_napisami_Easy-Resize.jpg.jpg|Scezura, schemat, rys. K. Komsta-Sławińska
 +
File:Scezura w rękopisie z XV w.jpg|Scezura w rękopisie z XV, fot. G. Sławinowska
 +
 
 +
</gallery>
 +
 
 +
==Przypisy==
 +
 
 +
# Szirmai J.A., The Archeology of medieval bookbinding, London & New York 2017,s.118, 146-147, 178-179.
 +
# Pearson D., English bookbinding styles, 1450-1800: a handbook, London, New Castle 2005, s. 31.
 +
# Chlebus Ewa, Elementy przybyszowe w oprawach późnogotyckich - formy, funkcja, terminologia, „Roczniki Biblioteczne”, LXI, 2017, s. 67-84.
 +
# Macchi Federico, Macchi Livio, Dizionario illustrato della legatura, Milano 2002, s. 220
 +
# Encyklopedia wiedzy o książce, red. Aleksander Birkenmajer i in., Wrocław-Warszawa-Kraków 1971, szp. 2634 – 2635.
 +
# Zjawiński Zygmunt, Introligatorstwo, Warszawa 1967, s. 100-103.
 +
----
 +
Autor: '''M.P.B.'''

Aktualna wersja na dzień 12:19, 8 maj 2022

Scezura

(scyzura, falc wyklejkowy, skrzydełko wyklejki, zszywka) (fr. garde, niem. Ansetzfalz, Ansetzfügel)

Element stosowany w tzw. oprawach rzemieślniczych. Dodatkowy pasek pergaminu, papieru, płótna, dołożony pod arkusz wyklejkowy, zagięty (sfalcowany) i założony za karty przybyszowe lub pierwszą i ostatnią składkę (il. 1). Niekiedy zagięty kraniec (falc) dokleja się do pierwszej i ostatniej właściwej karty bloku książki. Przyklejona do wewnętrznej stronie okładki scezura tworzy zgrubienie wyczuwalne pod wyklejką.

Funkcja

  • Konstrukcyjna - wzmocnienie zawieszenia bloku w oprawie;
  • Ochronna - chroni grzbiety kart przybyszowych wyklejkowo-ochronnych przed przedarciem w wyniku naprężeń;
  • Estetyczna - zasłonięcie konstrukcji książki (zawieszenia) widocznej w wewnętrznym przegubie.

Historia

Można przyjąć, że scezura jest modyfikacją najprostszej karty przybyszowej wyklejkowo-ochronnej, tj. złożonego na pół arkusza, gdzie jedna połowa stanowi właściwą wyklejkę, a druga – kartę ochronną. W takiej formie pojawia się już w XVI-wiecznych książkach. Scezury najprawdopodobniej wykształciły się niezależnie od siebie w różnych warsztatach introligatorskich. Ten drobny wynalazek spowodował znaczną poprawę stanu zachowania wyklejek i pozostałych przybyszowych. Przy otwieraniu nie powstawały w arkuszu tak duże naprężenia, przejmowała je scezura, a ponadto chroniła ona dodatkowo grzbiet arkusza. Konstrukcja tych wyklejek jest zdecydowanie lepsza od tych nie posiadających scezury. Na scezury stosowano często ówczesną makulaturę (zob. makulatura w oprawach książek), dlatego też często na tych skrawkach pergaminu, czy papieru znajdują się prawdziwe skarby kultury (il. 2). Z biegiem czasu, papierową scezurę zastąpiono płócienną, co dodatkowo poprawiło stan zachowania wyklejek, a także wytrzymałość zawieszenia. Niestety upowszechniły się one dopiero w XIX w.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Zszywki
Wyklejka
Elementy przybyszowe
Makulatura w oprawach

Grafika

  • Scezura, schemat, rys. K. Komsta-Sławińska

  • Scezura w rękopisie z XV, fot. G. Sławinowska

Przypisy

  1. Szirmai J.A., The Archeology of medieval bookbinding, London & New York 2017,s.118, 146-147, 178-179.
  2. Pearson D., English bookbinding styles, 1450-1800: a handbook, London, New Castle 2005, s. 31.
  3. Chlebus Ewa, Elementy przybyszowe w oprawach późnogotyckich - formy, funkcja, terminologia, „Roczniki Biblioteczne”, LXI, 2017, s. 67-84.
  4. Macchi Federico, Macchi Livio, Dizionario illustrato della legatura, Milano 2002, s. 220
  5. Encyklopedia wiedzy o książce, red. Aleksander Birkenmajer i in., Wrocław-Warszawa-Kraków 1971, szp. 2634 – 2635.
  6. Zjawiński Zygmunt, Introligatorstwo, Warszawa 1967, s. 100-103.

Autor: M.P.B.

Źródło: „http://leksykon.oprawoznawczy.ukw.edu.pl/index.php?title=Scezura&oldid=18350”