Lew: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
(→‎Zobacz też)
 
(Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 
==Lew==
 
==Lew==
−
(fr. lion)
+
(ang. lion; fr. lion, niem. Löwe)
 +
 
 +
Zwierzę o bogatej symbolice związanej ze sferą religijną i świecką, zarazem jeden z najczęstszych motywów zoomorficznych w zdobnictwie introligatorskim od średniowiecza po XIX-XX w. Na oprawach romańskich różne warianty motywu l. ujętego z boku (pojedynczego lub w antytetycznym układzie) należały do popularnych dekoracji prostokątnych lub kwadratowych tłoków.  Do ich rozpowszechnienia doszło na tłoczonych oprawach od przełomu XIV i XV w. Wówczas też skrystalizowały się typy ikonograficzne, pokrewne tym z innych dziedzin plastyki i rzemiosła artystycznego:
 +
 
 +
1) symbol ewangelisty Marka (zob. →ewangelistów symbole), jako uskrzydlony l. w aureoli i z banderolą zawierającą imię świętego;
 +
 
 +
2) lew heraldyczny jako godło na tarczy herbowej; odnosił się do herbów państwowych i rycerskich (np. godło Królestwa Czech – l. z koroną na głowie i podwójnym ogonem);
 +
 
 +
3) inne ujęcia l., przeważnie w konwencji heraldycznej – jako wspiętego, kroczącego lub stojącego, z otwartym pyskiem i niekiedy zaakcentowaną grzywą, łapami z pazurami i długim, zagiętym i często podwójnym ogonem; ukazywany na tłokach o różnym kształcie (z dominacją romboidalnych); znane m.in. z opraw gdańskiego Introligatora Smoka – młodszego.
 +
 
 +
W różnych kontekstach ukazywany na gotyckich plakietach 2 poł. XV-1 poł. XVI w. (np. w wizerunkach Maryi oraz św. Hieronima). Od renesansu prezentowany głównie w wizerunkach herbów, jako godło lub trzymacz/-cze herbowe (np. trzymacze w quasi superekslibrisach herbowych Gdańska z XVI-XVIII w.; godła herbowe superekslibrisów królów Hiszpanii, godła herbowe oraz trzymacz herbu władców Anglii); malowane lub wyciskane z tłoka wizerunki symbolu św. Marka ukazywano w centralnym medalionie opraw weneckich XVI w. (tzw. dogale).
 +
 
 +
==Zobacz też==
 +
 
 +
[[Indeks alfabetyczny ]] <br>
 +
[[Zoomorficzne motywy]] <br>
 +
[[Samson]] <br>
  
 
==Grafika==
 
==Grafika==
 
<gallery>
 
<gallery>
−
Plik:Lew 2.jpg
+
Plik:Lew 2.jpg | Motyw lwa heraldycznego (wspiętego) w gotyckim medalionie na tłoku gotyckim, XIV w.
−
Plik:Lew 1.jpg
+
Plik:Lew 3, opr. wrocławska 2 poł. XV w., Bibliotek Raczyńskich Poznań, fot. A. Wagner.jpg | Motyw lwa heraldycznego (wspiętego) na tłoku gotyckim, 2 poł. XV w.
−
Plik:Lew 1B.jpg
+
Plik:Lew 1B.jpg | Motyw lwa na tłoku gotyckim, pocz. XVI w.
 +
Plik:Lew 1.jpg| Motyw lwa wkomponowany w wić roślinną na plakiecie niderlandzkiej, 1 poł. XVI w.
 +
Plik:Okucia 15.jpg | Motyw lwa heraldycznego jako brązowego okucia narożnego, Gdańsk, XVII w., PAN BG, fot. A. Wagner
 +
</gallery>
 +
==Przypisy==
 +
# Goldschmidt 1967, t. 2, tabl. XLIV, XLVI, LXII i in.;
 +
# Schwenke, Schunke 1979, tabl. 186-196;
 +
# Carvin 1988, nr kat./il. AV.138, A.1803, M.915 i in.;
 +
# Federici, Houlis 1988, s. 48;
 +
# Nixon, Foot 1992, tabl. 22-25, 44-45, 48-49 i in.;
 +
# Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, s. 24;
 +
# Adler 2010, il. 4/26c, 4/27, 8/67 i in.;
 +
# Moreno Gallego 2012, il. 37-39, 41, 43 i in.;
 +
# Czyżak 2016, il. 256-258.
 +
----
 +
Autor: '''A.W.'''

Aktualna wersja na dzień 17:29, 24 kwi 2022

Lew

(ang. lion; fr. lion, niem. Löwe)

Zwierzę o bogatej symbolice związanej ze sferą religijną i świecką, zarazem jeden z najczęstszych motywów zoomorficznych w zdobnictwie introligatorskim od średniowiecza po XIX-XX w. Na oprawach romańskich różne warianty motywu l. ujętego z boku (pojedynczego lub w antytetycznym układzie) należały do popularnych dekoracji prostokątnych lub kwadratowych tłoków. Do ich rozpowszechnienia doszło na tłoczonych oprawach od przełomu XIV i XV w. Wówczas też skrystalizowały się typy ikonograficzne, pokrewne tym z innych dziedzin plastyki i rzemiosła artystycznego:

1) symbol ewangelisty Marka (zob. →ewangelistów symbole), jako uskrzydlony l. w aureoli i z banderolą zawierającą imię świętego;

2) lew heraldyczny jako godło na tarczy herbowej; odnosił się do herbów państwowych i rycerskich (np. godło Królestwa Czech – l. z koroną na głowie i podwójnym ogonem);

3) inne ujęcia l., przeważnie w konwencji heraldycznej – jako wspiętego, kroczącego lub stojącego, z otwartym pyskiem i niekiedy zaakcentowaną grzywą, łapami z pazurami i długim, zagiętym i często podwójnym ogonem; ukazywany na tłokach o różnym kształcie (z dominacją romboidalnych); znane m.in. z opraw gdańskiego Introligatora Smoka – młodszego.

W różnych kontekstach ukazywany na gotyckich plakietach 2 poł. XV-1 poł. XVI w. (np. w wizerunkach Maryi oraz św. Hieronima). Od renesansu prezentowany głównie w wizerunkach herbów, jako godło lub trzymacz/-cze herbowe (np. trzymacze w quasi superekslibrisach herbowych Gdańska z XVI-XVIII w.; godła herbowe superekslibrisów królów Hiszpanii, godła herbowe oraz trzymacz herbu władców Anglii); malowane lub wyciskane z tłoka wizerunki symbolu św. Marka ukazywano w centralnym medalionie opraw weneckich XVI w. (tzw. dogale).

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Zoomorficzne motywy
Samson

Grafika

  • Motyw lwa heraldycznego (wspiętego) w gotyckim medalionie na tłoku gotyckim, XIV w.

  • Motyw lwa heraldycznego (wspiętego) na tłoku gotyckim, 2 poł. XV w.

  • Motyw lwa na tłoku gotyckim, pocz. XVI w.

  • Motyw lwa wkomponowany w wić roślinną na plakiecie niderlandzkiej, 1 poł. XVI w.

  • Motyw lwa heraldycznego jako brązowego okucia narożnego, Gdańsk, XVII w., PAN BG, fot. A. Wagner

Przypisy

  1. Goldschmidt 1967, t. 2, tabl. XLIV, XLVI, LXII i in.;
  2. Schwenke, Schunke 1979, tabl. 186-196;
  3. Carvin 1988, nr kat./il. AV.138, A.1803, M.915 i in.;
  4. Federici, Houlis 1988, s. 48;
  5. Nixon, Foot 1992, tabl. 22-25, 44-45, 48-49 i in.;
  6. Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, s. 24;
  7. Adler 2010, il. 4/26c, 4/27, 8/67 i in.;
  8. Moreno Gallego 2012, il. 37-39, 41, 43 i in.;
  9. Czyżak 2016, il. 256-258.

Autor: A.W.

Źródło: „http://leksykon.oprawoznawczy.ukw.edu.pl/index.php?title=Lew&oldid=18097”