Szycie ściegiem podłużnym: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 10:01, 10 cze 2021

Szycie ściegiem podłużnym

(ang. long-stitch/long stitch sewing; niem. Langstichheftung)

Ścieg podłużny zwany też ściegiem prostym to bezzwięzowy system szycia kodeksów, powstaje na grzbiecie bloku kodeksu. Nie tworzy typowych stacji, jak ścieg łańcuszkowy, czy szycie na zwięzy, ale przebiega swobodnie przez grzbiety składek. Czasem wychodzi na grzbiet oprawy bloku, tam tworząc długie szwy.

Historia

Niemożliwe jest jednoznaczne stwierdzenie, kiedy i gdzie po raz pierwszy zastosowano system szycia podłużnego. W niektórych publikacjach tzw. "szycie koptyjskie" odnosi się zarówno do szycia ściegiem łańcuszkowym jak i do ściegu podłużnego. Wiadomo, że ścieg ten stosowano w średniowieczu, nie ma wzmianek o wcześniejszym jego stosowaniu. Najbardziej popularny był w XV wieku. Łączono go nierzadko, głównie w celach dekoracyjnych, ze ściegiem łańcuszkowym. Stosowano też barwne nici, którymi oplatano ścieg podłużny pełniący funkcję konstrukcyjną. Tworzono w ten sposób wielobarwne różne kompozycje. Ścieg podłużny ze zróżnicowaną popularnością stosowany jest do dzisiaj.

Rodzaje szyć ściegiem podłużnym

• Ścieg podłużny podstawowy bez plątnika - nić przechodzi przez grzbiet jednej składki w bardziej lub mniej regularnie rozmieszczonych otworach. Do kolejnej składki nić może być prowadzona w różnorodny sposób:
  • Wersja 1 - nić prowadzona jest z przedostatniego otworu dolnej składki do ostatniego otworu górnej składki. (il. 1)
  • Wersja 2 - nić prowadzona jest z ostatniego otworu dolnej składki do jej wnętrza, następnie cofa się w jej wnętrzu do otworu przedostatniego, z którego wychodzi na zewnątrz i następnie wchodzi do przedostatniego otworu górnej składki. (il. 2)
  • Wersja 3 - nić prowadzona jest we wnętrzu składki do otworu umieszczonego w pewnej odległości od jej końca, w otworze tym wychodzi z wnętrza i prowadzona jest do końca składki, tam jest wprowadzana do wnętrza składki kolejnej. Na końcu grzbietów składek, w miejscu przechodzenia nici z jednej składki do drugiej podkładana jest tkanina, skóra lub inny materiał, celem uchronienia grzbietów składek przed przerwaniem. (il. 3)
• Ścieg podłużny podstawowy z plątnikiem - nić prowadzona jest przez grzbiety składek jak w ściegu podłużnym Następnie nić wychodzi z ostatniego otworu składki, umieszczonego w pewnej odległości od jej końca, zadzierzgiwana jest o nić składki dolnej i następnie wchodzi do wnętrza składki kolejnej. W ten sposób tworzą się, biegnące w pewnej odległości od krawędzi bloku dwa ściegi łańcuszkowe - plątniki. (il. 4)
• Ścieg podłużny splątany - nić prowadzona jest przez grzbiety składek regularnie. Po wyjściu z górnej składki, jest owijana spiralnie wokół nici dolnej składki i wprowadzana z powrotem do górnej składki (il.5)
• Ścieg podłużny fantazyjny - najczęściej stosowany jest do połączenia bloku z oprawą i widoczny jest na zewnątrz grzbietu okładki. Wykorzystuje się do jego wykonania połączenia różnych ściegów podłużnych. Bywa, że oplot wykonany jest na ściegu podstawowym inną, często barwną nicią, celem podniesienia walorów estetycznych. (il. 6)
• Ścieg podłużny francuski (ang. French sewing, French link stitch) - sporadycznie opisywany. Przypomina ścieg podłużny podstawowy, przy czym w miejscach, gdzie nić jest widoczna na grzbiecie, przed ponownym wejściem do wnętrza składki, przeciągana jest przez szew w składce poniżej. Zbyt silne naciągnięcie nici może skutkować wklęśnięciem grzbietu. Ścieg ten ze względu na niewielką wytrzymałość stosowano do zszywania niewielkich kodeksów, najczęściej w miękkich oprawach. (il. 7)

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Sposób szycia
System szycia
Szycie ściegiem archiwalnym
Szycie ściegiem łańcuszkowym
Szycie z wiązaniem

Grafika

• 

  il. 1. Ścieg podłużny podstawowy bez plątnika, wersja 1. (rys. K. Komsta-Sławińska)

• 

  il. 2. Ścieg podłużny podstawowy bez plątnika, wersja 2. (rys. K. Komsta-Sławińska)

• 

  il. 3. Ścieg podłużny podstawowy bez plątnika, wersja 3. (rys. K. Komsta-Sławińska)

• 

  il. 4. Ścieg podłużny podstawowy z plątnikiem. (rys. K. Komsta-Sławińska)

• 

  il. 5. Ścieg podłużny splątany. (rys. K. Komsta-Sławińska)

• 

  il. 6. Ścieg podłużny fantazyjny. (rys. K. Komsta-Sławińska)

• 

  il. 7. Ścieg podłużny francuski. (rys. Johnson A.W., 1978, s. 66)

Przypisy

1. Bardenstein R., Historical Bindings of the Chamberlain-Warren Samaritan Collection, [w:] Sauve Mechanichals. Essays on the History of Bookbinding [red. Miller J.], Volume 3, 2016.
2. Burdett E., The Craft of Bookbinding. A practical Handbook, West Vancouver, 1975.
3. Johnson A.W., The Thames and Hudson Mannual of Bookbinding, Londyn, 1978.
4. Majkowski H., Krótki zarys historii introligatorstwa [w:] „Polska gazeta introligatorska”, 1933, nr 6.
5. Marks P.J.M., The British Library Guide to Bookbinding History and Techniques, Londyn, 1998.
6. Middleton B.C., A History of English Craft Bookbinding Technique, Londyn, 1978.
7. Miller J., Books will speak plain. A handbook for identifying and describing historical bindings, 2014.
8. Miller J., Puzzle me this, Early bindings fragments in the Papyrology Collection of the University of Michigan Collection [w:] Sauve Mechanichals. Essays on the History of Bookbinding [red. J. Miller], Volume 2, 2015.
9. Spitzmueller P.J., A Visual Dictionary of Traditional Long- and Linkstitch Bookbinding Terminology w: J. Miller (red.), Sauve Mechanichals. Essays on the History of Bookbinding, Volume 2, 2015.
10. Szirmai J.A., The archeology of medieval bookbinding, New York, 2017.
11. Wachnik B., Systemy szycia zabytkowych kodeksów - terminologia, historia, systematyka, zagadnienia konserwatorskie, część teoretyczno-badawcza pracy dyplomowej magisterskiej, promotor: dr hab. M. Pronobis-Gajdzis, prof. UMK, Toruń UMK 2020.
12. Zamrzycka J., Introligatorzy toruńscy od XV do XVI/XVII wieku. Typologia cech warsztatowych, praca magisterska (promotor: dr hab. M. Pronobis-Gajdzis) Toruń UMK, 2014.

Autor: MPG