Archiwalna oprawa: Różnice pomiędzy wersjami
(→Oprawa archiwalna) |
(→Zobacz też) |
||
| (Nie pokazano 19 wersji utworzonych przez 3 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | == | + | ==Archiwalna oprawa== |
| − | ang. account book binding, ledger binding, stationery binding; fr. couverture de registre, reliure à enveloppement, reliure de Lyon; niem. | + | (ang. account book binding, ledger binding, stationery binding; fr. couverture de registre, reliure à enveloppement, reliure de Lyon; niem. Archiveinband; wł. archivistica legatura) |
| − | + | ||
| − | + | Rodzaj oprawy historycznej, pierwotnie przeznaczonej dla dokumentów, które miały być archiwizowane i przechowywane długotrwale, np. kartulariusze (łac. cartularius) i kopiariusze. | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | Oprawa wykonana z naturalnego pergaminu, może być typem oprawy pergaminowej miękkiej lub sztywnej. Zazwyczaj posiada wiązania lub zamykana jest na klapę zakrywającą przednią krawędź bloku. W tym drugim przypadku tylna okładka jest przedłużona, następnie przechodząc przed przednią krawędzią, dochodzi do 1/3 a nawet niekiedy połowy powierzchni górnej okładki. Klapa przyjmuje najczęściej kształt prostokąta, trójkąta lub trapezu i jest zapinana na środku na metalowy guzik, klamry lub wiązana na rzemienie. W pergaminowych oprawach archiwalnych często znajdują się wzmocnienia grzbietu i przegubów w postaci dwóch lub więcej skórzanych pasków (wyprawy glinowej), doszytych lub dowiązanych do grzbietów. Czasami paski te są przedłużone i do nich przymocowane są klamry lub inny system zamykania (il. 2). Systemy i sposoby szycia w tego rodzaju oprawach są różnorodne (il. 3,4). | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| + | Oprawy te są rzadko dekorowane, wówczas dekoracje stanowią ślepe wyciski pojedynczych tłoków umiejscowione w wolnych przestrzeniach, pomiędzy elementami konstrukcyjnymi. W o.a. średniowiecznych są to zazwyczaj proste wzory geometryczne, później motywy dekoracyjne charakterystyczne dla danej epoki. | ||
| + | |||
| + | W XVII wieku pojawia się złocenie, są to jednak rzadkie przypadki i zazwyczaj ograniczone do wytłoczenia dużymi rzymskimi literami daty na przedniej okładce. Ten rodzaj oprawy był bardzo popularny w XVIII w. w Skandynawii i we Włoszech. Szczególnie znane są „Biccherne” (archiwalne księgi sieneńskie) i „Mariegole” (weneckie statuty cechowe) oraz rzymskie depozytariusze generalnej Izby Apostolskiej. Te ostatnie miały często luksusową dekorację charakteryzującą się prostokątną ramą, która otacza zwierciadło podzielone na dwa pola: w górnym wytłaczano godło papieskie, w dolnym - oznaczenia tomu i rok, a często także herb skarbnika. Księgi te mają niezwykłą wartość, ze względu na treść są znakomitym dokumentem historii. Tworzą ciągłą serię opraw, które w formie niezmienionej powstawały w Rzymie od XVI wieku do końca XVIII wieku. Stanowią tym samym unikalne świadectwo ewolucji tego rodzaju opraw przez okres 250 lat. | ||
| + | |||
| + | Badania nad tym typem opraw szczególnie intensywnie prowadzono w Niemczech. | ||
==Zobacz też== | ==Zobacz też== | ||
| + | [[Indeks alfabetyczny ]] <br> | ||
[[Kopertowa oprawa ]] <br> | [[Kopertowa oprawa ]] <br> | ||
[[Pergaminowe oprawy]] <br> | [[Pergaminowe oprawy]] <br> | ||
| + | [[Kartulariusz]] <br> | ||
==Grafika== | ==Grafika== | ||
| Linia 29: | Linia 26: | ||
File:Opr arch szirmai 303 1.jpg|il. 3. Schematy szycia książek przedstawionych na il.1. (rys. Szirmai, 2017, s. 303) | File:Opr arch szirmai 303 1.jpg|il. 3. Schematy szycia książek przedstawionych na il.1. (rys. Szirmai, 2017, s. 303) | ||
File:Opr arch szirmai 303 2.jpg|il. 4. Warianty szycia archiwalnego (oprawy archiwalnej). (rys. Szirmai, 2017, s. 303) | File:Opr arch szirmai 303 2.jpg|il. 4. Warianty szycia archiwalnego (oprawy archiwalnej). (rys. Szirmai, 2017, s. 303) | ||
| + | File:Oprawa pergaminowa z klapa.jpg|il. 5. Schemat oprawy archiwalnej. (rys. M. Dorębska) | ||
</gallery> | </gallery> | ||
==Przypisy== | ==Przypisy== | ||
| − | # Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002. | + | # Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 21. |
| − | # Szirmai J.A., The Archeology of medieval bookbinding, NY 2017. | + | # Szirmai J.A., The Archeology of medieval bookbinding, NY 2017, s. 285-317. |
---- | ---- | ||
| − | Autor: ''' | + | Autor: '''M.P.B.''' |
Aktualna wersja na dzień 10:42, 21 kwi 2022
Spis treści
Archiwalna oprawa
(ang. account book binding, ledger binding, stationery binding; fr. couverture de registre, reliure à enveloppement, reliure de Lyon; niem. Archiveinband; wł. archivistica legatura)
Rodzaj oprawy historycznej, pierwotnie przeznaczonej dla dokumentów, które miały być archiwizowane i przechowywane długotrwale, np. kartulariusze (łac. cartularius) i kopiariusze.
Oprawa wykonana z naturalnego pergaminu, może być typem oprawy pergaminowej miękkiej lub sztywnej. Zazwyczaj posiada wiązania lub zamykana jest na klapę zakrywającą przednią krawędź bloku. W tym drugim przypadku tylna okładka jest przedłużona, następnie przechodząc przed przednią krawędzią, dochodzi do 1/3 a nawet niekiedy połowy powierzchni górnej okładki. Klapa przyjmuje najczęściej kształt prostokąta, trójkąta lub trapezu i jest zapinana na środku na metalowy guzik, klamry lub wiązana na rzemienie. W pergaminowych oprawach archiwalnych często znajdują się wzmocnienia grzbietu i przegubów w postaci dwóch lub więcej skórzanych pasków (wyprawy glinowej), doszytych lub dowiązanych do grzbietów. Czasami paski te są przedłużone i do nich przymocowane są klamry lub inny system zamykania (il. 2). Systemy i sposoby szycia w tego rodzaju oprawach są różnorodne (il. 3,4).
Oprawy te są rzadko dekorowane, wówczas dekoracje stanowią ślepe wyciski pojedynczych tłoków umiejscowione w wolnych przestrzeniach, pomiędzy elementami konstrukcyjnymi. W o.a. średniowiecznych są to zazwyczaj proste wzory geometryczne, później motywy dekoracyjne charakterystyczne dla danej epoki.
W XVII wieku pojawia się złocenie, są to jednak rzadkie przypadki i zazwyczaj ograniczone do wytłoczenia dużymi rzymskimi literami daty na przedniej okładce. Ten rodzaj oprawy był bardzo popularny w XVIII w. w Skandynawii i we Włoszech. Szczególnie znane są „Biccherne” (archiwalne księgi sieneńskie) i „Mariegole” (weneckie statuty cechowe) oraz rzymskie depozytariusze generalnej Izby Apostolskiej. Te ostatnie miały często luksusową dekorację charakteryzującą się prostokątną ramą, która otacza zwierciadło podzielone na dwa pola: w górnym wytłaczano godło papieskie, w dolnym - oznaczenia tomu i rok, a często także herb skarbnika. Księgi te mają niezwykłą wartość, ze względu na treść są znakomitym dokumentem historii. Tworzą ciągłą serię opraw, które w formie niezmienionej powstawały w Rzymie od XVI wieku do końca XVIII wieku. Stanowią tym samym unikalne świadectwo ewolucji tego rodzaju opraw przez okres 250 lat.
Badania nad tym typem opraw szczególnie intensywnie prowadzono w Niemczech.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Kopertowa oprawa
Pergaminowe oprawy
Kartulariusz
Grafika
il. 1. Przykłady opraw archiwalnych. (fot. Szirmai, 2017, s. 302)
il. 2. Schemat typowej włoskiej oprawy archiwalnej. (rys. Macchi, 202, s. 21 )
il. 3. Schematy szycia książek przedstawionych na il.1. (rys. Szirmai, 2017, s. 303)
il. 4. Warianty szycia archiwalnego (oprawy archiwalnej). (rys. Szirmai, 2017, s. 303)
il. 5. Schemat oprawy archiwalnej. (rys. M. Dorębska)
Przypisy
- Macchi F., Macchi L., Dizionario illustrato della legatura, Milano, 2002, s. 21.
- Szirmai J.A., The Archeology of medieval bookbinding, NY 2017, s. 285-317.
Autor: M.P.B.
