Wiązania kodeksów: Różnice pomiędzy wersjami
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| + | ==Wiązania kodeksów== | ||
(zamknięcia wiązane) (ang. ties; niem. Schleifenverschluss; fr. ligature) | (zamknięcia wiązane) (ang. ties; niem. Schleifenverschluss; fr. ligature) | ||
Wiązanie kodeksów są rodzajem ich zamknięcia. Pełnią funkcję ochronną nie dopuszczając do rozchylania się okładzin, ale także - jesli sa wykonane z barwnych wstążek - ozdobną. W okresie średniowiecza stosowane były w miękkich oprawach, głównie pergaminowych. W książce renesansowej ich występowanie związane jest ściśle z pojawieniem się tektur jako materiału okładzin. W takich okładzinach nie było możliwe zamontowanie metalowych zapięć. Ich miejsce zajęły zatem jedwabne wstążki(il.1) barwione lniane lub bawełniane tasiemki (il.2), paseczki skórzane (il. 3), a także zwykłe sznurki (il. 4). Ze względu na usytuowanie i sposób montażu wiązań wyróżnia się kilka zasadniczych typów kodeksów wiązanych. | Wiązanie kodeksów są rodzajem ich zamknięcia. Pełnią funkcję ochronną nie dopuszczając do rozchylania się okładzin, ale także - jesli sa wykonane z barwnych wstążek - ozdobną. W okresie średniowiecza stosowane były w miękkich oprawach, głównie pergaminowych. W książce renesansowej ich występowanie związane jest ściśle z pojawieniem się tektur jako materiału okładzin. W takich okładzinach nie było możliwe zamontowanie metalowych zapięć. Ich miejsce zajęły zatem jedwabne wstążki(il.1) barwione lniane lub bawełniane tasiemki (il.2), paseczki skórzane (il. 3), a także zwykłe sznurki (il. 4). Ze względu na usytuowanie i sposób montażu wiązań wyróżnia się kilka zasadniczych typów kodeksów wiązanych. | ||
| − | ==Wersje wiązań== | + | ===Wersje wiązań=== |
* wiązania na krawędzi bloku kodeksu - wiązania są umocowane po jednym na każdej okładce, pętla usytuowana jest pomiędzy okładkami. (il. 5, 1) | * wiązania na krawędzi bloku kodeksu - wiązania są umocowane po jednym na każdej okładce, pętla usytuowana jest pomiędzy okładkami. (il. 5, 1) | ||
* wiązania na powierzchni okładki - jedno wiązadło jest przewleczone przez dwa otwory w obu okładkach, pętla jest usytuowana na przedniej okładce. (il. 5, 2) | * wiązania na powierzchni okładki - jedno wiązadło jest przewleczone przez dwa otwory w obu okładkach, pętla jest usytuowana na przedniej okładce. (il. 5, 2) | ||
* wiązania paskowe - do przedniej okładki jest przymocowany pasek z otworem, drugi pasek z przewleczonymi dwoma rzemieniami jest wszyty w klapę stanowiącą przedłużenie tylnej okładki i zakrywającej częściowo okładkę przednią, jeden rzemień przewleka się przez dziurkę i zawiązuje z drugim rzemieniem. Pętla znajduje się na przedniej okładce. (il. 5, 2) | * wiązania paskowe - do przedniej okładki jest przymocowany pasek z otworem, drugi pasek z przewleczonymi dwoma rzemieniami jest wszyty w klapę stanowiącą przedłużenie tylnej okładki i zakrywającej częściowo okładkę przednią, jeden rzemień przewleka się przez dziurkę i zawiązuje z drugim rzemieniem. Pętla znajduje się na przedniej okładce. (il. 5, 2) | ||
| − | ==Charakterystyczne zniszczenia== | + | ===Charakterystyczne zniszczenia=== |
Wiązania kodeksów rzadko zachowały się do naszych czasów (il. 6). Śladami po nich są nacięcia w okładzinie i obleczeniu, często ich fragmenty można znaleźć podczas demontażu książki, pomiędzy podwinięciem materiału obleczeniowego a okładziną (il. 7). Ich ubytek powoduje rozchylanie się okładzin, co jest przyczyną powstawania deformacji zarówno bloku, jak i oprawy. Zatem ich ubytek obniża znacznie wartość kodeksu. Z tego powodu często się je rekonstruuje. | Wiązania kodeksów rzadko zachowały się do naszych czasów (il. 6). Śladami po nich są nacięcia w okładzinie i obleczeniu, często ich fragmenty można znaleźć podczas demontażu książki, pomiędzy podwinięciem materiału obleczeniowego a okładziną (il. 7). Ich ubytek powoduje rozchylanie się okładzin, co jest przyczyną powstawania deformacji zarówno bloku, jak i oprawy. Zatem ich ubytek obniża znacznie wartość kodeksu. Z tego powodu często się je rekonstruuje. | ||
| Linia 32: | Linia 33: | ||
# Szirmai J.A., *The Archeology of Medieval Bookbinding*. London -New York 1999. | # Szirmai J.A., *The Archeology of Medieval Bookbinding*. London -New York 1999. | ||
---- | ---- | ||
| − | Autor: ''' | + | Autor: '''M.P.B.''' |
Wersja z 12:45, 19 wrz 2021
Spis treści
Wiązania kodeksów
(zamknięcia wiązane) (ang. ties; niem. Schleifenverschluss; fr. ligature)
Wiązanie kodeksów są rodzajem ich zamknięcia. Pełnią funkcję ochronną nie dopuszczając do rozchylania się okładzin, ale także - jesli sa wykonane z barwnych wstążek - ozdobną. W okresie średniowiecza stosowane były w miękkich oprawach, głównie pergaminowych. W książce renesansowej ich występowanie związane jest ściśle z pojawieniem się tektur jako materiału okładzin. W takich okładzinach nie było możliwe zamontowanie metalowych zapięć. Ich miejsce zajęły zatem jedwabne wstążki(il.1) barwione lniane lub bawełniane tasiemki (il.2), paseczki skórzane (il. 3), a także zwykłe sznurki (il. 4). Ze względu na usytuowanie i sposób montażu wiązań wyróżnia się kilka zasadniczych typów kodeksów wiązanych.
Wersje wiązań
- wiązania na krawędzi bloku kodeksu - wiązania są umocowane po jednym na każdej okładce, pętla usytuowana jest pomiędzy okładkami. (il. 5, 1)
- wiązania na powierzchni okładki - jedno wiązadło jest przewleczone przez dwa otwory w obu okładkach, pętla jest usytuowana na przedniej okładce. (il. 5, 2)
- wiązania paskowe - do przedniej okładki jest przymocowany pasek z otworem, drugi pasek z przewleczonymi dwoma rzemieniami jest wszyty w klapę stanowiącą przedłużenie tylnej okładki i zakrywającej częściowo okładkę przednią, jeden rzemień przewleka się przez dziurkę i zawiązuje z drugim rzemieniem. Pętla znajduje się na przedniej okładce. (il. 5, 2)
Charakterystyczne zniszczenia
Wiązania kodeksów rzadko zachowały się do naszych czasów (il. 6). Śladami po nich są nacięcia w okładzinie i obleczeniu, często ich fragmenty można znaleźć podczas demontażu książki, pomiędzy podwinięciem materiału obleczeniowego a okładziną (il. 7). Ich ubytek powoduje rozchylanie się okładzin, co jest przyczyną powstawania deformacji zarówno bloku, jak i oprawy. Zatem ich ubytek obniża znacznie wartość kodeksu. Z tego powodu często się je rekonstruuje.
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Szycie z wiązaniem
Grafika
il. 1. Wiązanie na jedwabne wstążki, rękopis XVI w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 2. Wiązanie na bawełniane barwione tasiemki, rękopis XVII w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 3. Wiązanie na rzemienie, stary druk XVII w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 4. Wiązanie na "zwykłe" sznurki, stary druk XVII w. Biblioteka sióstr benedyktynek w Żarnowcu (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 5. Podstawowe typy kodeksów wiązanych. (Adler G., 2010, s. 1)
il. 6. Nie zachowane wiązanie na rzemienie, stary druk XVII w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
il. 7. Nie zachowane wiązanie na bawełniane barwione tasiemki, pozostałości znalezione podczas prac konserwatorskich-restauratorskich przy demontażu oprawy kodeksu; rękopis XVII w. Biblioteka PAN w Kórniku (fot. M. Pronobis-Gajdzis)
Przypisy
- Adler G., Handbuch Buchverschluss und Buchbeschlag, Wiesbaden, 2010,
- Luers H., Das Fachwissen des Buchbinders, Stuttgart 1941.
- Scholla A.B., Libri sine asseribus. Zur Einbandtechnik, Formund Inhalt mitteleuropeischer Koperte des 8. bis 14. Jahrhunderts, Braunschweig 1970.
- Szirmai J.A., *The Archeology of Medieval Bookbinding*. London -New York 1999.
Autor: M.P.B.
