Pół-: Różnice pomiędzy wersjami
(→Półpłótno) |
(→Zobacz też) |
||
| (Nie pokazano 9 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
(kombinowana okładka) (ang. half covers, half bindings, niem. Halbband, fr. demi-reliure, wł. mezza legatura) | (kombinowana okładka) (ang. half covers, half bindings, niem. Halbband, fr. demi-reliure, wł. mezza legatura) | ||
| − | Oprawa zwana we współczesnej nomenklaturze poligraficznej okładką kombinowaną. W stosunku do | + | Oprawa zwana we współczesnej nomenklaturze poligraficznej okładką kombinowaną. W stosunku do jednorodnej okładki (w pełną skórę itp.) jest to typ oprawy oszczędnościowej. Charakteryzuje się zastosowaniem podstawowego, mocnego, a zarazem kosztowniejszego materiału obleczeniowego tylko na grzbiecie i przylegających do niego częściach obu okładek. Pozostała powierzchnia pozostaje odkryta lub obleczona innym materiałem. W zależności od rodzaju materiału, mamy do czynienia z półskórkiem, półpłótnem, półpergaminem lub półpapierem. |
| − | W pedantycznej | + | |
| + | W pedantycznej terminologii oprawą w pół- (półskórek, półpłótno, ang. half binding, half covers) nazywana jest oprawa z oklejonymi rogami, zaś oprawa bez wzmacnianych rogów nazywana jest ćwierć- (ćwierćskórkiem, ćwierćpłótnem, ang. quarter binding, quarter covers). | ||
===Historia=== | ===Historia=== | ||
| Linia 11: | Linia 12: | ||
(ang. half leather binding, niem. Halblederband, Halbleder, fr. demi-peau, wł. mezza pelle) | (ang. half leather binding, niem. Halblederband, Halbleder, fr. demi-peau, wł. mezza pelle) | ||
| − | Oprawa z grzbietem skórzanym. Narożniki mogą być wykonane z tego samego rodzaju skóry, albo też z innej skóry, z pergaminu | + | Oprawa z grzbietem skórzanym. Narożniki mogą być wykonane z tego samego rodzaju skóry, albo też z innej skóry, z pergaminu, z płótna. Powierzchnia okładek zwykle jest obleczona wzorzystym papierem, czasem płótnem. Półskórek ze skóry safianowej bywa zwany półsafianem, rzadziej używano nazwy półmarokin na oprawę z grzbietem z marokinu. Oprawa półskórkowa była podstawowym typem użytkowej oprawy bibliotecznej w XIX wieku. |
W średniowiecznych i renesansowych oprawach półskórkowych z drewnianymi okładzinami, powierzchnię desek pozostawiano odkrytą. Ten typ oprawy zwany jest oprawą mniszą. | W średniowiecznych i renesansowych oprawach półskórkowych z drewnianymi okładzinami, powierzchnię desek pozostawiano odkrytą. Ten typ oprawy zwany jest oprawą mniszą. | ||
| Linia 17: | Linia 18: | ||
Ze względu na szerokość pasa skóry nachodzącego na okładziny wyróżnienia się szerokie półskórki, w których skóra płata grzbietowego niemal styka się ze skórzanymi narożnikami; ten typ półskórka uznawany jest za oprawę luksusową, zwłaszcza że zwykle był wykonany z wysokogatunkowej skóry i dekorowany. | Ze względu na szerokość pasa skóry nachodzącego na okładziny wyróżnienia się szerokie półskórki, w których skóra płata grzbietowego niemal styka się ze skórzanymi narożnikami; ten typ półskórka uznawany jest za oprawę luksusową, zwłaszcza że zwykle był wykonany z wysokogatunkowej skóry i dekorowany. | ||
| − | Na drugim | + | Na drugim biegunie znajdują się półskórki ze skrajnie wąskim paskiem skóry na okładzinie oraz małymi, krytymi rożkami, ten typ zwany jest duńską oprawą milimetrową. |
===Półpłótno=== | ===Półpłótno=== | ||
| Linia 24: | Linia 25: | ||
Oprawa z grzbietem płóciennym. Oszczędny wariant oprawy bibliotecznej, upowszechniony w końcu XIX w. Może mieć płócienne narożniki, lub przednią krawędź w całości oklejoną lamówką. Powierzchnia okładzin obleczona jest papierem, wzorzystym lub jednobarwnym. W oprawach półpłóciennych stosowano płótna różnych gatunków i faktur, jednak starano się by płótno było mocne i wytrzymałe w przegubach, co spowodowało zastosowanie w oprawach bibliotecznych surowego płótna lnianego. | Oprawa z grzbietem płóciennym. Oszczędny wariant oprawy bibliotecznej, upowszechniony w końcu XIX w. Może mieć płócienne narożniki, lub przednią krawędź w całości oklejoną lamówką. Powierzchnia okładzin obleczona jest papierem, wzorzystym lub jednobarwnym. W oprawach półpłóciennych stosowano płótna różnych gatunków i faktur, jednak starano się by płótno było mocne i wytrzymałe w przegubach, co spowodowało zastosowanie w oprawach bibliotecznych surowego płótna lnianego. | ||
| − | Wśród opraw luksusowych i wydawniczych można spotkać rzadki wariant oprawy półpłóciennej z obleczeniem z innego płótna, różniącego się barwą. Ten zabieg miał | + | Wśród opraw luksusowych i wydawniczych można spotkać rzadki wariant oprawy półpłóciennej z obleczeniem z innego płótna, różniącego się barwą. Ten zabieg miał na celu uzyskanie odpowiedniego efektu estetycznego. |
===Półpergamin=== | ===Półpergamin=== | ||
(ang. half vellum binding, niem. Halbpergamentband, fr. demi-parchemin, wł. mezza pergamena) | (ang. half vellum binding, niem. Halbpergamentband, fr. demi-parchemin, wł. mezza pergamena) | ||
| − | Oprawa z grzbietem pergaminowym, najczęściej także z pergaminowymi narożnikami. | + | Oprawa z grzbietem pergaminowym, najczęściej także z pergaminowymi narożnikami. Typ oprawy bardzo popularny w XVIII w. w połączeniu z papierem dekoracyjnym, w XIX/XX w. stosowany w oprawach bibliofilskich. |
| − | Typ oprawy bardzo popularny w XVIII w. w połączeniu z papierem dekoracyjnym | + | |
| − | + | ||
| − | + | ||
===Półpapier=== | ===Półpapier=== | ||
(półpapierek) | (półpapierek) | ||
| − | Najprostsza oprawa drobnych wydawnictw, ograniczająca się do połączenia kart lub składek (zszycie, sklejenie) oraz naklejenia na grzbiecie | + | Najprostsza oprawa drobnych wydawnictw, ograniczająca się do połączenia kart lub składek (zszycie, sklejenie) oraz naklejenia na grzbiecie papierowej lamówki. Rodzaj oprawy stosowany do druków o krótkotrwałym przeznaczeniu, wydawnictw akcydensowych oraz nadbitek. |
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
| Linia 44: | Linia 42: | ||
[[Mnisza oprawa]] <br> | [[Mnisza oprawa]] <br> | ||
[[Jednorodna okładka]] <br> | [[Jednorodna okładka]] <br> | ||
| + | [[Duńska oprawa milimetrowa]] <br> | ||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
Aktualna wersja na dzień 20:39, 6 maj 2022
Spis treści
Pół-
(kombinowana okładka) (ang. half covers, half bindings, niem. Halbband, fr. demi-reliure, wł. mezza legatura)
Oprawa zwana we współczesnej nomenklaturze poligraficznej okładką kombinowaną. W stosunku do jednorodnej okładki (w pełną skórę itp.) jest to typ oprawy oszczędnościowej. Charakteryzuje się zastosowaniem podstawowego, mocnego, a zarazem kosztowniejszego materiału obleczeniowego tylko na grzbiecie i przylegających do niego częściach obu okładek. Pozostała powierzchnia pozostaje odkryta lub obleczona innym materiałem. W zależności od rodzaju materiału, mamy do czynienia z półskórkiem, półpłótnem, półpergaminem lub półpapierem.
W pedantycznej terminologii oprawą w pół- (półskórek, półpłótno, ang. half binding, half covers) nazywana jest oprawa z oklejonymi rogami, zaś oprawa bez wzmacnianych rogów nazywana jest ćwierć- (ćwierćskórkiem, ćwierćpłótnem, ang. quarter binding, quarter covers).
Historia
Niektórzy badacze wywodzą ten rodzaj opraw od opraw mniszych (klasztornych). Niewątpliwie ich rozwój przypada na koniec XVIII w. i związany jest z okresem i ideą rewolucji francuskiej. Skóra dla celów introligatorskich była droga i nastąpiło pogorszenie jej jakości, można było z łatwością zastąpić ją innym materiałem, jak również ograniczyć jej użycie w oprawach książek. W oprawach półskórkowych i półpłóciennych, okładziny obleczone są zazwyczaj dekoracyjnym papierem. Oprawy te spełniają wymóg ekonomiczny, przy jednoczesnym spełnieniu wymogu estetycznego.
Półskórek
(ang. half leather binding, niem. Halblederband, Halbleder, fr. demi-peau, wł. mezza pelle)
Oprawa z grzbietem skórzanym. Narożniki mogą być wykonane z tego samego rodzaju skóry, albo też z innej skóry, z pergaminu, z płótna. Powierzchnia okładek zwykle jest obleczona wzorzystym papierem, czasem płótnem. Półskórek ze skóry safianowej bywa zwany półsafianem, rzadziej używano nazwy półmarokin na oprawę z grzbietem z marokinu. Oprawa półskórkowa była podstawowym typem użytkowej oprawy bibliotecznej w XIX wieku.
W średniowiecznych i renesansowych oprawach półskórkowych z drewnianymi okładzinami, powierzchnię desek pozostawiano odkrytą. Ten typ oprawy zwany jest oprawą mniszą.
Ze względu na szerokość pasa skóry nachodzącego na okładziny wyróżnienia się szerokie półskórki, w których skóra płata grzbietowego niemal styka się ze skórzanymi narożnikami; ten typ półskórka uznawany jest za oprawę luksusową, zwłaszcza że zwykle był wykonany z wysokogatunkowej skóry i dekorowany.
Na drugim biegunie znajdują się półskórki ze skrajnie wąskim paskiem skóry na okładzinie oraz małymi, krytymi rożkami, ten typ zwany jest duńską oprawą milimetrową.
Półpłótno
(ang. half cloth binding, niem. Halbgewebeband, Halbleinenband, fr. demi-toile, wł. mezza tela)
Oprawa z grzbietem płóciennym. Oszczędny wariant oprawy bibliotecznej, upowszechniony w końcu XIX w. Może mieć płócienne narożniki, lub przednią krawędź w całości oklejoną lamówką. Powierzchnia okładzin obleczona jest papierem, wzorzystym lub jednobarwnym. W oprawach półpłóciennych stosowano płótna różnych gatunków i faktur, jednak starano się by płótno było mocne i wytrzymałe w przegubach, co spowodowało zastosowanie w oprawach bibliotecznych surowego płótna lnianego.
Wśród opraw luksusowych i wydawniczych można spotkać rzadki wariant oprawy półpłóciennej z obleczeniem z innego płótna, różniącego się barwą. Ten zabieg miał na celu uzyskanie odpowiedniego efektu estetycznego.
Półpergamin
(ang. half vellum binding, niem. Halbpergamentband, fr. demi-parchemin, wł. mezza pergamena)
Oprawa z grzbietem pergaminowym, najczęściej także z pergaminowymi narożnikami. Typ oprawy bardzo popularny w XVIII w. w połączeniu z papierem dekoracyjnym, w XIX/XX w. stosowany w oprawach bibliofilskich.
Półpapier
(półpapierek)
Najprostsza oprawa drobnych wydawnictw, ograniczająca się do połączenia kart lub składek (zszycie, sklejenie) oraz naklejenia na grzbiecie papierowej lamówki. Rodzaj oprawy stosowany do druków o krótkotrwałym przeznaczeniu, wydawnictw akcydensowych oraz nadbitek.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Mnisza oprawa
Jednorodna okładka
Duńska oprawa milimetrowa
Grafika
il. 1. Schemat oprawy pół -płóciennej, -skórkowej. (Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 306)
il. 2. Przykład oprawy tzw. mniszej (klasztornej), skóra świńska wyprawy glinowej, stary druk, XVI w., Biblioteka PAN w Kórniku. (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 13. Przykłady opraw półskórkowych, druki z XIX w., Biblioteka Uniwersytecka UMK. (fot. J. Czuczko, M. Pronobis-Gajdzis)
Przypisy
- Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, s. 1685, 1710.
- Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 306.
- Middleton Bernard C., A History of English Craft Bookbinding Technique, Londyn 1996, s. 160-163, 180, 202.
Autor: E.P., M.P.B.
