Papiery nakrapiane: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Papiery nakrapiane: korekta term. ang.) |
(→Zobacz też) |
||
| Linia 25: | Linia 25: | ||
[[Gustav-marmor]] <br> | [[Gustav-marmor]] <br> | ||
[[Papier chmurny]] <br> | [[Papier chmurny]] <br> | ||
| − | |||
[[Marmurek ściekający]] <br> | [[Marmurek ściekający]] <br> | ||
[[Papier spirytusowy]] <br> | [[Papier spirytusowy]] <br> | ||
Wersja z 18:04, 2 wrz 2021
Spis treści
Papiery nakrapiane
(francuski papier skórzany) (ang. sprinkled papers, plover marbled papers, niem. Sprenklenpapier, Frantz Leder Papier, Kibitzpapier)
Rodzaj papieru dekoracyjnego wykonywanego sposobem rzemieślniczym w warsztatach introligatorskich. W założeniu imitujący lico skóry. Tło papieru nakrapianego zazwyczaj było jasnobrązowe, a zdobiące go kropki były ciemniejsze, np. czarne, brunatne, brązowe (il. 1).
Historia
Papiery nakrapiane pojawiły się w Europie około 1580 r. W założeniu papiery te miały imitować lico skóry. We wzorniku papierów dekoracyjnych Georga Christopha Stoy‟a z 1730 r. niemiecka nazwa "Frantz Leder Papier", nawiązywała do ich podobieństwa do skór. Jednak w języku angielskim była na te papiery stosowana również nazwa "plover's egg", nadana ze względu na podobieństwo papieru nakrapianego do ptasiego jaja (siewki).
Technika wykonania
Wykonanie papieru nakrapianego polegało na nakropieniu pędzlem farb w różnych kolorach, np. czarnym, czerwonym lub brązowym na powierzchnię arkusza papieru. Nakropienie można było wykonać pędzlem o długim włosiu (il. 2) zanurzonymi w farbie poprzez uderzanie nimi w specjalną metalową podkładkę (il. 3). Można było użyć również szczotki o krótkim włosiu (il. 4)i wykonać nakrapianie pocierając włosie metalową blaszką, palcem lub specjalnym sitkiem (il. 5).
Modyfikacje
W II. poł. XIX i na pocz. XX w. nastąpił nawrót do papierów nakrapianych, traktowanych jako imitacje marmurków. Wiele z nich nie było już dziełem samych introligatorów, lecz specjalnych wytwórni, a niektóre były wytwarzane maszynowo.
Dla uzyskania odmiennych efektów wizualnych eksperymentowano z typem farb, stosując obok farb tradycyjnych farby anilinowe, bejce, tusze, atramenty itp., dodając do farb różnych substancje, np. krochmal, ałun, mleko wapienne, spirytus, kwas. Wskutek reakcji zawartych w barwnikach i dodatkach związków chemicznych, kwasów, zasad, soli metali, aldehydów i alkoholu powstawały niezwykłe efekty rozpływania lub wypierania farb, poszarpanych, chmurzastych plam, kropek zabarwionych silniej na skrajach lub przeciwnie - w centrum, z rozmytymi krawędziami.
Innym elementem modyfikującym był rodzaj zastosowanego papieru oraz jego przygotowanie, np. zwilżenie, poddanie powierzchni działaniu substancji aktywnych chemicznie, jak np. wodorotlenek potasu, ałun.
W końcu podejmowano różne działania już po nakropieniu farb, np. natryskiwanie wodą, spirytusem lub substancjami odbarwiającymi (kwas konopny) oraz zmiany ustawienia papieru (pionizacja, przechylenie) co sprawiało spływanie farby lub środka odbarwiającego i powstawanie śladów ściekania (Marmurek korzeniowy, Marmurek ściekający).
Zobacz też
Indeks alfabetyczny
Papier agatowy
Gustav-marmor
Papier chmurny
Marmurek ściekający
Papier spirytusowy
Grafika
il. 1. Papier dekoracyjny nakrapiany, obleczenie; Biblioteka PAN w Kórniku, sygn.: 113675, Frezier, Amadée François Traité des feux d'artifice pour le spectacle, Paris, Chez D. Jollet, 1706, 12° (fot. E. Siemieniako)
il. 2. Pędzel z długim włosiem.
il. 3. Szczotka z krótkim włosiem.
il. 4. Sitko służące do nakrapiania.
il. 5. Rzemieślnik wykonuje nakrapianie obleczenia okładek (Fig.3) i marmoryzowanie skórzanego obleczenia (Fig.5) używając pędzla o długim włosiu, którym uderza o metalową podkładkę.
Wzór powstały przez nakrapianie atramentem na zwilżony papier (niem. Tuschepapier)
Przypisy
- Crane J. E., Bookbinding, Londyn.
- Diehl Edith, Bookbinding: Its Background and Technique, Nowy Jork, 1980.
- Haemmerle A. von, Buntpapiere: Herrkomen, Geshichte, Techniken, Beziehungenzur Kunst, Monachium, 1961.
- Krauze S., Rinck J., Buntpapier – ein Bestimmungsbuch, Decorated Papers – a Guidebook, Sierpapier – een Gids, Stuttgart, 2016.
- LoB: http://www.ligatus.org.uk/lob/concept/3988 [dostęp: 18. 08. 2018 r.].
- Siemieniako E., Praca magisterska teoretyczno-badawcza: Dekoracyjne papiery ręcznie wykonywane stosowane w oprawach książek od XV do XVIII w. Katalog zbiorów papierów dekoracyjnych w oprawach książek Biblioteki Kórnickiej PAN, wydruk komputerowy,(promotor: M. Pronobis-Gajdzis), UMK, Toruń 2018.
- Sutter S., Wrapped in Color: A Survey of Paste Paper Bookbindings, Chicago, 1994.
- Tomaszewski J., Dudek K., Ręcznie zdobione papiery introligatorskie , Kraków 2002, s. 21-23, 34.
- Windyka T., Papiery wzorzyste. Katalog zbiorów Muzeum Papiernictwa w Dusznikach Zdroju, Duszniki Zdrój, 2002.
- Zaehnsdorf Joseph William, The Art of Bookbinding, Londyn, 1890.
- Sprenkelpapier, http://www.buntpapier.org/techniken/sprenkelpapier.html
Autor: MPG, E.P.
