Papiery nakrapiane: Różnice pomiędzy wersjami

Z Leksykon oprawoznawczy
Skocz do: nawigacja, szukaj
(→‎Papiery nakrapiane)
 
(Nie pokazano 31 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
−
papier nakrapiany, inna nazwa: francuski papier skórzany (ang. sprinkled paper, plover‟s egg, niem. Sprenklenpapier, Frantz Leder Papier) - rodzaj papieru dekoracyjnego wykonywanego sposobem rzemieślniczym w warsztatach introligatorskich. W założeniu imitujący lico skóry. Tło papieru nakrapianego zazwyczaj było jasnobrązowe, a zdobiące go kropki były ciemniejsze, np. czarne, brunatne, brązowe (il. 1).
+
==Papiery nakrapiane==
 +
(francuski papier skórzany) (ang. sprinkled papers, plover marbled papers, niem. Sprenkelpapier, Frantz Leder Papier, Kiebitzpapier)
  
−
==Historia==
+
Rodzaj papieru dekoracyjnego wykonywanego sposobem rzemieślniczym w warsztatach introligatorskich przez nakrapianie ciemną farbą na jaśniejsze tło papieru.
−
Papiery nakrapiane pojawiły się w Europie około 1580 r. W założeniu papiery te miały imitować lico skóry. We wzorniku papierów dekoracyjnych Georga Christopha Stoy‟a z 1730 r. niemiecka nazwa "Frantz Leder Papier", nawiązywała do ich podobieństwa do skór. Jednak w języku  angielskim była na te papiery stosowana również nazwa "plover‟s egg", nadana ze względu na podobieństwo papieru nakrapianego do ptasiego jaja (siewki).  
+
Papiery nakrapiane pojawiły się w Europie około 1580 r. W założeniu miały imitować lico skóry, na co wskazuje niemiecka nazwa "Frantz Leder Papier" we wzorniku papierów G.C. Stoy’a z 1730 r. Podobieństwo papieru nakrapianego do ptasiego jaja ujawnia angielska nazwa "plover's egg" (jajo siewki) oraz niemiecka Kiebitz (czajka).
  
−
==Technika wykonania==
+
===Technika wykonania===
 
Wykonanie papieru nakrapianego polegało na nakropieniu pędzlem farb w różnych kolorach, np. czarnym, czerwonym lub brązowym na powierzchnię arkusza papieru. Nakropienie można było wykonać pędzlem o długim włosiu (il. 2) zanurzonymi w farbie poprzez uderzanie nimi w specjalną metalową podkładkę (il. 3). Można było użyć również szczotki o krótkim włosiu (il. 4)i wykonać nakrapianie pocierając włosie metalową blaszką, palcem lub specjalnym sitkiem (il. 5).
 
Wykonanie papieru nakrapianego polegało na nakropieniu pędzlem farb w różnych kolorach, np. czarnym, czerwonym lub brązowym na powierzchnię arkusza papieru. Nakropienie można było wykonać pędzlem o długim włosiu (il. 2) zanurzonymi w farbie poprzez uderzanie nimi w specjalną metalową podkładkę (il. 3). Można było użyć również szczotki o krótkim włosiu (il. 4)i wykonać nakrapianie pocierając włosie metalową blaszką, palcem lub specjalnym sitkiem (il. 5).
 +
 +
===Modyfikacje===
 +
W II. poł. XIX i na pocz. XX w. nastąpił nawrót do papierów nakrapianych, traktowanych jako imitacje papierów marmurkowych. Wiele z nich nie było już dziełem samych introligatorów, lecz specjalnych wytwórni, a niektóre były produkowane maszynowo.
 +
 +
Dla uzyskania zróżnicowanych efektów wizualnych eksperymentowano z typem farb, stosując obok farb tradycyjnych - farby anilinowe, bejce, tusze, atramenty itp., a także dodając do farb różne substancje: krochmal, ałun, mleko wapienne, spirytus, kwas. Wskutek reakcji zawartych w barwnikach i dodatkach związków chemicznych, powstawały niezwykłe efekty rozpływania lub wypierania farb, plam o niejednorodnej fakturze i poszarpanych krawędziach, zabarwionych silniej na skrajach lub przeciwnie - w centrum, z rozmytymi krawędziami. Elementem modyfikującym był także rodzaj zastosowanego papieru oraz jego przygotowanie, np. zwilżenie, poddanie powierzchni działaniu substancji aktywnych chemicznie, jak np. wodorotlenku potasu, ałunu.
 +
 +
W końcu podejmowano różne działania już po nakropieniu farb, np. natryskiwanie wodą, spirytusem lub substancjami odbarwiającymi (kwas konopny) oraz zmiany ustawienia papieru (pionizacja, przechylenie) co wywoływało spływanie farby lub środka odbarwiającego i powstawanie śladów ściekania ([[Marmoryzowane oprawy]], [[Papiery klajstrowe ściekające]]).
 +
 +
==Zobacz też==
 +
 +
[[Indeks alfabetyczny ]] <br>
 +
[[Papier agatowy]] <br>
 +
[[Gustav-marmor]] <br>
 +
[[Papier klajstrowy ściekający]] <br>
 +
[[Papier spirytusowy]] <br>
  
 
==Grafika==
 
==Grafika==
Linia 15: Linia 31:
 
File:Krop3.jpg|il. 3. Szczotka z krótkim włosiem.
 
File:Krop3.jpg|il. 3. Szczotka z krótkim włosiem.
 
File:Krop4.jpg|il. 4. Sitko służące do nakrapiania.
 
File:Krop4.jpg|il. 4. Sitko służące do nakrapiania.
−
File:Bookbinders_2.jpg|il. 5. Rzemieślnik wykonuje nakrapianie obleczenia okładek (Fig.3) i marmoryzowanie skórzanego obleczenia (Fig.5) używając pędzla o długim włosiu, którym uderza o metalową podkładkę.  
+
File:Krop1.jpg|il. 5. Rzemieślnik wykonuje nakrapianie obleczenia okładek (Fig.3) i marmoryzowanie skórzanego obleczenia (Fig.5) używając pędzla o długim włosiu, którym uderza o metalową podkładkę.  
 +
File:Atramentowy.jpeg|Wzór powstały przez nakrapianie atramentem na zwilżony papier (niem. Tuschepapier)
 +
File: Chmurny.jpg|Wzór chmurny, papier Stefana Szczerbińskiego
 
</gallery>
 
</gallery>
  
 
==Przypisy==
 
==Przypisy==
−
 
+
# Diehl Edith, Bookbinding: Its Background and Technique, Nowy Jork, 1980, s. 187.
−
# Crane J. E., Bookbinding, Londyn.
+
# Haemmerle A. von, Buntpapiere: Herrkomen, Geshichte, Techniken, Beziehungenzur Kunst, Monachium, 1961, s. 174.
−
# Diehl Edith, Bookbinding: Its Background and Technique, Nowy Jork, 1980.
+
# Krauze S., Rinck J., Buntpapier – ein Bestimmungsbuch, Decorated Papers – a Guidebook, Sierpapier – een Gids, Stuttgart, 2016, s. 218.
−
# Haemmerle A. von, Buntpapiere: Herrkomen, Geshichte, Techniken, Beziehungenzur Kunst, Monachium, 1961.
+
−
# Krauze S., Rinck J., Buntpapier – ein Bestimmungsbuch, Decorated Papers – a Guidebook, Sierpapier – een Gids, Stuttgart, 2016.
+
 
# LoB: http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/3988 [dostęp: 18. 08. 2018 r.].
 
# LoB: http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/3988 [dostęp: 18. 08. 2018 r.].
−
# Sutter S., Wrapped in Color: A Survey of Paste Paper Bookbindings, Chicago, 1994.
+
# Siemieniako E., Praca magisterska teoretyczno-badawcza: Dekoracyjne papiery ręcznie wykonywane stosowane w oprawach książek od XV do XVIII w. Katalog zbiorów papierów dekoracyjnych w oprawach książek Biblioteki Kórnickiej PAN, wydruk komputerowy,(promotor: M. Pronobis-Gajdzis), UMK, Toruń 2018, s. 103-104 .
−
# Tomaszewski J., Dudek K., Ręcznie zdobione papiery introligatorskie , Kraków 2002.
+
# Sutter S., Wrapped in Color: A Survey of Paste Paper Bookbindings, Chicago, 1994, s. 5.
−
# Windyka T., Papiery wzorzyste. Katalog zbiorów Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju, Duszniki Zdrój, 2002.
+
# Tomaszewski J., Dudek K., Ręcznie zdobione papiery introligatorskie , Kraków 2002, s. 34.
−
# Zaehnsdorf Joseph William, The Art of Bookbinding, Londyn, 1890.
+
# Windyka T., Papiery wzorzyste. Katalog zbiorów Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju, Duszniki Zdrój, 2002, s. 299.
−
 
+
# Sprenkelpapier, http://www.buntpapier.org/techniken/sprenkelpapier.html
 
----
 
----
−
Autor: '''MPG, E.S.'''
+
Autor: '''M.P.B., E.P.'''

Aktualna wersja na dzień 00:26, 20 mar 2022

Papiery nakrapiane

(francuski papier skórzany) (ang. sprinkled papers, plover marbled papers, niem. Sprenkelpapier, Frantz Leder Papier, Kiebitzpapier)

Rodzaj papieru dekoracyjnego wykonywanego sposobem rzemieślniczym w warsztatach introligatorskich przez nakrapianie ciemną farbą na jaśniejsze tło papieru. Papiery nakrapiane pojawiły się w Europie około 1580 r. W założeniu miały imitować lico skóry, na co wskazuje niemiecka nazwa "Frantz Leder Papier" we wzorniku papierów G.C. Stoy’a z 1730 r. Podobieństwo papieru nakrapianego do ptasiego jaja ujawnia angielska nazwa "plover's egg" (jajo siewki) oraz niemiecka Kiebitz (czajka).

Technika wykonania

Wykonanie papieru nakrapianego polegało na nakropieniu pędzlem farb w różnych kolorach, np. czarnym, czerwonym lub brązowym na powierzchnię arkusza papieru. Nakropienie można było wykonać pędzlem o długim włosiu (il. 2) zanurzonymi w farbie poprzez uderzanie nimi w specjalną metalową podkładkę (il. 3). Można było użyć również szczotki o krótkim włosiu (il. 4)i wykonać nakrapianie pocierając włosie metalową blaszką, palcem lub specjalnym sitkiem (il. 5).

Modyfikacje

W II. poł. XIX i na pocz. XX w. nastąpił nawrót do papierów nakrapianych, traktowanych jako imitacje papierów marmurkowych. Wiele z nich nie było już dziełem samych introligatorów, lecz specjalnych wytwórni, a niektóre były produkowane maszynowo.

Dla uzyskania zróżnicowanych efektów wizualnych eksperymentowano z typem farb, stosując obok farb tradycyjnych - farby anilinowe, bejce, tusze, atramenty itp., a także dodając do farb różne substancje: krochmal, ałun, mleko wapienne, spirytus, kwas. Wskutek reakcji zawartych w barwnikach i dodatkach związków chemicznych, powstawały niezwykłe efekty rozpływania lub wypierania farb, plam o niejednorodnej fakturze i poszarpanych krawędziach, zabarwionych silniej na skrajach lub przeciwnie - w centrum, z rozmytymi krawędziami. Elementem modyfikującym był także rodzaj zastosowanego papieru oraz jego przygotowanie, np. zwilżenie, poddanie powierzchni działaniu substancji aktywnych chemicznie, jak np. wodorotlenku potasu, ałunu.

W końcu podejmowano różne działania już po nakropieniu farb, np. natryskiwanie wodą, spirytusem lub substancjami odbarwiającymi (kwas konopny) oraz zmiany ustawienia papieru (pionizacja, przechylenie) co wywoływało spływanie farby lub środka odbarwiającego i powstawanie śladów ściekania (Marmoryzowane oprawy, Papiery klajstrowe ściekające).

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Papier agatowy
Gustav-marmor
Papier klajstrowy ściekający
Papier spirytusowy

Grafika

  • il. 1. Papier dekoracyjny nakrapiany, obleczenie; Biblioteka PAN w Kórniku, sygn.: 113675, Frezier, Amadée François Traité des feux d'artifice pour le spectacle, Paris, Chez D. Jollet, 1706, 12° (fot. E. Siemieniako)

  • il. 2. Pędzel z długim włosiem.

  • il. 3. Szczotka z krótkim włosiem.

  • il. 4. Sitko służące do nakrapiania.

  • il. 5. Rzemieślnik wykonuje nakrapianie obleczenia okładek (Fig.3) i marmoryzowanie skórzanego obleczenia (Fig.5) używając pędzla o długim włosiu, którym uderza o metalową podkładkę.

  • Wzór powstały przez nakrapianie atramentem na zwilżony papier (niem. Tuschepapier)

  • Wzór chmurny, papier Stefana Szczerbińskiego

Przypisy

  1. Diehl Edith, Bookbinding: Its Background and Technique, Nowy Jork, 1980, s. 187.
  2. Haemmerle A. von, Buntpapiere: Herrkomen, Geshichte, Techniken, Beziehungenzur Kunst, Monachium, 1961, s. 174.
  3. Krauze S., Rinck J., Buntpapier – ein Bestimmungsbuch, Decorated Papers – a Guidebook, Sierpapier – een Gids, Stuttgart, 2016, s. 218.
  4. LoB: http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/3988 [dostęp: 18. 08. 2018 r.].
  5. Siemieniako E., Praca magisterska teoretyczno-badawcza: Dekoracyjne papiery ręcznie wykonywane stosowane w oprawach książek od XV do XVIII w. Katalog zbiorów papierów dekoracyjnych w oprawach książek Biblioteki Kórnickiej PAN, wydruk komputerowy,(promotor: M. Pronobis-Gajdzis), UMK, Toruń 2018, s. 103-104 .
  6. Sutter S., Wrapped in Color: A Survey of Paste Paper Bookbindings, Chicago, 1994, s. 5.
  7. Tomaszewski J., Dudek K., Ręcznie zdobione papiery introligatorskie , Kraków 2002, s. 34.
  8. Windyka T., Papiery wzorzyste. Katalog zbiorów Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju, Duszniki Zdrój, 2002, s. 299.
  9. Sprenkelpapier, http://www.buntpapier.org/techniken/sprenkelpapier.html

Autor: M.P.B., E.P.

Źródło: „http://leksykon.oprawoznawczy.ukw.edu.pl/index.php?title=Papiery_nakrapiane&oldid=17676”