Karta: Różnice pomiędzy wersjami
(→Rozróżnienie kart w kodeksie) |
|||
| (Nie pokazano 12 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
==Karta== | ==Karta== | ||
| − | (łac. charta – papier) | + | (łac. charta – papier; ang. leaf; niem. Blatt, Karte, fr. feuille, wł. foglia) |
| − | Podstawowy element bloku książki, jego najmniejsza część składowa, powstała przez złożenie arkusza | + | Podstawowy element bloku książki, jego najmniejsza część składowa, powstała najczęściej przez złożenie arkusza. Zazwyczaj są numerowane (zob. [[foliacja]]). Dawniej (przed wynalezieniem i upowszechnieniem papieru) karty w rękopisach pergaminowych nazywano „folium” (łac. liść). Karta ma dwie strony: recto (prawą, wierzchnią, pierwszą, awers) i verso (lewą, odwrotną, drugą, rewers). |
===Strefy kart=== | ===Strefy kart=== | ||
Na kartach kodeksu można wyróżnić następujące strefy (ang. leaves features): | Na kartach kodeksu można wyróżnić następujące strefy (ang. leaves features): | ||
| − | * rynnę (ang. | + | * rynnę (ang. gutter) - wewnętrzna część pomiędzy kartami w bloku, |
| − | * grzbiet (ang. | + | * grzbiet (ang. spine edge) – zewnętrzna część złożenia karty, |
* strony (ang. pages), | * strony (ang. pages), | ||
| − | * obszar tekstu (ang. text | + | * obszar tekstu (ang. text area) – kolumna lub kolumny tekstu, zapisane lub zadrukowane miejsce na stronie, |
| − | * marginesy (ang.margins) – niezapisane lub niezadrukowane fragmenty kart znadujące się przy ich krawędziach | + | * marginesy (ang. margins) – niezapisane lub niezadrukowane fragmenty kart znadujące się przy ich krawędziach. |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
===Rozróżnienie kart w kodeksie=== | ===Rozróżnienie kart w kodeksie=== | ||
| Linia 22: | Linia 18: | ||
* karty ochronne | * karty ochronne | ||
* karty przybyszowe. | * karty przybyszowe. | ||
| + | |||
| + | ===Otwory na kartach=== | ||
| + | Na kartach można zidentyfikować różne otwory. W rękopisach pergaminowych przy krawędzi zewnętrznej kart znajdują się drobne otwory (dziurki) służące do liniowania. W starych drukach można niekiedy zauważyć na kartach otwory “podrukarskie" (ang. press-pin holes) są one śladem znaczników istniejących w dawnych prasach drukarskich celem uzyskania równego rozłożenia druku na wszystkich kartach. W najwcześniejszych prasach, gdy “czarna sztuka” nie była jeszcze dostatecznie opanowana, tych znaczników było dużo, dlatego w inkunabułach można zidentyfikować więcej otworów “podrukarskich” niż w późniejszych drukach. Znajdują się one w różnych miejscach w zależności od ułożenia arkusza, w formatach folio zazwyczaj przy grzbiecie i można je pomylić z otworami od szycia książki. | ||
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
| Linia 30: | Linia 29: | ||
[[Karty ochronne]] <br> | [[Karty ochronne]] <br> | ||
[[Karty przybyszowe]] <br> | [[Karty przybyszowe]] <br> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| − | + | # Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, szp. 1109-1113. | |
| − | # | + | # Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 188-189. |
| − | + | ||
---- | ---- | ||
| − | Autor: ''' | + | Autor: '''M.P.B''' |
Aktualna wersja na dzień 10:33, 26 kwi 2022
Spis treści
Karta
(łac. charta – papier; ang. leaf; niem. Blatt, Karte, fr. feuille, wł. foglia)
Podstawowy element bloku książki, jego najmniejsza część składowa, powstała najczęściej przez złożenie arkusza. Zazwyczaj są numerowane (zob. foliacja). Dawniej (przed wynalezieniem i upowszechnieniem papieru) karty w rękopisach pergaminowych nazywano „folium” (łac. liść). Karta ma dwie strony: recto (prawą, wierzchnią, pierwszą, awers) i verso (lewą, odwrotną, drugą, rewers).
Strefy kart
Na kartach kodeksu można wyróżnić następujące strefy (ang. leaves features):
- rynnę (ang. gutter) - wewnętrzna część pomiędzy kartami w bloku,
- grzbiet (ang. spine edge) – zewnętrzna część złożenia karty,
- strony (ang. pages),
- obszar tekstu (ang. text area) – kolumna lub kolumny tekstu, zapisane lub zadrukowane miejsce na stronie,
- marginesy (ang. margins) – niezapisane lub niezadrukowane fragmenty kart znadujące się przy ich krawędziach.
Rozróżnienie kart w kodeksie
W kodeksach, niezależnie od czasu i miejsca powstania można rozróżnić następujące karty:
- karty właściwe (blok książki)
- karty integralne
- karty ochronne
- karty przybyszowe.
Otwory na kartach
Na kartach można zidentyfikować różne otwory. W rękopisach pergaminowych przy krawędzi zewnętrznej kart znajdują się drobne otwory (dziurki) służące do liniowania. W starych drukach można niekiedy zauważyć na kartach otwory “podrukarskie" (ang. press-pin holes) są one śladem znaczników istniejących w dawnych prasach drukarskich celem uzyskania równego rozłożenia druku na wszystkich kartach. W najwcześniejszych prasach, gdy “czarna sztuka” nie była jeszcze dostatecznie opanowana, tych znaczników było dużo, dlatego w inkunabułach można zidentyfikować więcej otworów “podrukarskich” niż w późniejszych drukach. Znajdują się one w różnych miejscach w zależności od ułożenia arkusza, w formatach folio zazwyczaj przy grzbiecie i można je pomylić z otworami od szycia książki.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Blok książki
Karty integralne
Karty ochronne
Karty przybyszowe
Przypisy
- Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, szp. 1109-1113.
- Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 188-189.
Autor: M.P.B
