Karta: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
 
(Nie pokazano 7 wersji utworzonych przez 2 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
==Karta==
 
==Karta==
(łac. charta – papier; ang. leaf; niem. Karte, fr. feuille)  
+
(łac. charta – papier; ang. leaf; niem. Blatt, Karte, fr. feuille, wł. foglia)  
  
Podstawowy element bloku książki, jego najmniejsza część składowa, powstała przez złożenie arkusza papieru. Zazwyczaj są numerowane (zob. [[foliacja]]).  Dawniej (przed wynalezieniem i upowszechnieniem papieru) karty w rękopisach pergaminowych nazywano „folium” (łac. liść). Karta ma dwie strony: recto (prawą, wierzchnią, pierwszą) i verso (lewą, odwrotną, drugą).  
+
Podstawowy element bloku książki, jego najmniejsza część składowa, powstała najczęściej przez złożenie arkusza. Zazwyczaj są numerowane (zob. [[foliacja]]).  Dawniej (przed wynalezieniem i upowszechnieniem papieru) karty w rękopisach pergaminowych nazywano „folium” (łac. liść). Karta ma dwie strony: recto (prawą, wierzchnią, pierwszą, awers) i verso (lewą, odwrotną, drugą, rewers).  
  
 
===Strefy kart===
 
===Strefy kart===
Linia 9: Linia 9:
 
* grzbiet (ang. spine edge) – zewnętrzna część złożenia karty,
 
* grzbiet (ang. spine edge) – zewnętrzna część złożenia karty,
 
* strony (ang. pages),
 
* strony (ang. pages),
* obszar tekstu (ang. text area) – zapisane lub zadrukowane miejsce na stronie,
+
* obszar tekstu (ang. text area) – kolumna lub kolumny tekstu, zapisane lub zadrukowane miejsce na stronie,
* marginesy (ang. margins) – niezapisane lub niezadrukowane fragmenty kart znadujące się przy ich krawędziach,
+
* marginesy (ang. margins) – niezapisane lub niezadrukowane fragmenty kart znadujące się przy ich krawędziach.
* liniowanie (ang. ruling).
+
 
+
===Otwory na kartach===
+
Na kartach można zidentyfikować różne otwory. W rękopisach pergaminowych przy krawędzi zewnętrznej kart znajdują się drobne otwory (dziurki) służące do liniowania. W starych drukach można niekiedy zauważyć na kartach otwory “podrukarskie" (ang. press-pin holes) są one śladem znaczników istniejących w dawnych prasach drukarskich celem uzyskania równego rozłożenia druku na wszystkich kartach. W najwcześniejszych prasach, gdy “czarna sztuka” nie była jeszcze dostatecznie opanowana, tych znaczników było dużo, dlatego w inkunabułach można zidentyfikować więcej otworów “podrukarskich” niż w późniejszych drukach. Znajdują się one w różnych miejscach w zależności od ułożenia arkusza, w formatach folio zazwyczaj przy grzbiecie i można je pomylić z otworami od szycia książki.
+
  
 
===Rozróżnienie kart w kodeksie===
 
===Rozróżnienie kart w kodeksie===
Linia 22: Linia 18:
 
* karty ochronne  
 
* karty ochronne  
 
* karty przybyszowe.
 
* karty przybyszowe.
 +
 +
===Otwory na kartach===
 +
Na kartach można zidentyfikować różne otwory. W rękopisach pergaminowych przy krawędzi zewnętrznej kart znajdują się drobne otwory (dziurki) służące do liniowania. W starych drukach można niekiedy zauważyć na kartach otwory “podrukarskie" (ang. press-pin holes) są one śladem znaczników istniejących w dawnych prasach drukarskich celem uzyskania równego rozłożenia druku na wszystkich kartach. W najwcześniejszych prasach, gdy “czarna sztuka” nie była jeszcze dostatecznie opanowana, tych znaczników było dużo, dlatego w inkunabułach można zidentyfikować więcej otworów “podrukarskich” niż w późniejszych drukach. Znajdują się one w różnych miejscach w zależności od ułożenia arkusza, w formatach folio zazwyczaj przy grzbiecie i można je pomylić z otworami od szycia książki.
  
 
==Zobacz też==
 
==Zobacz też==
Linia 31: Linia 30:
 
[[Karty przybyszowe]] <br>
 
[[Karty przybyszowe]] <br>
  
 +
==Przypisy==
 +
# Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, szp. 1109-1113.
 +
# Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 188-189.
 
----
 
----
Autor: '''MPG'''
+
Autor: '''M.P.B'''

Aktualna wersja na dzień 10:33, 26 kwi 2022

Karta

(łac. charta – papier; ang. leaf; niem. Blatt, Karte, fr. feuille, wł. foglia)

Podstawowy element bloku książki, jego najmniejsza część składowa, powstała najczęściej przez złożenie arkusza. Zazwyczaj są numerowane (zob. foliacja). Dawniej (przed wynalezieniem i upowszechnieniem papieru) karty w rękopisach pergaminowych nazywano „folium” (łac. liść). Karta ma dwie strony: recto (prawą, wierzchnią, pierwszą, awers) i verso (lewą, odwrotną, drugą, rewers).

Strefy kart

Na kartach kodeksu można wyróżnić następujące strefy (ang. leaves features):

  • rynnę (ang. gutter) - wewnętrzna część pomiędzy kartami w bloku,
  • grzbiet (ang. spine edge) – zewnętrzna część złożenia karty,
  • strony (ang. pages),
  • obszar tekstu (ang. text area) – kolumna lub kolumny tekstu, zapisane lub zadrukowane miejsce na stronie,
  • marginesy (ang. margins) – niezapisane lub niezadrukowane fragmenty kart znadujące się przy ich krawędziach.

Rozróżnienie kart w kodeksie

W kodeksach, niezależnie od czasu i miejsca powstania można rozróżnić następujące karty:

  • karty właściwe (blok książki)
  • karty integralne
  • karty ochronne
  • karty przybyszowe.

Otwory na kartach

Na kartach można zidentyfikować różne otwory. W rękopisach pergaminowych przy krawędzi zewnętrznej kart znajdują się drobne otwory (dziurki) służące do liniowania. W starych drukach można niekiedy zauważyć na kartach otwory “podrukarskie" (ang. press-pin holes) są one śladem znaczników istniejących w dawnych prasach drukarskich celem uzyskania równego rozłożenia druku na wszystkich kartach. W najwcześniejszych prasach, gdy “czarna sztuka” nie była jeszcze dostatecznie opanowana, tych znaczników było dużo, dlatego w inkunabułach można zidentyfikować więcej otworów “podrukarskich” niż w późniejszych drukach. Znajdują się one w różnych miejscach w zależności od ułożenia arkusza, w formatach folio zazwyczaj przy grzbiecie i można je pomylić z otworami od szycia książki.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Blok książki
Karty integralne
Karty ochronne
Karty przybyszowe

Przypisy

  1. Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, szp. 1109-1113.
  2. Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 188-189.

Autor: M.P.B