Papier-mâché: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 16:15, 14 sty 2019

Papier-mâché

Papier-mâché (z fr.) – masa składająca się z rozmiękczonych w wodzie kawałków papieru (makulatury) lub masy celulozowej, związanej klejem skrobiowym, niekiedy wzbogacana gipsem, kredą, barwnikami, środkami konserwującymi. Uformowana masa twardnieje po wysuszeniu, jest wykorzystywana do wykonywania elementów dekoracyjnych, w tym dekoracji teatralnych, masek oraz w lalkarstwie, a nadto do wyrobu artystycznych ozdób. Źródła techniki sięgają starożytnego Egiptu, gdzie z papirusu lub lnu pokrywanego gipsem wykonywano maski pośmiertne. Technika stosowana w krajach Wschodu, w Europie weszła do użycia na początku XVIII w. do wykonywania detali architektonicznych, ozdobnych elementów mebli, futerałów. Dzięki wzbogaceniu olejem masa stała się wodoodporna, dla wzmocnienia formowano ją na drucianych konstrukcjach, a dla uzyskania efektu estetycznego szlifowano po wyschnięciu i złocono.

Futerały z papier-mâché

Futerał kształtowano na drewnianym modelu, będącym odwzorowaniem oryginalnego obiektu, który miał być w nim przechowywany. Oklejano go wieloma warstwami skrawków mokrego papieru. Po wysuszeniu rozcinano na części, by móc go później składać i zamykać. Na powierzchni futerał oblekano skórą, którą czasem dekorowano złotymi tłoczeniami, wewnątrz wyściełano tkaniną, zwykle aksamitem, lub papierem.

Najstarsze instrukcje wykonywania obiektów z papier-mâché pochodzą z XVII w. Futerały z tej epoki zachowały się m.in. w zbiorach pałacu elektorskiego (Grüne Gewölbe) w Dreźnie, chronią one złotnicze precjoza z epoki baroku.

Oprawy z papier-mâché

Technika papier-mâché upodobniała oprawy do płaskorzeźb wykonanych z kamienia lub szlachetnych gatunków drewna (hebanu). Okładziny odlewano z mieszaniny gipsu, masy papierowej i innych wypełniaczy oraz antymonu, masę osadzano na metalowej konstrukcji. Okładki charakteryzowały się brakiem elastyczności, dlatego przeguby lub całe grzbiety były sporządzane ze skóry lub tkaniny. Oprawy wykonywano najczęściej w czarnym lub ciemno brunatnym kolorze, niekiedy ażurowe, ukazujące aksamitne, purpurowe tło. Wysokie koszty przygotowania skomplikowanej formy powodowały, że dopiero długie serie, rzędu tysiąca egzemplarzy, równoważyły koszty wykonania.

Technikę papier-mâché dla wykonywania opraw książek stosowano w Anglii w latach 40-60. XIX w., patent otrzymała angielska firma Jackson & Sons w połowie lat 40. Oprawy z papier-mâché realizowane seryjnie, jako oprawy wydawnicze dla luksusowych edycji wydawanych z przeznaczeniem na prezenty lub salonowe gadżety. Same książki były bogato ilustrowane, drukowane w technice chromolitografii w stylu historyzującym, głównie średniowiecznym. Także dekorację opraw stylizowano na mediewalne, klasztorne woluminy ('monastic style'). Z produkcją opraw z papier-mâché obok firmy Jackson & Sons związana jest postać edytora, ilustratora i projektanta Henrego Noel Humphreysa, introligatornie J. & R. Leighton oraz J. Hayday'a. Oprawy uzyskały edycje Biblii, dzieł Szekspira, The Parables of Our Lord, The Coinage of the British Empire, The History of Writing, The Miracles of Our Lord, A record of the Black Prince.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny

Grafika

• 

  Futerał z drezdeńskiego muzeum Grüne Gewölbe.

• 

  Bogato złocony futerał ze zbiorów Grüne Gewölbe.

• 

  Obrazek 3

• 

  Obrazek 4

Przypisy

1. Papiermaché, w: G. Moessner, Buchbinder ABC, Bergisch Gladbach 1981, s. 85.
2. B. Middleton, A history of english craft bookbinding technique, London 1978, s. 138-139.
3. R. McLean, Victorian publishers' book-bindings in paper, London 1983, s. 12-14.
4. https://en.wikipedia.org/wiki/Papier-m%C3%A2ch%C3%A9
5. http://www.libraryasincubatorproject.org/?p=9177

Autor: E.P.