Banderola: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
(→‎Banderola (filakteria))
(→‎Banderola)
 
(Nie pokazano 9 wersji utworzonych przez 4 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
−
===Banderola (filakteria)===(fr.banderole, fr.phylactère)
+
==Banderola==
 +
(filakteria) (ang. scroll; fr. banderole, phylactère; niem. Bandrole, Band)
  
−
1. stylizowany pas pergaminu bądź wstęga z zagiętymi lub zawiniętymi końcami, mieszczący napis. Motyw popularny w introligatorstwie gotyckim XV-pocz. XVI w., wyciskany z tłoka, przeważnie o małych rozmiarach (ok. 0,5-1 cm x 2-5 cm). W odniesieniu do treści napisów b. dzielą się na 2 kategorie: mieszczące słowa lub ich skróty o wymowie religijnej (np. „Maria” „Jhesus”, „ihs”) oraz mieszczące imię introligatora, nazwę miasta, w którym znajdował się warsztat, rzadziej zaś napis identyfikujący właściciela księgi (instytucjonalnego lub prywatnego); czasami na obu końcach wyrazów lub pomiędzy nimi umieszczone są drobne ozdobniki. Wzorem tego rodzaju przedstawień w innych dziedzinach plastyki i rzemiosła artystycznego, napisy miały krój teksturowy, a od schyłku XV w. niekiedy też antykwowy. Zarówno b. o funkcji dekoracyjnej jak i funkcji sygnatury introligatora oraz znaku własnościowego ukazywano w rozmaitych miejscach na okładzinach. W oprawach 1 poł. XV w. dominowało rozmieszczenie ich pojedynczych lub kilku motywów, rozproszonych wśród innych elementów dekoracji zwierciadła i jego ram. Pod koniec XV w. i na początku XVI w. coraz częściej kształtowano z ich zwielokrotnionych wycisków ornamenty w ramach, niekiedy przypominające sznurowy ornament. W Polsce najbardziej znane są b. na oprawach krakowskich i gdańskich od schyłku XV do pocz. XVI w. (np. Introligator z Banderolą „maria hilf”, Jakub Jeżowski, Introligator Smoka – młodszy), w podobnym czasie w Toruniu b. z sygnaturą posługiwał się Maciej Hadeber. Jako typowa dla estetyki gotyckiej b. całkowicie zanikła w introligatorstwie 1 poł. XVI w.  
+
===Banderola (znaczenie 1)===
 +
Stylizowany pas pergaminu bądź wstęga z zagiętymi lub zawiniętymi końcami, mieszczący napis. Motyw popularny w introligatorstwie gotyckim XV-pocz. XVI w., wyciskany z tłoka, przeważnie o małych rozmiarach (ok. 0,5-1 cm x 2-5 cm). W odniesieniu do treści napisów b. dzielą się na 2 kategorie: mieszczące słowa lub ich skróty o wymowie religijnej (np. „Maria” „Jhesus”, „ihs”) oraz mieszczące imię introligatora, nazwę miasta, w którym znajdował się warsztat, rzadziej zaś napis identyfikujący właściciela księgi (instytucjonalnego lub prywatnego); czasami na obu końcach wyrazów lub pomiędzy nimi umieszczone są drobne ozdobniki. Wzorem tego rodzaju przedstawień w innych dziedzinach plastyki i rzemiosła artystycznego, napisy miały krój teksturowy, a od schyłku XV w. niekiedy też antykwowy. Zarówno b. o funkcji dekoracyjnej jak i funkcji sygnatury introligatora oraz znaku własnościowego ukazywano w rozmaitych miejscach na okładzinach. W oprawach 1 poł. XV w. dominowało rozmieszczenie ich pojedynczych lub kilku motywów, rozproszonych wśród innych elementów dekoracji zwierciadła i jego ram. Pod koniec XV w. i na początku XVI w. coraz częściej kształtowano z ich zwielokrotnionych wycisków ornamenty w ramach, niekiedy przypominające sznurowy ornament. W Polsce najbardziej znane są b. na oprawach krakowskich i gdańskich od schyłku XV do pocz. XVI w. (np. Introligator z Banderolą „maria hilf”, Jakub Jeżowski, Introligator Smoka – młodszy), w podobnym czasie w Toruniu b. z sygnaturą posługiwał się Maciej Hadeber. Jako typowa dla estetyki gotyckiej b. całkowicie zanikła w introligatorstwie 1 poł. XVI w.  
  
−
2. ornament rzadko spotykany na oprawach gotyckich (XV w.) w formie sztywno zaginanej (zygazkowatej) wstęgi z prostą dekoracją (np. perełkowaniem); wyciskany z tłoka lub radełka.
+
===Banderola (znaczenie 2)===
 +
Ornament rzadko spotykany na oprawach gotyckich (XV w.) w formie sztywno zaginanej (zygazkowatej) wstęgi z prostą dekoracją (np. perełkowaniem); wyciskany z tłoka lub radełka.
  
 
==Zobacz też==
 
==Zobacz też==
  
−
[[sznurowy ornament ]] <br>
+
[[Indeks alfabetyczny ]] <br>
−
 
+
[[Sznurowy ornament ]] <br>
  
 
==Grafika==
 
==Grafika==
  
 
<gallery>
 
<gallery>
−
Plik:Banderola 1.jpg
+
Plik:Banderola 1.jpg | Banderola z sygnaturą introligatora na oprawie późnogotyckiej, 2 poł. XV w.
−
Plik:Banderola 2.jpg
+
Plik:Banderola 2.jpg | Banderole z napisem "maria" jako elementy dekoracji ornamentalnej oprawy późnogotyckiej, 2 poł. XV w.
 +
Plik:Banderola, Tondel il. na s. 163, Sygnatura Henryka Costera z Lubeki.jpg | Banderola jako sygnatura introligatora, Henryka Costera z Lubeki na oprawie Biblii 42-wierszowej Gutenberga, wg: Tondel, Inkunabuły..., 2007, il. na s. 163,
 +
Plik:Banderola 2, opr. inkunabułu, Bracz.jpg | Banderola jako sygnatura introligatora (na górze) oraz banderole jako ornament (u dołu) na oprawie późnogotyckiej, 3-4 ćw. XV w.
 +
Plik:Banderola 1b.jpg | Banderole jako ornament w obramieniu (bordiurze) zwierciadła oprawy późnogotyckiej, Wrocław, 2 poł. XV w.,Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu, fot. A. Wagner
 +
Plik:Banderola, Tondel XLVII.jpg | Banderole jako ornament w obramieniu (bordiurze) zwierciadła oprawy późnogotyckiej, 2 poł. XV w., repr. wg: Tondel, Inkunabuły..., 2007, tabl. XLVII   
  
 
</gallery>
 
</gallery>
Linia 20: Linia 27:
 
==Przypisy==
 
==Przypisy==
  
 +
# Goldschmidt 1967, t. 2, tabl. XIII, XCIX-CII, CV;
 
# EWOK 1971, szp. 106-107;  
 
# EWOK 1971, szp. 106-107;  
 +
# Ziesche, Becker 1977, s. 55;
 
# Schwenke, Schunke 1979, tabl. 284-296;  
 
# Schwenke, Schunke 1979, tabl. 284-296;  
 
# Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, s. 3;  
 
# Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, s. 3;  

Aktualna wersja na dzień 22:07, 1 kwi 2022

Banderola

(filakteria) (ang. scroll; fr. banderole, phylactère; niem. Bandrole, Band)

Banderola (znaczenie 1)

Stylizowany pas pergaminu bądź wstęga z zagiętymi lub zawiniętymi końcami, mieszczący napis. Motyw popularny w introligatorstwie gotyckim XV-pocz. XVI w., wyciskany z tłoka, przeważnie o małych rozmiarach (ok. 0,5-1 cm x 2-5 cm). W odniesieniu do treści napisów b. dzielą się na 2 kategorie: mieszczące słowa lub ich skróty o wymowie religijnej (np. „Maria” „Jhesus”, „ihs”) oraz mieszczące imię introligatora, nazwę miasta, w którym znajdował się warsztat, rzadziej zaś napis identyfikujący właściciela księgi (instytucjonalnego lub prywatnego); czasami na obu końcach wyrazów lub pomiędzy nimi umieszczone są drobne ozdobniki. Wzorem tego rodzaju przedstawień w innych dziedzinach plastyki i rzemiosła artystycznego, napisy miały krój teksturowy, a od schyłku XV w. niekiedy też antykwowy. Zarówno b. o funkcji dekoracyjnej jak i funkcji sygnatury introligatora oraz znaku własnościowego ukazywano w rozmaitych miejscach na okładzinach. W oprawach 1 poł. XV w. dominowało rozmieszczenie ich pojedynczych lub kilku motywów, rozproszonych wśród innych elementów dekoracji zwierciadła i jego ram. Pod koniec XV w. i na początku XVI w. coraz częściej kształtowano z ich zwielokrotnionych wycisków ornamenty w ramach, niekiedy przypominające sznurowy ornament. W Polsce najbardziej znane są b. na oprawach krakowskich i gdańskich od schyłku XV do pocz. XVI w. (np. Introligator z Banderolą „maria hilf”, Jakub Jeżowski, Introligator Smoka – młodszy), w podobnym czasie w Toruniu b. z sygnaturą posługiwał się Maciej Hadeber. Jako typowa dla estetyki gotyckiej b. całkowicie zanikła w introligatorstwie 1 poł. XVI w.

Banderola (znaczenie 2)

Ornament rzadko spotykany na oprawach gotyckich (XV w.) w formie sztywno zaginanej (zygazkowatej) wstęgi z prostą dekoracją (np. perełkowaniem); wyciskany z tłoka lub radełka.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Sznurowy ornament

Grafika

  • Banderola z sygnaturą introligatora na oprawie późnogotyckiej, 2 poł. XV w.

  • Banderole z napisem "maria" jako elementy dekoracji ornamentalnej oprawy późnogotyckiej, 2 poł. XV w.

  • Banderola jako sygnatura introligatora, Henryka Costera z Lubeki na oprawie Biblii 42-wierszowej Gutenberga, wg: Tondel, Inkunabuły..., 2007, il. na s. 163,

  • Banderola jako sygnatura introligatora (na górze) oraz banderole jako ornament (u dołu) na oprawie późnogotyckiej, 3-4 ćw. XV w.

  • Banderole jako ornament w obramieniu (bordiurze) zwierciadła oprawy późnogotyckiej, Wrocław, 2 poł. XV w.,Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu, fot. A. Wagner

  • Banderole jako ornament w obramieniu (bordiurze) zwierciadła oprawy późnogotyckiej, 2 poł. XV w., repr. wg: Tondel, Inkunabuły..., 2007, tabl. XLVII

Przypisy

  1. Goldschmidt 1967, t. 2, tabl. XIII, XCIX-CII, CV;
  2. EWOK 1971, szp. 106-107;
  3. Ziesche, Becker 1977, s. 55;
  4. Schwenke, Schunke 1979, tabl. 284-296;
  5. Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, s. 3;
  6. Garwoliński 2015, s. 107-132.

Autor: A.W.

Źródło: „http://leksykon.oprawoznawczy.ukw.edu.pl/index.php?title=Banderola&oldid=17832”