Pręcik: Różnice pomiędzy wersjami
(Utworzono nową stronę "===Pręcik=== (także: laseczka/pałeczka, z niem: Stäbchen) (ang. cord tool, fr. barrette, niem. Flechtstempel, Stäbchen,) Wyciskany z tłoka, niewielki motyw prz...") |
(→Zobacz też) |
||
| (Nie pokazano 5 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | ==Pręcik== | |
| − | (także: laseczka/pałeczka, z niem: Stäbchen) | + | (także: laseczka/pałeczka, z niem: Stäbchen) (ang. cord tool, fr. barrette, niem. Flechtstempel, Stäbchen,) |
| − | + | ||
| − | (ang. cord tool, fr. barrette, niem. Flechtstempel, Stäbchen,) | + | |
Wyciskany z tłoka, niewielki motyw przedstawiający prosty lub zakrzywiony odcinek sznurka. Zagęszczone, stykające się i przecinające p. o różnym kształcie tworzą plecionki o rozmaitej formie, zazwyczaj wkomponowane w linearne ramy bądź tworzące geometryczne kompozycje w zwierciadle. Dekoracje tego rodzaju wywodzą się z introligatorstwa bizantyńskiego (pod wpływem którego pojawiły się na oprawach romańskich) oraz islamskiego (zwłaszcza mauretańskiego mudéjar). Wraz z innymi formami plecionek (np. nodo) uległy rozpowszechnieniu w XV w. na oprawach włoskich, głównie we Florencji, Neapolu i Wenecji. Prawdopodobnie efektem wpływów włoskich było pojawienie się przekształconych form p. w 2 poł. XV w. na oprawach z kręgu niemieckiego (np. warsztat Urlicha Schreiera w Wiedniu, ok. 1480). Niemieckie p. (określane w tamtejszej tegumentologii jako Stäbchen) mają na ogół zgeometryzowany kształt i tworzą prostsze formy plecionek. Plecionki z p. należały do najczęstszych dekoracji renesansowych korwinowskich opraw. Pod wpływem włoskim ok. 1470 r. trafiły też do repertuaru introligatorów krakowskich. Najdoskonalsze adaptacje tych wzorców, niekiedy łudząco podobne do dekoracji opraw florenckich, powstały ok. 1480 r. w warsztacie Walentego z Pilzna. Oprócz kompozycji italianizujących mistrz ten tworzył poprzez b. i cerchietto unikatowe dekoracje zwierciadeł okładzin (np. motyw krzyża oraz herbu na oprawie inkunabułu sygn. BJ Inc. 815). Pod koniec XV w. b. w introligatorstwie krakowskim zostało wyparte przez inne formy plecionki. | Wyciskany z tłoka, niewielki motyw przedstawiający prosty lub zakrzywiony odcinek sznurka. Zagęszczone, stykające się i przecinające p. o różnym kształcie tworzą plecionki o rozmaitej formie, zazwyczaj wkomponowane w linearne ramy bądź tworzące geometryczne kompozycje w zwierciadle. Dekoracje tego rodzaju wywodzą się z introligatorstwa bizantyńskiego (pod wpływem którego pojawiły się na oprawach romańskich) oraz islamskiego (zwłaszcza mauretańskiego mudéjar). Wraz z innymi formami plecionek (np. nodo) uległy rozpowszechnieniu w XV w. na oprawach włoskich, głównie we Florencji, Neapolu i Wenecji. Prawdopodobnie efektem wpływów włoskich było pojawienie się przekształconych form p. w 2 poł. XV w. na oprawach z kręgu niemieckiego (np. warsztat Urlicha Schreiera w Wiedniu, ok. 1480). Niemieckie p. (określane w tamtejszej tegumentologii jako Stäbchen) mają na ogół zgeometryzowany kształt i tworzą prostsze formy plecionek. Plecionki z p. należały do najczęstszych dekoracji renesansowych korwinowskich opraw. Pod wpływem włoskim ok. 1470 r. trafiły też do repertuaru introligatorów krakowskich. Najdoskonalsze adaptacje tych wzorców, niekiedy łudząco podobne do dekoracji opraw florenckich, powstały ok. 1480 r. w warsztacie Walentego z Pilzna. Oprócz kompozycji italianizujących mistrz ten tworzył poprzez b. i cerchietto unikatowe dekoracje zwierciadeł okładzin (np. motyw krzyża oraz herbu na oprawie inkunabułu sygn. BJ Inc. 815). Pod koniec XV w. b. w introligatorstwie krakowskim zostało wyparte przez inne formy plecionki. | ||
| Linia 12: | Linia 10: | ||
[[Korwinowskie oprawy]] <br> | [[Korwinowskie oprawy]] <br> | ||
[[Kratka ornamentalna]] <br> | [[Kratka ornamentalna]] <br> | ||
| − | [[ | + | [[Mudejar oprawy]] <br> |
[[Nodo]] <br> | [[Nodo]] <br> | ||
| + | [[Plecionka]] <br> | ||
| − | |||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
<gallery> | <gallery> | ||
| − | + | Plik:Barrette 2, Florncja, poł. XV w., Miriello.jpg | Plecionka utworzona z wycisków tłoków z pręcikami na oprawie florenckiej, poł. XV w., fot. wg: Miriello 2008 | |
| − | Plik:Barette 2.jpg | Dekoracja plecionkowa utworzona z motywów pręcików i | + | Plik:Barrette 1, Włochy, 2 poł. XV w., wg Miriello 2008.jpg | Plecionka utworzona z wycisków tłoków z pręcikami na oprawie włoskiej, 2 poł. XV w., fot. wg: Miriello 2008 |
| − | Plik:Barette 1.jpg | Dekoracja plecionkowa utworzona z motywów pręcików i cerchietti na oprawie Walentego z Pilzna, Kraków, lata 80. XV w., BJ. Kraków, fot. A. Wagner | + | Plik:Barrette 4, W. z P., ok. 1472.jpg | Plecionka utworzona z wycisków tłoków z pręcikami na oprawie krakowskiej, Walenty z Pilzna, ok. 1472, BJ, Kraków, fot. A. Wagner |
| + | Plik:Barette 2.jpg | Zbliżenie dekoracji na oprawie Walentego z Pilzna, ok. 1472, fot. A. Wagner | ||
| + | Plik:Barrette 5, W. z P. ok. 1480.jpg | Plecionka utworzona z wycisków tłoków z pręcikami na oprawie krakowskiej, Walenty z Pilzna, ok. 1480, BJ, Kraków, fot. wg: Storm van Leeuwen 2011 | ||
| + | Plik:Barrette 3, Ulrich Schreier, Wiedeń, 1482, wg Mazala 1990.jpg | Plecionka utworzona z malowanych wycisków tłoków z pręcikami na oprawie wiedeńskiej, Ulrich Schreier, 1482, fot. wg: Mazal 1990 | ||
| + | Plik:Barette, plecionka, beleczki, pręty, oprawa polska lub pł.włoska, XV w., rękopis włoski, Revelationes św. Brygidy, BN, POLONA, mały plik.jpg | Plecionka utworzona z wycisków tłoków z pręcikami na oprawie polskiej lub płn. włoskiej, XV w., BN, Warszawa, fot. wg: www.polona.pl | ||
| + | Plik:Barrette 7, W z Pilzna, ok. 1480.jpg | Dekoracja plecionkowa utworzona z motywów pręcików i cerchietti na oprawie Walentego z Pilzna (górna okładzina), Kraków, lata 80. XV w., BJ. Kraków, fot. A. Wagner | ||
| + | Plik:Barette 1.jpg | Dekoracja plecionkowa utworzona z motywów pręcików i cerchietti na oprawie Walentego z Pilzna (dolna okładzina - fragment), Kraków, lata 80. XV w., BJ. Kraków, fot. A. Wagner | ||
</gallery> | </gallery> | ||
Aktualna wersja na dzień 21:34, 6 maj 2022
Spis treści
Pręcik
(także: laseczka/pałeczka, z niem: Stäbchen) (ang. cord tool, fr. barrette, niem. Flechtstempel, Stäbchen,)
Wyciskany z tłoka, niewielki motyw przedstawiający prosty lub zakrzywiony odcinek sznurka. Zagęszczone, stykające się i przecinające p. o różnym kształcie tworzą plecionki o rozmaitej formie, zazwyczaj wkomponowane w linearne ramy bądź tworzące geometryczne kompozycje w zwierciadle. Dekoracje tego rodzaju wywodzą się z introligatorstwa bizantyńskiego (pod wpływem którego pojawiły się na oprawach romańskich) oraz islamskiego (zwłaszcza mauretańskiego mudéjar). Wraz z innymi formami plecionek (np. nodo) uległy rozpowszechnieniu w XV w. na oprawach włoskich, głównie we Florencji, Neapolu i Wenecji. Prawdopodobnie efektem wpływów włoskich było pojawienie się przekształconych form p. w 2 poł. XV w. na oprawach z kręgu niemieckiego (np. warsztat Urlicha Schreiera w Wiedniu, ok. 1480). Niemieckie p. (określane w tamtejszej tegumentologii jako Stäbchen) mają na ogół zgeometryzowany kształt i tworzą prostsze formy plecionek. Plecionki z p. należały do najczęstszych dekoracji renesansowych korwinowskich opraw. Pod wpływem włoskim ok. 1470 r. trafiły też do repertuaru introligatorów krakowskich. Najdoskonalsze adaptacje tych wzorców, niekiedy łudząco podobne do dekoracji opraw florenckich, powstały ok. 1480 r. w warsztacie Walentego z Pilzna. Oprócz kompozycji italianizujących mistrz ten tworzył poprzez b. i cerchietto unikatowe dekoracje zwierciadeł okładzin (np. motyw krzyża oraz herbu na oprawie inkunabułu sygn. BJ Inc. 815). Pod koniec XV w. b. w introligatorstwie krakowskim zostało wyparte przez inne formy plecionki.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Cerchietto
Korwinowskie oprawy
Kratka ornamentalna
Mudejar oprawy
Nodo
Plecionka
Grafika
Plecionka utworzona z wycisków tłoków z pręcikami na oprawie florenckiej, poł. XV w., fot. wg: Miriello 2008
Plecionka utworzona z wycisków tłoków z pręcikami na oprawie włoskiej, 2 poł. XV w., fot. wg: Miriello 2008
Plecionka utworzona z wycisków tłoków z pręcikami na oprawie krakowskiej, Walenty z Pilzna, ok. 1472, BJ, Kraków, fot. A. Wagner
Zbliżenie dekoracji na oprawie Walentego z Pilzna, ok. 1472, fot. A. Wagner
Plecionka utworzona z wycisków tłoków z pręcikami na oprawie krakowskiej, Walenty z Pilzna, ok. 1480, BJ, Kraków, fot. wg: Storm van Leeuwen 2011
Plecionka utworzona z malowanych wycisków tłoków z pręcikami na oprawie wiedeńskiej, Ulrich Schreier, 1482, fot. wg: Mazal 1990
Plecionka utworzona z wycisków tłoków z pręcikami na oprawie polskiej lub płn. włoskiej, XV w., BN, Warszawa, fot. wg: www.polona.pl
Dekoracja plecionkowa utworzona z motywów pręcików i cerchietti na oprawie Walentego z Pilzna (górna okładzina), Kraków, lata 80. XV w., BJ. Kraków, fot. A. Wagner
Dekoracja plecionkowa utworzona z motywów pręcików i cerchietti na oprawie Walentego z Pilzna (dolna okładzina - fragment), Kraków, lata 80. XV w., BJ. Kraków, fot. A. Wagner
Przypisy
- Schwenke, Schunke 1979, tabl. 301-302;
- Mazal 1990, il. 37, 40, 42 i in.;
- Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, s. 37;
- Macchi F. i L. 2002, s. 38;
- Miriello 2008, nr kat./il. 21, 23, 55 i in.;
- Storm van Leeuwen 2011, nr kat./tabl. 9, 11-14;
- Jaschke, Stähle 2013, s. 51;
- Wagner 2015, s. 84-86.
Autor: A.W.
