Gwiazda: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 20:56, 1 paź 2021

Gwiazda

(ang. star; fr. étoile)

motyw dekoracyjny rozpowszechniony w sztuce całego świata, ukazywany pojedynczo lub jako gwiazdkowy ornament. W introligatorstwie średniowiecznym wyciskany z tłoków o najczęściej okrągłym kształcie i niewielkich rozmiarach (ok. 7-20 mm śr.), z pięcioma lub sześcioma ramionami, pomiędzy którymi nierzadko kropki lub perełkowania; rzadziej jako pentagram lub heksagram (Gwiazda Dawida). W Polsce motywy g. o różnej formie stosował do dekoracji okładzin m.in. gdański Introligator Smoka – starszy (na przecięciu linii wzoru rombowego i w ramach zwierciadła). W XVI w. za pomocą miniaturowych tłoków z g. tworzono złocone tło w typie fond pointillé oraz semé (przykłady znane również z introligatorstwa polskiego 2 poł. XVI w.). Motywy g. o heraldycznych konotacjach widnieją na oprawach rzymskich kon. XVI-XVII w., związanych z papieżem Klemensem VIII (Aldobrandinim) i Aleksandrem VII (Chigi). Jako drobne i zazwyczaj licznie rozsiane motywy g-y są częstym elementem dekoracji teł na oprawach w rozmaitym stylu XVII-XVIII w.: à la fanfare, wachlarzowych, koronkowych, rokokowych. W analogicznej roli występują w oprawach z kon. XVIII-1 poł. XIX w. (np. jako décor à mille points). W XVI-XVIII w. g-y bywały też uszeregowane w ornament (np. wzdłuż grzbietu oprawy). Dekoracyjny walor geometrycznego kształtu g. wykorzystywany jest do dziś w introligatorstwie artystycznym.

Grafika

• 

  Motyw gwiazdy na oprawie gotyckiej, XV w.

• 

  Gwiazdy jako godło heraldyczne i dekoracja, oprawa rzymska z herbem papieża Klemensa VIII, ok. 1600, BWSD Włocławek, fot. P. Kurek

• 

  Motyw gwiazdy na oprawie renesansowej, 2 poł. XVI w.

• 

  Ornament utworzony z gwiazdek na oprawie koronkowej, XVIII w.

Przypisy

1. Günther 1921, tabl. I/2, 5; II/27;
2. Colombo 1952, il. 134, 140;
3. Ziesche, Becker 1977, s. 56-57;
4. Schwenke, Schunke 1979, tabl. 299-300;
5. Mazal 1990, il. 182, 189, 219 i in.;
6. von Arnim 1992, tabl. 69, 131, 139 i in.;
7. Karpp-Jacottet, von Rabenau 2000, s. 40-41;
8. Macchi F. i L. 2002, s. 447;
9. Foot 2006, il. 41, 49,

Autor: A.W.