Szycie ściegiem podłużnym: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
(Utworzono nową stronę "Ścieg łańcuszkowy (ang. chain-stitch, link-stitch, kettle-stich; fr. chainette, brochage; niem. Fitzbund; wł. catenella) bezzwięzowy system szycia kodeksów, powsta...")
 
(→‎Zobacz też)
 
(Nie pokazano 28 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
−
Ścieg łańcuszkowy (ang. chain-stitch, link-stitch, kettle-stich; fr. chainette, brochage; niem. Fitzbund; wł. catenella) bezzwięzowy system szycia kodeksów, powstaje na grzbiecie bloku kodeksu, gdy nić po opuszczeniu wnętrza składki w stacji, zadzierzgiwana jest za nić składki poniżej, tworząc na grzbiecie plecionkę przypominającą łańcuszek.
+
==Szycie ściegiem podłużnym==
 +
(ang. long-stitch/long stitch sewing; niem. Langstichheftung)
  
−
==Historia==
+
Ścieg podłużny zwany też ściegiem prostym to bezzwięzowy system szycia kodeksów, powstaje na grzbiecie bloku kodeksu. Nie tworzy typowych stacji, jak ścieg łańcuszkowy, czy szycie na zwięzy, ale przebiega swobodnie przez grzbiety składek. Czasem wychodzi na grzbiet oprawy bloku, tam tworząc długie szwy.
−
Pierwsze przykłady kodeksów szytych ściegiem łańcuszkowym zidentyfikowano w kodeksach koptyjskich z z III w.n.e. Wiadmo, że stosowali go także Grecy, Armeńczycy i Persowie, a od przełomu VII i VIII wieku również Anglicy . Najstarszy z angielskich kodeksów – Ewangeliarz św. Kutberta (Stonyhurst Gospel) został zszyty właśnie ściegiem łańcuszkowym. Ze względu na niewielką ilość zachowanych kodeksów, wiedza na temat początków używania ściegu łańcuszkowego jest ograniczona. System ten pozostał jednak w użyciu przez kolejne wieki, podczas których w wielu krajach wykształciły się jego różne odmiany. Mimo zmiennej popularności, szycie ściegiem łańcuszkowym nigdy nie zostało porzucone, a od XX w. stało się przedmiotem zainteresowania badaczy, introligatorów i konserwatorów .
+
  
−
==Rodzaje szycia ściegiem łańcuszkowym==
+
===Historia===
−
* 1. Ścieg łańcuszkowy podstawowy (il. 1)- nić po wyjściu w stacji z środka składki na grzbiet kodeksu, zostaje przeciągnięta w dół, pod nić poprzedniej składki (il.2) lub za nici dwóch lub więcej składek poprzednich (il. 3), następnie przechodzi – w zależności od ilości powstających na grzbiecie ściegów – w górę, do kolejnej składki lub też do wnętrza tej samej składki, w tej samej stacji. Ścieg łańcuszkowy podstawowy stosowano i stosuje się do dzisiaj, przy zszywaniu książek systemami zwięzowymi, do tworzenia plątnika.  
+
Niemożliwe jest jednoznaczne stwierdzenie, kiedy i gdzie po raz pierwszy zastosowano system szycia podłużnego. W niektórych publikacjach tzw. "szycie koptyjskie" odnosi się zarówno do szycia ściegiem łańcuszkowym jak i do ściegu podłużnego. Wiadomo, że ścieg ten stosowano w średniowieczu, nie ma wzmianek o wcześniejszym jego stosowaniu. Najbardziej popularny był w XV wieku. Łączono go nierzadko, głównie w celach dekoracyjnych, ze ściegiem łańcuszkowym. Stosowano też barwne nici, którymi oplatano ścieg podłużny pełniący funkcję konstrukcyjną. Tworzono w ten sposób wielobarwne różne kompozycje. Ścieg podłużny ze zróżnicowaną popularnością stosowany jest do dzisiaj, szczególne w szyciu broszur (→holendrowanie).
−
* 2. Ścieg łańcuszkowy dwustacyjny bliźniaczy - na oba końce nici nawlekane są igły. Każda z igieł wprowadzana jest w składkę w innej stacji. We wnętrzu składki oba końce nici mijają się, opuszczając składkę przez inną stację. Następnie nici zadzierzgiwane są o nici składek poprzednich i wchodzą do stacji kolejnej składki. (il. 4)
+
 
−
* 3. Ścieg łańcuszkowy dwustacyjny zróżnicowany - nić prowadzona jest jedną igłą. łańcuszki są zróżnicowane, gdyż w jednym przypadku nić zadzierzgiwana jest o nić składki poprzedniej, w drugim wchodzi do stacji składki kolejnej. (il. 5)
+
===Rodzaje szyć ściegiem podłużnym===
−
* 4. ścieg łańcuszkowy łączony w połowie bloku - dwie połowy bloku szyje się oddzielnie od okładzin ku środkowi, następnie łączy się bloki nicią z dolnej połowy kodeksu (il. 6). Sposób ten jest charakterystyczny dla Bizancjum.
+
* Ścieg podłużny podstawowy bez plątnika - nić przechodzi przez grzbiet jednej składki w bardziej lub mniej regularnie rozmieszczonych otworach. Do kolejnej składki nić może być prowadzona w różnorodny sposób:
−
* 5. ścieg łańcuszkowy łączony ze ściegiem szelkowym - szycie prowadzone jest prze grzbiety składek i materiał obleczeniowy i jest widoczne na grzbiecie oprawionej książki. W XV w. przypada szczyt popularności w ten sposób wykonanych kodeksów. wówczas ścieg łańcuszkowy łączony był ze ściegiem podłużnym, spełniając jednocześnie funkcję konstrukcyjną i dekoracyjną, przyjmując nierzadko kształt okręgów (il. 7). Grzbiet oprawy był zazwyczaj wzmocniony listwą, wykonaną z rogów zwierzęcych, pergaminu, drewna lub grubej skóry. Rozwiązanie to było popularne m.in. w Niemczech, Szwajcarii, Austrii, Czechach i Polsce. W niektórych przypadkach ścieg łańcuszkowy pełnił wyłącznie funkcję dekoracyjną.  z blokiem. Niekiedy pomiędzy ściegiem łańcuszkowym wykonanym na bloku a obleczeniem stosowano dodatkowe wzmocnienie w postaci najczęściej skórzanych pasków, tzw. ochraniacze.
+
** Wersja 1 - nić prowadzona jest z przedostatniego otworu dolnej składki do ostatniego otworu górnej składki. (il. 1)
 +
** Wersja 2 - nić prowadzona jest z ostatniego otworu dolnej składki do jej wnętrza, następnie  cofa się w jej wnętrzu do otworu przedostatniego, z którego wychodzi na zewnątrz i następnie wchodzi do przedostatniego otworu górnej składki. (il. 2)
 +
** Wersja 3 - nić prowadzona jest we wnętrzu składki do otworu umieszczonego w pewnej odległości od jej końca, w otworze tym wychodzi z wnętrza i prowadzona jest do końca składki, tam jest wprowadzana do wnętrza składki kolejnej. Na końcu grzbietów składek, w miejscu przechodzenia nici z jednej składki do drugiej podkładana jest tkanina, skóra lub inny materiał, celem uchronienia grzbietów składek przed przerwaniem. (il. 3)
 +
* Ścieg podłużny podstawowy z plątnikiem - nić prowadzona jest przez grzbiety składek jak w ściegu podłużnym  Następnie nić wychodzi z ostatniego otworu składki, umieszczonego w pewnej odległości od jej końca, zadzierzgiwana jest o nić składki dolnej i następnie wchodzi do wnętrza składki kolejnej. W ten sposób tworzą się, biegnące w pewnej odległości od krawędzi bloku dwa ściegi łańcuszkowe - plątniki. (il. 4)
 +
* Ścieg podłużny splątany - nić prowadzona jest przez grzbiety składek regularnie. Po wyjściu z górnej składki, jest owijana spiralnie wokół nici dolnej składki i wprowadzana z powrotem do górnej składki (il.5)
 +
* Ścieg podłużny francuski (ang. French sewing, French link stitch) - sporadycznie opisywany. Przypomina ścieg podłużny podstawowy, przy czym w miejscach, gdzie nić jest widoczna na grzbiecie, przed ponownym wejściem do wnętrza składki, przeciągana jest przez szew w składce poniżej. Zbyt silne naciągnięcie nici może skutkować wklęśnięciem grzbietu. Ścieg ten ze względu na niewielką wytrzymałość stosowano do zszywania niewielkich kodeksów, najczęściej w miękkich oprawach. (il. 6)
 +
* Ścieg podłużny fantazyjny - najczęściej stosowany jest do połączenia bloku z oprawą i widoczny jest na zewnątrz grzbietu okładki. Wykorzystuje się do jego wykonania połączenia różnych ściegów podłużnych. Bywa, że oplot wykonany jest na ściegu podstawowym  inną, często barwną nicią, celem podniesienia walorów estetycznych. (il. 7)
 +
Oprawy z zastosowaniem ściegu fantazyjnego uwidocznionego na zewnątrz okładki są realizowane we współczesnym introligatorstwie artystycznym.
  
 
==Zobacz też==
 
==Zobacz też==
−
* ochraniacz
+
 
−
* sposób szycia
+
[[Indeks alfabetyczny ]] <br>
−
* system szycia
+
[[System szycia]] <br>
−
* szycie ściegiem na pierścień
+
[[Holendrowanie]] <br>
−
* szycie ściegiem szelkowym
+
  
 
==Grafika==
 
==Grafika==
  
 
<gallery>
 
<gallery>
−
File:Łan 1.jpg|il. 1. Ścieg łańcuszkowy podstawowy. (rys. Bardensteian R., 2015, s. 79)
+
File:Pod 1.jpg|il. 1. Ścieg podłużny podstawowy bez plątnika, wersja 1. (rys. K. Komsta-Sławińska)
−
File:Łan 2.jpg|il. 2. Ścieg łańcuszkowy podstawowy zadzierzgiwany za nić poprzedniej składki. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 17)
+
File:Pod 2.jpg|il. 2. Ścieg podłużny podstawowy bez plątnika, wersja 2. (rys. K. Komsta-Sławińska)
−
File:Łan 3.jpg|il. 3. Ścieg łańcuszkowy podstawowy, zadzierzgiwany za nić dwóch i więcej poprzednich składek. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 17)
+
File:Pod 3.jpg|il. 3. Ścieg podłużny podstawowy bez plątnika, wersja 3. (rys. K. Komsta-Sławińska)
−
File:Łan 4.jpg|il. 4. Ścieg łańcuszkowy dwustacyjny bliźniaczy. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 17)
+
File:Pod 4.jpg|il. 4. Ścieg podłużny podstawowy z plątnikiem. (rys. K. Komsta-Sławińska)
−
File:Łan 5.jpg|il. 5. Ścieg łańcuszkowy dwustacyjny zróżnicowany. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 17)
+
File:Pod 5.jpg|il. 5. Ścieg podłużny splątany. (rys. K. Komsta-Sławińska)
−
File:Łan 6.jpg|il. 6. Ścieg łańcuszkowy łączony w połowie bloku. (rys. Szirmai J.A., 2017, s. 69)
+
File:Francuskie.jpg|il. 6. Ścieg podłużny francuski. (rys. Johnson A.W., 1978, s. 66)
−
File:Łan 7 szir s.300.jpg|il. 7. Ścieg łańcuszkowy łączony ze ściegiem szelkowym. (fot. Petersen D.E, 1975 [za:]Szirmai J.A., 2017, s. 300)
+
File:Pod 6.jpg|il. 7. Ścieg podłużny fantazyjny. (rys. K. Komsta-Sławińska)
 +
File:Lenart Żeromski.JPG|Rękopisy S. Żeromskiego zakonserwowane i oprawione przez Bonawenturę Lenarta
  
 
</gallery>
 
</gallery>
−
 
  
 
==Przypisy==
 
==Przypisy==
−
# Bardenstein R., Historical Bindings of the Chamberlain-Warren Samaritan Collection, [w:] Sauve Mechanichals. Essays on the History of Bookbinding [red. Miller J.], Volume 3, 2016.
+
# Miller J., Books will speak plain. A handbook for identifying and describing historical bindings, 2014, s. 125, 468.
−
# Johnson A.W., The Thames and Hudson Mannual of Bookbinding, Londyn, 1978.
+
# Pokorzyńska E., Z dziejów introligatorstwa warszawskiego XIX i 1. połowy XX wieku, Katowice, 2009, s. 26.
−
# Majkowski H., Krótki zarys historii introligatorstwa [w:] „Polska gazeta introligatorska”, 1933, nr 6.
+
# Spitzmueller P.J., A Visual Dictionary of Traditional Long- and Linkstitch Bookbinding Terminology w: J. Miller (red.), Sauve Mechanichals. Essays on the History of Bookbinding, Volume 2, 2015, s. 383-385.
−
# Marks P.J.M., The British Library Guide to Bookbinding History and Techniques, Londyn, 1998.
+
# Szirmai J.A.,  The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017, s. 297-301.
−
# Middleton B.C., A History of English Craft Bookbinding Technique, Londyn, 1978.
+
# Wachnik B., Systemy szycia zabytkowych kodeksów - terminologia, historia, systematyka, zagadnienia konserwatorskie, część teoretyczno-badawcza pracy dyplomowej magisterskiej, promotor: dr hab. M. Pronobis-Gajdzis, prof. UMK, Toruń UMK 2020, s. 20, 44, 98-102.
−
# Miller J., Books will speak plain. A handbook for identifying and describing historical bindings, 2014.
+
 
−
# Miller J., Puzzle me this, Early bindings fragments in the Papyrology Collection of the University of Michigan Collection [w:] Sauve Mechanichals. Essays on the History of Bookbinding [red. J. Miller], Volume 2, 2015.
+
−
# Pokorzyńska E., Z dziejów introligatorstwa warszawskiego XIX i 1. połowy XX wieku, Katowice, 2009.
+
−
# Szirmai J.A.,  The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017.
+
−
# Zjawiński Z., Introligatorstwo, Warszawa, 1966.
+
  
  
 
----
 
----
−
Autor: '''MPG, B.W.'''
+
Autor: '''M.P.B.'''

Aktualna wersja na dzień 23:14, 27 mar 2022

Szycie ściegiem podłużnym

(ang. long-stitch/long stitch sewing; niem. Langstichheftung)

Ścieg podłużny zwany też ściegiem prostym to bezzwięzowy system szycia kodeksów, powstaje na grzbiecie bloku kodeksu. Nie tworzy typowych stacji, jak ścieg łańcuszkowy, czy szycie na zwięzy, ale przebiega swobodnie przez grzbiety składek. Czasem wychodzi na grzbiet oprawy bloku, tam tworząc długie szwy.

Historia

Niemożliwe jest jednoznaczne stwierdzenie, kiedy i gdzie po raz pierwszy zastosowano system szycia podłużnego. W niektórych publikacjach tzw. "szycie koptyjskie" odnosi się zarówno do szycia ściegiem łańcuszkowym jak i do ściegu podłużnego. Wiadomo, że ścieg ten stosowano w średniowieczu, nie ma wzmianek o wcześniejszym jego stosowaniu. Najbardziej popularny był w XV wieku. Łączono go nierzadko, głównie w celach dekoracyjnych, ze ściegiem łańcuszkowym. Stosowano też barwne nici, którymi oplatano ścieg podłużny pełniący funkcję konstrukcyjną. Tworzono w ten sposób wielobarwne różne kompozycje. Ścieg podłużny ze zróżnicowaną popularnością stosowany jest do dzisiaj, szczególne w szyciu broszur (→holendrowanie).

Rodzaje szyć ściegiem podłużnym

  • Ścieg podłużny podstawowy bez plątnika - nić przechodzi przez grzbiet jednej składki w bardziej lub mniej regularnie rozmieszczonych otworach. Do kolejnej składki nić może być prowadzona w różnorodny sposób:
    • Wersja 1 - nić prowadzona jest z przedostatniego otworu dolnej składki do ostatniego otworu górnej składki. (il. 1)
    • Wersja 2 - nić prowadzona jest z ostatniego otworu dolnej składki do jej wnętrza, następnie cofa się w jej wnętrzu do otworu przedostatniego, z którego wychodzi na zewnątrz i następnie wchodzi do przedostatniego otworu górnej składki. (il. 2)
    • Wersja 3 - nić prowadzona jest we wnętrzu składki do otworu umieszczonego w pewnej odległości od jej końca, w otworze tym wychodzi z wnętrza i prowadzona jest do końca składki, tam jest wprowadzana do wnętrza składki kolejnej. Na końcu grzbietów składek, w miejscu przechodzenia nici z jednej składki do drugiej podkładana jest tkanina, skóra lub inny materiał, celem uchronienia grzbietów składek przed przerwaniem. (il. 3)
  • Ścieg podłużny podstawowy z plątnikiem - nić prowadzona jest przez grzbiety składek jak w ściegu podłużnym Następnie nić wychodzi z ostatniego otworu składki, umieszczonego w pewnej odległości od jej końca, zadzierzgiwana jest o nić składki dolnej i następnie wchodzi do wnętrza składki kolejnej. W ten sposób tworzą się, biegnące w pewnej odległości od krawędzi bloku dwa ściegi łańcuszkowe - plątniki. (il. 4)
  • Ścieg podłużny splątany - nić prowadzona jest przez grzbiety składek regularnie. Po wyjściu z górnej składki, jest owijana spiralnie wokół nici dolnej składki i wprowadzana z powrotem do górnej składki (il.5)
  • Ścieg podłużny francuski (ang. French sewing, French link stitch) - sporadycznie opisywany. Przypomina ścieg podłużny podstawowy, przy czym w miejscach, gdzie nić jest widoczna na grzbiecie, przed ponownym wejściem do wnętrza składki, przeciągana jest przez szew w składce poniżej. Zbyt silne naciągnięcie nici może skutkować wklęśnięciem grzbietu. Ścieg ten ze względu na niewielką wytrzymałość stosowano do zszywania niewielkich kodeksów, najczęściej w miękkich oprawach. (il. 6)
  • Ścieg podłużny fantazyjny - najczęściej stosowany jest do połączenia bloku z oprawą i widoczny jest na zewnątrz grzbietu okładki. Wykorzystuje się do jego wykonania połączenia różnych ściegów podłużnych. Bywa, że oplot wykonany jest na ściegu podstawowym inną, często barwną nicią, celem podniesienia walorów estetycznych. (il. 7)

Oprawy z zastosowaniem ściegu fantazyjnego uwidocznionego na zewnątrz okładki są realizowane we współczesnym introligatorstwie artystycznym.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
System szycia
Holendrowanie

Grafika

  • il. 1. Ścieg podłużny podstawowy bez plątnika, wersja 1. (rys. K. Komsta-Sławińska)

  • il. 2. Ścieg podłużny podstawowy bez plątnika, wersja 2. (rys. K. Komsta-Sławińska)

  • il. 3. Ścieg podłużny podstawowy bez plątnika, wersja 3. (rys. K. Komsta-Sławińska)

  • il. 4. Ścieg podłużny podstawowy z plątnikiem. (rys. K. Komsta-Sławińska)

  • il. 5. Ścieg podłużny splątany. (rys. K. Komsta-Sławińska)

  • il. 6. Ścieg podłużny francuski. (rys. Johnson A.W., 1978, s. 66)

  • il. 7. Ścieg podłużny fantazyjny. (rys. K. Komsta-Sławińska)

  • Rękopisy S. Żeromskiego zakonserwowane i oprawione przez Bonawenturę Lenarta

Przypisy

  1. Miller J., Books will speak plain. A handbook for identifying and describing historical bindings, 2014, s. 125, 468.
  2. Pokorzyńska E., Z dziejów introligatorstwa warszawskiego XIX i 1. połowy XX wieku, Katowice, 2009, s. 26.
  3. Spitzmueller P.J., A Visual Dictionary of Traditional Long- and Linkstitch Bookbinding Terminology w: J. Miller (red.), Sauve Mechanichals. Essays on the History of Bookbinding, Volume 2, 2015, s. 383-385.
  4. Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017, s. 297-301.
  5. Wachnik B., Systemy szycia zabytkowych kodeksów - terminologia, historia, systematyka, zagadnienia konserwatorskie, część teoretyczno-badawcza pracy dyplomowej magisterskiej, promotor: dr hab. M. Pronobis-Gajdzis, prof. UMK, Toruń UMK 2020, s. 20, 44, 98-102.


Autor: M.P.B.

Źródło: „http://leksykon.oprawoznawczy.ukw.edu.pl/index.php?title=Szycie_ściegiem_podłużnym&oldid=17822”