Orzeł: Różnice pomiędzy wersjami

Wersja z 22:45, 10 sty 2021

(ang. eagle)

Jeden z najpopularniejszych motywów w zdobnictwie opraw średniowiecznych. Na romańskich oprawach XII-XIII w. ukazywany głównie jako atrybut św. Jana Ewangelisty (z aureolą wokół głowy), jedno lub dwugłowy motyw zoomorficzny o różnorakiej symbolice (przeważnie ujęty z boku, z rozłożonymi skrzydłami) oraz motyw heraldyczny (ujęty frontalnie z symetrycznie rozpostartymi skrzydłami). Rozpowszechniony na oprawach gotyckich XV-pocz. XVI w. jako samodzielny motyw na tłokach o najczęściej romboidalnym i okrągłym kształcie. Zazwyczaj podlegał stylizacji heraldycznej: ukazywany frontalne z głową w profilu, z otwartym dziobem i regularnie ukształtowanymi skrzydłami o długich lotkach ułożonych pionowo lub/i ukośnie; w kręgu bizantyńskim a później niemieckim często jako tzw. Doppeladler (orzeł z podwójną głową) nierzadko pod koroną zamkniętą. Jako godło państwowe częsty na oprawach krakowskich 4 ćw. XV – pocz. XVI w. W introligatorstwie renesansowym jego popularność zmalała, odtąd też prezentowany najczęściej jako godło herbowe. Motyw napoleońskiego o. cesarskiego był typowy dla francuskich opraw empirowych. W historyzującej konwencji przedstawieniowej ukazywany w herbach Królestwa Polskiego lub Rzeczypospolitej Obojga Narodów na wielu oprawach i okładkach wydawniczych książek polskich czasów zaborów (np. oprawy wydawnicze albumu Królowie Polscy Lessera z 1860 r. wykonane w warszawskim warsztacie Adolfa Kantora) oraz oprawach artystycznych (np. z paryskiej pracowni Wincentego Kisiela). Liczne nowatorskie projekty tłoków z herbowym O. Polskim, podlegającym stylistyce art déco lub oficjalnemu wzorcowi godła państwowego, powstały w okresie międzywojennym. Najczęściej w funkcji godła państwowego pojawia się we współczesnej w galanterii introligatorskiej.

Zobacz też

Indeks alfabetyczny
Ptak
Zoomorficzne motywy

Grafika

Przypisy

1. Chmiel 1917, s. 12-13;
2. Lewicka-Kamińska 1956, tabl. 8/il. 2, 10/il. 28, 15/il. 1,7 i in;
3. Krynicka 1967, tabl. I-VII;
4. Krynicka 1980, il. 7a-c, 8-10, 11a i in.;
5. Carvin 1988, nr kat./il. A.110, C.81, M.915;
6. Federici, Houlis 1988, s. 42-44;
7. Devauchelle 1995, s. 170-171;
8. Tondel 2007, il. na s. 158-159, tabl. XXXII,
9. Czyżak 2016, il. 256-258

Autor: A.W.