Format papieru: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
(→‎Przypisy)
 
(Nie pokazano 26 wersji utworzonych przez 2 użytkowników)
Linia 5: Linia 5:
  
 
===Formaty papieru czerpanego===  
 
===Formaty papieru czerpanego===  
−
Ograniczenie wielkości arkuszy papierów europejskich łączyło się z ręczną techniką czerpania papieru na sicie z ramą. Proporcje brzegów arkusza zwykle zbliżone były do złotej proporcji, wyrażały się stosunkiem 1:√2 lub też proporcją bardziej wydłużona: 2:3 lub bardziej kwadratową 3:4.
+
Ograniczenie wielkości arkuszy papierów europejskich łączyło się z ręczną techniką czerpania papieru na sicie z ramą. Proporcje brzegów arkusza zwykle zbliżone były do złotej proporcji, wyrażały się stosunkiem 8:5 (1,618:1).
  
−
Rozpoznano 12 głównych wielkości arkuszy papieru czerpanego:
+
Formaty papierów z biegiem czasu i w zależności od miejsca produkcji zmieniały nazwy, nadto formaty o tej samej nazwie wykazywały odchylenia wymiarów. Najstarsze przekazy pochodzą z XIV-wiecznej Bolonii i wymieniają następujące formaty:  
−
* Imperial (wielki imperial) 570 x 780 mm
+
* imperial (cesarski) – największy format, o wym.: 740 x 500 [mm] 
−
* Superroyal (imperial) 540 x 650 mm
+
* reale (królewski), o wym.: 615 x 445 [mm];
−
* Wielki royal (wielki królewski) 500 x 650 mm  
+
* mecome – pośredni, o wym.: 515 x 345 [mm];
−
* Mały royal (mały królewski) 480 x 640 mm  
+
* recute – mały, o wym.: 450 x 315 [mm].
−
* Duża mediana 460 x 590 mm
+
−
* Mała mediana 440 x 560 mm
+
−
* Duży register 420 x 530 mm
+
−
* Mały register 400 x 500 mm
+
−
* Stab (jednorożec) 380 x 480 mm
+
−
* Wielka propatria 360 x 450 mm
+
−
* Propatria (format szkolny) 340 x 430 mm
+
−
* Format kancelaryjny 330 x 420 mm  
+
  
−
Najstarsze przekazy dotyczące formatów papieru sięgają XIV w. (Bolonia) i wymieniają następujące formaty:  
+
W różnych krajach stosowano różne nazwy i formaty papieru:
−
* imperial (cesarski) – największy format, o wym.: 740 x 500 mm
+
 
−
* reale (królewski), o wym.: 615 x 445 mm;
+
{|
−
* mecome – pośredni, o wym.: 515 x 345 mm;
+
|+ Anglia
−
* recute – mały, o wym.: 450 x 315 mm.  
+
|-
−
Formaty papierów z biegiem czasu i w zależności od miejsca produkcji, zmieniały nazwy i wykazywały odchylenia wymiarów, np. papier stosowany ok. 1390 r. przez Ulmana Stromera w Norymberdze posiadał wymiary 420 x 300 mm.
+
| Imperial
−
Natomiast w Polsce w XV wieku, wraz z założeniem rodzimych papierni, pojawiły się dwa główne formaty arkuszy:  
+
| 720 x 528 [mm]
 +
|-
 +
| Elephant
 +
| 672 x 552 [mm]
 +
|-
 +
| Royal
 +
| 600 x 480 [mm]
 +
|-
 +
| Medium
 +
| 576 x 456 [mm]
 +
|-
 +
|
 +
| 528 x 432 [mm]
 +
|-
 +
| Demy, Printing
 +
| 520 x 420 [mm]
 +
|-
 +
| Large Post
 +
| 504 x 396 [mm]
 +
|-
 +
| Demy, Writing
 +
| 380 x 372 [mm]
 +
|-
 +
| Crown
 +
| 480 x 360 [mm]
 +
|-
 +
| Foolscap
 +
| 396 x 321 [mm]
 +
|}
 +
 
 +
{|
 +
|+ Francja
 +
|-
 +
| Grand Aigle
 +
| 1040 X 700 [mm]
 +
|-
 +
| Grand Colombier
 +
| 900 x 630 [mm]
 +
|-
 +
| Colombier
 +
| 850 x 620 [mm]
 +
|-
 +
| Petit Colombier
 +
| 800 x 600 [mm]
 +
|-
 +
| Soleil
 +
| 800 x 580 [mm]
 +
|-
 +
| Jesus
 +
| 760 x 560[mm]
 +
|-
 +
| Couronne
 +
| 720 x 460 [mm]
 +
|-
 +
| Raisin
 +
| 650 x 500 [mm]
 +
|-
 +
| Royal
 +
| 630 x 480 [mm]
 +
|-
 +
|Carre
 +
| 560 x 450 [mm]
 +
|-
 +
|Coquille
 +
| 560 x 440 [mm]
 +
|-
 +
| Telliere
 +
| 440 x 340 [mm]
 +
|-
 +
|Cloche
 +
| 400 x 300 [mm]
 +
|}
 +
     
 +
{|
 +
|+ Holandia
 +
|-
 +
| Imperial
 +
| 750 x 560 [mm]
 +
|-
 +
| Olifants
 +
| 720 x 620 [mm]
 +
|-
 +
| Royaal
 +
| 620 x 520 [mm]
 +
|-
 +
| Vierkant
 +
| 620 x 415 [mm]
 +
|-
 +
| Folio Post
 +
| 565 x 435 [mm]
 +
|-
 +
| Gr. Median
 +
| 560 x 470 [mm]
 +
|-
 +
| Kl. Median
 +
| 540 x 440 [mm]
 +
|-
 +
| Kl. Post
 +
| 480 x 370 [mm]
 +
|-
 +
| Schrijfformaat
 +
| 420 x 340 [mm]
 +
|}
 +
 
 +
{|
 +
|+ Niemcy
 +
|-
 +
| Imperial
 +
| 780 x 570 [mm]
 +
|-
 +
| Regal
 +
| 720 x 500 [mm]
 +
|-
 +
| Super Royal
 +
| 680 x 540 [mm]
 +
|-
 +
| Regal
 +
| 670 x 440 [mm]
 +
|-
 +
| Lexicon
 +
| 650 x 500 [mm]
 +
|-
 +
| Kl. Median
 +
| 560 x 440 [mm]
 +
|-
 +
| Register
 +
| 530 x 420 [mm]
 +
|-
 +
| Bischof
 +
| 480 x 380 [mm]
 +
|-
 +
| Bienenkorb
 +
| 450 x 360 [mm]
 +
|-
 +
| Pro patria
 +
| 430 x 340 [mm]
 +
|}
 +
 +
 
 +
W Polsce w XV wieku, wraz z założeniem rodzimych papierni, pojawiły się dwa główne formaty arkuszy:  
 
* regalis (zwany też królewskim) o wym.: 672 x 480 mm  
 
* regalis (zwany też królewskim) o wym.: 672 x 480 mm  
 
* mediana (zwany też comunis) o wym.: 576 x 308 mm.
 
* mediana (zwany też comunis) o wym.: 576 x 308 mm.
  
 
===Współczesne formaty papieru===
 
===Współczesne formaty papieru===
−
 
+
Podstawą współczesnego europejskiego systemu miar papieru są obserwacje XVIII-wiecznego fizyka Georga Lichtenberga, który dostrzegł prawidłowość, iż arkusz o proporcjach brzegów 1:√2 daje, po złamaniu na pół, tę samą proporcję długości boków w każdym każdym kolejnym stopniu. Prawidłowość tę wykorzystał rząd francuski wprowadzając w 1798 r. system metryczny wielkości papieru: punktem wyjścia był arkusz ''grand registre'' o wymiarach 42 x 59 cm. System ten nie przyjął się, ale został zaadaptowany przez Niemiecki Instytut Normalizacyjny w stworzonej w 1922 r. normie DIN 476, a ta z kolei była podstawą międzynarodowej normy ISO 216 oraz zgodnej z nią polskiej normy PN-EN ISO 216:2009. Norma ISO 216 definiuje dwa szeregi formatów: A i B. Punktem wyjścia dla formatu A jest powierzchnia arkusza A0 wynosząca 1 m². Wielkość formatu B wychodzi od długości boków: długość krótszego boku w formacie B0 wynosi 1 m. Zarówno w formacie A jak i B proporcja boków wynosi 1:√2, tj. 1 : 1,414 (z zaokrągleniem do pełnych milimetrów). Dodatkowo istnieje format C, odnoszący się głównie do rozmiarów kopert:
−
Podstawowa w Polsce norma arkuszy papieru PN-EN ISO 216:2009 jest zgodna z międzynarodową normą ISO 216. Norma ta pierwotnie została stworzona przez Niemiecki Instytut Normalizacyjny – (DIN 476) w 1922 r. Norma ISO 216 definiuje dwa szeregi formatów: A i B. Format C, stosowany głównie do rozmiarów kopert Najbardziej znanym formatem tego rodzaju jest A4.  Punktem wyjścia dla formatu A jest powierzchnia arkusza A0 wynosząca 1 m², dla formatu B długość krótszego boku w formacie B0 wynosząca 1 m. Zarówno w formacie A jak i B proporcja boków wynosi 1:√2 z zaokrągleniem do pełnych milimetrów.
+
  
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
 
|+ Tytuł
 
|+ Tytuł
 
!  
 
!  
−
! Rząd A
+
! Format A
−
! Rząd B
+
! Format B
−
! Rząd C
+
! Format C
 
|-
 
|-
 
| 0
 
| 0
−
| 841×1189
+
| 841×1189 [mm]
−
| 1000×1414
+
| 1000×1414 [mm]
−
| 917×1297
+
| 917×1297 [mm]
 
|-
 
|-
 
| 1
 
| 1
−
| 594×841
+
| 594×841 [mm]
−
| 707×1000
+
| 707×1000 [mm]
−
| 648×917
+
| 648×917 [mm]
 
|-
 
|-
 
| 2
 
| 2
−
| 420×594
+
| 420×594 [mm]
−
| 500×707
+
| 500×707 [mm]
−
| 458×648
+
| 458×648 [mm]
 
|-
 
|-
 
| 3
 
| 3
−
| 297×420
+
| 297×420 [mm]
−
| 353×500
+
| 353×500 [mm]
−
| 324×458
+
| 324×458 [mm]
 
|-
 
|-
 
| 4
 
| 4
−
| 210×297
+
| 210×297 [mm]
−
| 250×353
+
| 250×353 [mm]
−
| 229×324
+
| 229×324 [mm]
 
|-
 
|-
 
| 5
 
| 5
−
| 148×210
+
| 148×210 [mm]
−
| 176×250
+
| 176×250 [mm]
−
| 162×229
+
| 162×229 [mm]
 
|-
 
|-
 
| 6
 
| 6
−
| 105×148
+
| 105×148 [mm]
−
| 125×176
+
| 125×176 [mm]
−
| 114×162
+
| 114×162 [mm]
 
|}
 
|}
  
Linia 83: Linia 213:
 
[[Format biblioteczny]] <br>
 
[[Format biblioteczny]] <br>
 
[[Format bibliograficzny]] <br>
 
[[Format bibliograficzny]] <br>
−
[[Format atlasowy]] <br>
 
 
[[Format specjalny]] <br>
 
[[Format specjalny]] <br>
  
Linia 96: Linia 225:
 
==Przypisy==
 
==Przypisy==
  
−
# Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971.
+
# Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, szp. 724-726.
 +
# Moessner G., Buchbinder ABC, Bergisch Gladbach 1981, s. 84.
 +
# Format arkusza, w: Wikipedia https://pl.wikipedia.org/wiki/Format_arkusza
 +
# Houston Keith, Książka: najpotężniejszy przedmiot naszych czasów zbadany od deski do deski, Kraków 2017, s. 364-365.
 
----
 
----
−
Autor: '''MPG, E.P.'''
+
Autor: '''M.P.B., E.P.'''

Aktualna wersja na dzień 11:50, 24 kwi 2022

Format papieru

(niem. Papierformate, Normalformate)

Rozmiar arkusza papieru, niegdyś stanowiący wielkość pojedynczych, ręcznie czerpanych arkuszy, a współcześnie wielkość standardowych arkuszy używanych w działalności poligraficznej oraz dostępnych na rynku.

Formaty papieru czerpanego

Ograniczenie wielkości arkuszy papierów europejskich łączyło się z ręczną techniką czerpania papieru na sicie z ramą. Proporcje brzegów arkusza zwykle zbliżone były do złotej proporcji, wyrażały się stosunkiem 8:5 (1,618:1).

Formaty papierów z biegiem czasu i w zależności od miejsca produkcji zmieniały nazwy, nadto formaty o tej samej nazwie wykazywały odchylenia wymiarów. Najstarsze przekazy pochodzą z XIV-wiecznej Bolonii i wymieniają następujące formaty:

  • imperial (cesarski) – największy format, o wym.: 740 x 500 [mm]
  • reale (królewski), o wym.: 615 x 445 [mm];
  • mecome – pośredni, o wym.: 515 x 345 [mm];
  • recute – mały, o wym.: 450 x 315 [mm].

W różnych krajach stosowano różne nazwy i formaty papieru:

Anglia
Imperial 720 x 528 [mm]
Elephant 672 x 552 [mm]
Royal 600 x 480 [mm]
Medium 576 x 456 [mm]
528 x 432 [mm]
Demy, Printing 520 x 420 [mm]
Large Post 504 x 396 [mm]
Demy, Writing 380 x 372 [mm]
Crown 480 x 360 [mm]
Foolscap 396 x 321 [mm]
Francja
Grand Aigle 1040 X 700 [mm]
Grand Colombier 900 x 630 [mm]
Colombier 850 x 620 [mm]
Petit Colombier 800 x 600 [mm]
Soleil 800 x 580 [mm]
Jesus 760 x 560[mm]
Couronne 720 x 460 [mm]
Raisin 650 x 500 [mm]
Royal 630 x 480 [mm]
Carre 560 x 450 [mm]
Coquille 560 x 440 [mm]
Telliere 440 x 340 [mm]
Cloche 400 x 300 [mm]
Holandia
Imperial 750 x 560 [mm]
Olifants 720 x 620 [mm]
Royaal 620 x 520 [mm]
Vierkant 620 x 415 [mm]
Folio Post 565 x 435 [mm]
Gr. Median 560 x 470 [mm]
Kl. Median 540 x 440 [mm]
Kl. Post 480 x 370 [mm]
Schrijfformaat 420 x 340 [mm]
Niemcy
Imperial 780 x 570 [mm]
Regal 720 x 500 [mm]
Super Royal 680 x 540 [mm]
Regal 670 x 440 [mm]
Lexicon 650 x 500 [mm]
Kl. Median 560 x 440 [mm]
Register 530 x 420 [mm]
Bischof 480 x 380 [mm]
Bienenkorb 450 x 360 [mm]
Pro patria 430 x 340 [mm]


W Polsce w XV wieku, wraz z założeniem rodzimych papierni, pojawiły się dwa główne formaty arkuszy:

  • regalis (zwany też królewskim) o wym.: 672 x 480 mm
  • mediana (zwany też comunis) o wym.: 576 x 308 mm.

Współczesne formaty papieru

Podstawą współczesnego europejskiego systemu miar papieru są obserwacje XVIII-wiecznego fizyka Georga Lichtenberga, który dostrzegł prawidłowość, iż arkusz o proporcjach brzegów 1:√2 daje, po złamaniu na pół, tę samą proporcję długości boków w każdym każdym kolejnym stopniu. Prawidłowość tę wykorzystał rząd francuski wprowadzając w 1798 r. system metryczny wielkości papieru: punktem wyjścia był arkusz grand registre o wymiarach 42 x 59 cm. System ten nie przyjął się, ale został zaadaptowany przez Niemiecki Instytut Normalizacyjny w stworzonej w 1922 r. normie DIN 476, a ta z kolei była podstawą międzynarodowej normy ISO 216 oraz zgodnej z nią polskiej normy PN-EN ISO 216:2009. Norma ISO 216 definiuje dwa szeregi formatów: A i B. Punktem wyjścia dla formatu A jest powierzchnia arkusza A0 wynosząca 1 m². Wielkość formatu B wychodzi od długości boków: długość krótszego boku w formacie B0 wynosi 1 m. Zarówno w formacie A jak i B proporcja boków wynosi 1:√2, tj. 1 : 1,414 (z zaokrągleniem do pełnych milimetrów). Dodatkowo istnieje format C, odnoszący się głównie do rozmiarów kopert:

Tytuł
Format A Format B Format C
0 841×1189 [mm] 1000×1414 [mm] 917×1297 [mm]
1 594×841 [mm] 707×1000 [mm] 648×917 [mm]
2 420×594 [mm] 500×707 [mm] 458×648 [mm]
3 297×420 [mm] 353×500 [mm] 324×458 [mm]
4 210×297 [mm] 250×353 [mm] 229×324 [mm]
5 148×210 [mm] 176×250 [mm] 162×229 [mm]
6 105×148 [mm] 125×176 [mm] 114×162 [mm]

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Format książki
Format biblioteczny
Format bibliograficzny
Format specjalny

Grafika

  • Powstawanie formatów przez podział

Przypisy

  1. Encyklopedia wiedzy o książce [red. Birkenmajer A., Kocowski B., Trzynadlowski J.], Wrocław, Warszawa, Kraków, 1971, szp. 724-726.
  2. Moessner G., Buchbinder ABC, Bergisch Gladbach 1981, s. 84.
  3. Format arkusza, w: Wikipedia https://pl.wikipedia.org/wiki/Format_arkusza
  4. Houston Keith, Książka: najpotężniejszy przedmiot naszych czasów zbadany od deski do deski, Kraków 2017, s. 364-365.

Autor: M.P.B., E.P.

Źródło: „http://leksykon.oprawoznawczy.ukw.edu.pl/index.php?title=Format_papieru&oldid=18080”