Małpa: Różnice pomiędzy wersjami
(→Grafika) |
|||
| (Nie pokazano 3 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
==Małpa== | ==Małpa== | ||
| − | (także: małpka) | + | (także: małpka) (ang. monkey; fr. singe; niem. Affe) |
| − | (ang. monkey; fr. singe) | + | |
Zwierzę, które jako „człowiek o zdegenerowanej naturze” (Bernard Silvestris) było w średniowieczu obciążone negatywną symboliką, związaną m.in. z lubieżnością i próżnością. W romańskim i gotyckim zdobnictwie introligatorskim przedstawiana najczęściej na kwadratowych i romboidalnych tłokach (przeważnie miniaturowych: od ok. 0,7 cm do ok. 1,8 cm) jako siedząca i wpatrująca się w okrągłe zwierciadło trzymane w jednej z rąk. Takiż wizerunek na tłoku w kształcie tarczy herbowej stosował w początkach XVI w. poznański introligator (prawdopodobnie Walenty Papież). Prostokątny tłok ze sceną osaczania jelenia przez zwierzęta symbolizujące siły nieczyste, w tym małpę, stosował na przełomie XV i XVI w. gdański Introligator Rozet. Jej motyw pojawiał się w dekoracji nacinanych opraw z XV w. Na plakietach niderlandzkich z 2 poł. XV-1 poł. XVI w. często ukazywana wśród wici, razem z innymi zwierzętami. Widnieje też wśród drôleries na radełkach gotyckich, używanych od schyłku XV w. do 2 ćw. XVI w. m.in. na oprawach krakowskich. W nowożytnym zdobnictwie introligatorskim pojawiała się bardzo rzadko. | Zwierzę, które jako „człowiek o zdegenerowanej naturze” (Bernard Silvestris) było w średniowieczu obciążone negatywną symboliką, związaną m.in. z lubieżnością i próżnością. W romańskim i gotyckim zdobnictwie introligatorskim przedstawiana najczęściej na kwadratowych i romboidalnych tłokach (przeważnie miniaturowych: od ok. 0,7 cm do ok. 1,8 cm) jako siedząca i wpatrująca się w okrągłe zwierciadło trzymane w jednej z rąk. Takiż wizerunek na tłoku w kształcie tarczy herbowej stosował w początkach XVI w. poznański introligator (prawdopodobnie Walenty Papież). Prostokątny tłok ze sceną osaczania jelenia przez zwierzęta symbolizujące siły nieczyste, w tym małpę, stosował na przełomie XV i XVI w. gdański Introligator Rozet. Jej motyw pojawiał się w dekoracji nacinanych opraw z XV w. Na plakietach niderlandzkich z 2 poł. XV-1 poł. XVI w. często ukazywana wśród wici, razem z innymi zwierzętami. Widnieje też wśród drôleries na radełkach gotyckich, używanych od schyłku XV w. do 2 ćw. XVI w. m.in. na oprawach krakowskich. W nowożytnym zdobnictwie introligatorskim pojawiała się bardzo rzadko. | ||
| Linia 15: | Linia 14: | ||
Plik:Małpa 1bac.jpg | Małpa z lustrem wśród innych motywów dekoracji oprawy nacinanej, Niemcy, XV w. | Plik:Małpa 1bac.jpg | Małpa z lustrem wśród innych motywów dekoracji oprawy nacinanej, Niemcy, XV w. | ||
Plik:Małpa 2.jpg | Wycisk tłoka gotyckiego z motywem małpy, XV w. | Plik:Małpa 2.jpg | Wycisk tłoka gotyckiego z motywem małpy, XV w. | ||
| − | |||
Plik:Małpa, Jeleń, zoomorficzne, wyc. tłoka na oprawie gdańskiej Introligatora Rozet, przełom XV i XVI w., PAN BG, fot. A. Wagner.jpg | Małpa (w lewym narożniku kompozycji) dekoracji tłoka stosowanego przez gdańskiego Introligatora Rozet, przełom XV i XVI w., PAN BG, fot. A. Wagner | Plik:Małpa, Jeleń, zoomorficzne, wyc. tłoka na oprawie gdańskiej Introligatora Rozet, przełom XV i XVI w., PAN BG, fot. A. Wagner.jpg | Małpa (w lewym narożniku kompozycji) dekoracji tłoka stosowanego przez gdańskiego Introligatora Rozet, przełom XV i XVI w., PAN BG, fot. A. Wagner | ||
Plik:Małpa 3.jpg | Motyw małpy wkomponowany w wić roślinną na radełku gotyckim, Kraków, pocz. XVI w. | Plik:Małpa 3.jpg | Motyw małpy wkomponowany w wić roślinną na radełku gotyckim, Kraków, pocz. XVI w. | ||
| + | Plik:Małpa 1.jpg | Motyw małpy wkomponowany w wić roślinną, zdobiącą plakietę niderlandzką, przed 1543 r. | ||
Plik:Małpa 3, Małpa z lustrem, prawdopodobnie Walenty Papież, Poznań, pocz. XVI w., Bavorowianum, BNim. Stefanyka we Lwowie.jpg | Tłok z motywem małpa trzymającej lustro, prawdopodobnie Walenty Papież, Poznań, pocz. XVI w., Baworowianum, BN im. Stefanyka, Lwów | Plik:Małpa 3, Małpa z lustrem, prawdopodobnie Walenty Papież, Poznań, pocz. XVI w., Bavorowianum, BNim. Stefanyka we Lwowie.jpg | Tłok z motywem małpa trzymającej lustro, prawdopodobnie Walenty Papież, Poznań, pocz. XVI w., Baworowianum, BN im. Stefanyka, Lwów | ||
Plik:Małpa, panoplium, jednorożec, waza, oprawa plateresco, Hiszpania, lata 70. XVI w., wg Fernández 1994.jpg | Motyw grającej małpy (w centrum zwierciadła) wśród innych motywów i ornamentów na oprawie w stylu plateresco, Hiszpania, lata 70. XVI w., wg Fernández 1994 | Plik:Małpa, panoplium, jednorożec, waza, oprawa plateresco, Hiszpania, lata 70. XVI w., wg Fernández 1994.jpg | Motyw grającej małpy (w centrum zwierciadła) wśród innych motywów i ornamentów na oprawie w stylu plateresco, Hiszpania, lata 70. XVI w., wg Fernández 1994 | ||
| Linia 24: | Linia 23: | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| − | # Günther 1921, tabl. IV/il. 74; | + | # Günther 1921, tabl. IV/il. 74; |
| + | # Ziesche, Becker 1977, s. 22; | ||
# Schwenke, Schunke 1979, tabl. 21; | # Schwenke, Schunke 1979, tabl. 21; | ||
# Schmidt-Künsemüller 1985, s. 195; | # Schmidt-Künsemüller 1985, s. 195; | ||
Aktualna wersja na dzień 10:55, 27 kwi 2022
Spis treści
Małpa
(także: małpka) (ang. monkey; fr. singe; niem. Affe)
Zwierzę, które jako „człowiek o zdegenerowanej naturze” (Bernard Silvestris) było w średniowieczu obciążone negatywną symboliką, związaną m.in. z lubieżnością i próżnością. W romańskim i gotyckim zdobnictwie introligatorskim przedstawiana najczęściej na kwadratowych i romboidalnych tłokach (przeważnie miniaturowych: od ok. 0,7 cm do ok. 1,8 cm) jako siedząca i wpatrująca się w okrągłe zwierciadło trzymane w jednej z rąk. Takiż wizerunek na tłoku w kształcie tarczy herbowej stosował w początkach XVI w. poznański introligator (prawdopodobnie Walenty Papież). Prostokątny tłok ze sceną osaczania jelenia przez zwierzęta symbolizujące siły nieczyste, w tym małpę, stosował na przełomie XV i XVI w. gdański Introligator Rozet. Jej motyw pojawiał się w dekoracji nacinanych opraw z XV w. Na plakietach niderlandzkich z 2 poł. XV-1 poł. XVI w. często ukazywana wśród wici, razem z innymi zwierzętami. Widnieje też wśród drôleries na radełkach gotyckich, używanych od schyłku XV w. do 2 ćw. XVI w. m.in. na oprawach krakowskich. W nowożytnym zdobnictwie introligatorskim pojawiała się bardzo rzadko.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Zoomorficzne motywy
Grafika
Małpa z lustrem w dekoracji zwierciadła oprawy nacinanej, Niemcy, XV w., Heraldische Meisterwerke, taf. 64b
Małpa z lustrem wśród innych motywów dekoracji oprawy nacinanej, Niemcy, XV w.
Wycisk tłoka gotyckiego z motywem małpy, XV w.
Małpa (w lewym narożniku kompozycji) dekoracji tłoka stosowanego przez gdańskiego Introligatora Rozet, przełom XV i XVI w., PAN BG, fot. A. Wagner
Motyw małpy wkomponowany w wić roślinną na radełku gotyckim, Kraków, pocz. XVI w.
Motyw małpy wkomponowany w wić roślinną, zdobiącą plakietę niderlandzką, przed 1543 r.
Tłok z motywem małpa trzymającej lustro, prawdopodobnie Walenty Papież, Poznań, pocz. XVI w., Baworowianum, BN im. Stefanyka, Lwów
Motyw grającej małpy (w centrum zwierciadła) wśród innych motywów i ornamentów na oprawie w stylu plateresco, Hiszpania, lata 70. XVI w., wg Fernández 1994
Przypisy
- Günther 1921, tabl. IV/il. 74;
- Ziesche, Becker 1977, s. 22;
- Schwenke, Schunke 1979, tabl. 21;
- Schmidt-Künsemüller 1985, s. 195;
- Fogelmark 1990, tabl. XI, XV-XVII, XXIII i in.;
- Fernández 1994, nr kat./il. 4;
- Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, s. 1.
Autor: A.W.
